19ο ΦΕΣΤΙΒΑΛ ΝΤΟΚΙΜΑΝΤΕΡ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ-ΠΡΩΤΟ ΜΕΡΟΣ

Μαρ 15, 2017 Κινηματογράφος 0

Το Φεστιβάλ είναι ταινίες και επαφές με ανθρώπους του κινηματογράφου. Φέτος, για λόγους ανεξάρτητους της θέλησής μας και από εμάς, περιοριζόμαστε στη θέαση ταινιών, στις οποίες θα αναφερθούμε. Ταινίες ελληνικές και ξένες, ταινίες-ντοκιμαντέρ, αλλά και ντοκιμαντέρ με τηλεοπτική αφήγηση, ταινίες μικρού και μεγάλου μήκους.

ΤΡΕΙΣ ΙΣΤΟΡΙΕΣ

Ας ξεκινήσουμε την αναφορά μας από την εργασία της Αποστολίας Παπαϊωάννου, «Ο Ακύλλας Καραζήσης συναντά τον Χόρβατ με πίστη, αγάπη, ελπίδα» (2016), Ελλάδα, έγχρωμη 65΄. Η σκηνοθέτης ακολουθεί το γνωστό ηθοποιό και σκηνοθέτη του θεάτρου. Βλέπουμε τον Ακύλλα Καραζήση να δουλεύει με τους ηθοποιούς του, να τους μαθαίνει να μιλούν, να κινούνται στη σκηνή, να αναπαριστούν ένα έργο δύσκολο που μιλά, με αλληγορικό τρόπο για την πίστη, την αγάπη και την ελπίδα. Η ταινία αποδίδει το κλίμα της εργασίας των ηθοποιών και του σκηνοθέτη τους, παρεμβάλλονται τα σχόλια του Ακύλλα Καραζήση, βλέπουμε τελικά ένα μικρό κομμάτι της παράστασης που έχει ανέβει στο θέατρο. Η Αποστολία Παπαϊωάννου μας βάζει στο κλίμα της παράστασης, στη φιλοσοφία της τέχνης του Καραζήση, ενώ η αφήγησή της ακολουθεί την κλασική δομή. Η ταινία-ντοκιμαντέρ ξεφεύγει λίγο από την κλασική ντοκιμαντερίστικη αφήγηση και αναδομεί το θεατρικό κείμενο, χρησιμοποιώντας όλα τα υλικά της, με όμορφο τρόπο, στο μοντάζ.

Βλέποντας ένα ακόμη ντοκιμαντέρ, της Μαργαρίτας Μαντά, «Ο μεγάλος περίπατος της Άλκης» (2017), Ελλάδα, ασπρόμαυρη και έγχρωμη 88΄, είμαστε ακριβώς στον αντίποδα της αφήγησης, της προηγούμενης ταινίας. Εδώ έχουμε μία καθαρά τηλεοπτική αφήγηση. Συνεντεύξεις με την Άλκη Ζέη, με τη αδελφή της, με άλλα πρόσωπα, μία ομιλία της Άλκης Ζέη, ο λόγος των προσώπων πνίγει αυτό της εικόνας. Πολύ πιθανόν η Μαντά εντυπωσιάστηκε τόσο από το μεστό και το σημαντικό λόγο της Ζέη, από το ιστορικό φορτίο που αυτός κουβαλά, και δεν μπόρεσε να δει το συμβολικό που θα άνοιγε αυτό το λόγο στο παγκόσμιο, εκεί ακριβώς που δικαιούται να υπάρχει. Το ντοκιμαντέρ χάνει τη δύναμή του και μένