Ο1 ΝΑΝΟΣ ΒΑΛΑΩΡΙΤΗΣ MARIA WILSON

Φεβ 17, 2025 Κινηματογράφος 0

ΚΡΙΤΙΚΕΣ ΤΑΙΝΙΩΝ

ΤΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ ΤΟΥ ΝΑΝΟΥ ΒΑΛΑΩΡΙΤΗ

01 Νάνος Βαλαωρίτης Marie Wilson: γράφει ο Γιάννης Φραγκούλης

Η ταινία του Δημήτρη Μουζακίτη «01 Νάνος Βαλαωρίτης Maria Wilson» διαπραγματεύεται το έργο και την ζωή του ποιητή Νάνου Βαλαωρίτη. Αφού έχουμε δει την ταινία μπορούμε να διακρίνουμε όχι μόνο το έργο του λογοτέχνη, πολύ περισσότερο τον χαρακτήρα του, αυτά τα στοιχεία που ήταν η κινητήριος δύναμη να παράξει αυτό το λογοτεχνικό έργο που μπορούμε να διαβάσουμε, αλλά και τη θεωρητική σκέψη που είναι το υπόβαθρό του και υπάρχει, ως γραπτό, σε κάποια βιβλία του.

01 Νάνος Βαλαωρίτης Marie Wilson: Ο δημιουργός

Ο Νάνος Βαλαωρίτης (5/7/1921-12/9/2019) είναι απόγονος του Αριστοτέλη Βαλαωρίτη (1824-24/7/1879). Ο πρόγονός του ήταν επικός ποιητής του αρματολισμού, ο Νάνος είχε αναπτύξει το λογοτεχνικό ρεύμα του γλωσσοκεντρισμού στην Ελλάδα, σύμφωνα με το οποίο η γλώσσα καθεαυτή είναι αισθητικό φαινόμενο και φυσική ψυχική αποτύπωση, με συνεργάτη τον ποιητή και θεωρητικό της γραφής και του κινηματογράφου, Αντρέα Παγουλάτο. Είχε αναφέρει σε συνέντευξή του: «Δεν πιστεύω ότι το έργο τέχνης απεικονίζει απ’ευθείας την πραγματικότητα. Η τέχνη πλαγίως ενσωματώνει ότι συμβαίνει. Τα πραγματικά γεγονότα εισχωρούν στην ποίηση από την πίσω πόρτα. Υλικό της ποίησης είναι η γλώσσα. Η γλώσσα μπορεί να δημιουργήσει νέους κόσμους. Δηλαδή έχει οντολογική ιδιότητα.» Επηρεασμένος από τις λογοτεχνικές σχολές της Ευρώπης και των ΗΠΑ, στην Ελλάδα ηγήθηκε ενός ιδιαίτερου κύκλου που παρήγαγε λογοτεχνικό έργο και ερευνούσε την λογοτεχνική γραφή, ειδικά την επαφή της με την σημειολογία. Στην Αθήνα οι συναντήσεις του Νάνου Βαλαωρίτη με άλλους λογοτέχνες και δημοσιογράφους που παρήγαγαν λογοτεχνικό έργο είχαν αφήσει εποχή. Στην ταινία βλέπουμε τις προεκτάσεις αυτής της ερευνητικής σχολής που είχε κάνει αυτός ο λογοτέχνης.

01 Νάνος Βαλαωρίτης Marie Wilson: Η ταινία

Η ταινία δεν είναι η ζωή του Νάνου Βαλαωρίτη, ακόμα, δεν είναι η εξιστόρηση του λογοτεχνικού του έργου. Αυτό που βλέπουμε είναι ένας συγκερασμός της λογοτεχνικής και ερευνητικής του εργασίας με τον χαρακτήρα του. Η αφήγηση έχει δομηθεί με τέτοιο τρόπο που είναι εύκολο να καταλάβουμε τα κίνητρα του Νάνου Βαλαωρίτη να κάνει αυτά που έχει κάνει μέχρι το τέλος της ζωής του. Αν ο θεατής δεν μπει σε αυτό το πεδίο δεν μπορεί να καταλάβει πολλά πράγματα από αυτά που μπορεί να δει ή να διαβάσει ως καλλιτεχνικά έργα του λογοτέχνη.

Ένας ποιητής και διηγηματογράφος γιατί έχει αναπτύξει καλλιτεχνικό έργο στην ζωγραφική; Ή, για να το πούμε διαφορετικά, ποια σχέση είχε η ζωγραφική με τον γραπτό λόγο για τον Νάνο Βαλαωρίτη; Στην ταινία απουσιάζει, τις περισσότερες φορές, αυτός που κάνει την ερώτηση. Άρα ο λόγος του διηγηματογράφου είναι κάτι σα μια γραφή ημερολογίου. Κάποιος θα μπορούσε να κατατάξει την ταινία σε ένα βίντεο-ημερολόγιο, όπως ήταν της μόδας στις αρχές του 20^ου αιώνα. Όμως, αν μπούμε πιο βαθιά στην αφήγηση, θα καταλάβουμε ότι έχουμε να κάνουμε με απαντήσεις που είναι απόρροια συγκεκριμένων ερωτήσεων.

01 Νάνος Βαλαωρίτης Marie Wilson: Η δημιουργία

Ο Δημήτρης Μουζακίτης πρέπει να είχε κάνει μεγάλη έρευνα όσον αφορά στο έργο και την ζωή του λογοτέχνη. Οι ερωτήσεις είναι εύστοχες και δίνουν την ευκαιρία να μιλήσει ο ίδιος για την ζωή του, αλλά και για τις συνδέσεις που υπάρχουν από τα βιώματά του στο έργο που έχει παράξει. Ανάμεσα στα δύο πεδία υπάρχουν πολλά κενά. Ο θεατής θα πρέπει να βρει τις απαντήσεις στα ερωτήματα που τίθενται. Πως όμως;

Ο σκηνοθέτης βάζει, στο μοντάζ, κομμάτια της ζωής του Νάνου Βαλαωρίτη και έργα, λογοτεχνικά ή εικαστικά, που έχουν μια κάποια σύνδεση. Στην συνέχεια μπορούμε να βρούμε, στην ταινία, άλλες συνδέσεις που θα μας δώσουν την αφορμή να βρούμε τις απαντήσεις στα ερωτήματα που έχουν τεθεί και δεν έχουν απαντηθεί. Θα πρέπει, λοιπόν, ο αναγνώστης να διαβάσει με προσοχή την ταινία. Δεν φτάνει μια γρήγορη θέαση, είναι απαραίτητη και μια σύνδεση των στοιχείων για να βρούμε αυτά που υπονοούνται, έτσι ώστε να φτιάξουμε το πλαίσιο που θα είναι ικανό να μας εξηγήσει το σκεπτικό και την παραγωγή του λογοτεχνικού και εικαστικού έργου αυτής της περσόνας της ελληνικής διανόησης.

Ο Νάνος Βαλαωρίτης έχει γράψει κάποια συγγράμματα που αναφέρεται στη θεωρία της γραφής («Για μια θεωρία της γραφής», εκδ. Εξάντας, 1989, «Για μια θεωρία της γραφής Β», εκδ. Ηλέκτρα, 2006, «Για μια θεωρία της γραφής Γ», εκδ. Ψυχογιός, 2016). Όταν μιλάμε για γραφή δεν εννοούμε μόνο την λογοτεχνία, αλλά τα εικαστικά και άλλους τομείς, αφού όλα είναι μέρη της ποίησης, σύμφωνα με τον Αριστοτέλη. Στην ταινία αυτό φαίνεται καθαρά. Βγαίνουν όλα αυτά τα στοιχεία από την αφήγηση του λογοτέχνη, αλλά και από τα έργα που αυτός κάνει όταν η κάμερα γράφει. Αυτή η καταγραφή βοηθά πολύ τον θεατή που γίνεται, με αυτό τον τρόπο, αναγνώστης του φιλμικού κειμένου.

01 Νάνος Βαλαωρίτης Marie Wilson: Οι δομές

Ο Δημήτρης Μουζακίτης καταγράφει πολύ διακριτικά αυτά που λέγονται και όσα γίνονται κατά την διάρκεια του γυρίσματος. Φαίνεται ότι έχει κερδίσει την εμπιστοσύνη του Νάνου Βαλαωρίτη, αφού δεν είναι λίγες οι περιπτώσεις που τόσο το έργο όσο και η ζωή και οι δηλώσεις του έχουν παρεξηγηθεί από πολλούς, όταν αυτός ζούσε. Στην ταινία έχουμε τον Νάνο Βαλαωρίτη που δημιουργεί μια παράσταση της ζωής του με τέτοιο τρόπο που ταιριάζει στην λογοτεχνική σχολή που ακολουθεί. Δηλαδή, αυτή η ταινία είναι το αναφερόμενο της ζωής του και όχι μια ακαδημαϊκή εξιστόρησή της.

Αυτός είναι ο πιθανός λόγος που το «01» έχει μπει στον τίτλο. Ίσως να θέλει να δείξει ο σκηνοθέτης ότι αυτός έχει κάνει μια πρώτη καταγραφή, ανάλυση και σύνθεση. Ο θεατής θα είναι ο επόμενος που θα κάνει την συνέχεια. Ένα «02» που θα έχει πολλές μορφές, όσες είναι οι προεκτάσεις του φιλμικού κειμένου που θα δώσει ο κάθε θεατής, άρα αυτό το «02» θα έχει πολλές συνιστώσες, τόσες όσοι είναι οι θεατές και όσες οι ψυχικές τους καταστάσεις που δημιουργούν αυτά τα κείμενα. Αυτή η ταινία μπορεί να ειδωθεί ως μια καταγραφή, αλλά και ως ένα ερέθισμα για περαιτέρω έρευνα για όσους ενδιαφέρονται για αυτά τα λογοτεχνικά κινήματα. Αυτή είναι η ιδιαίτερη αξία της.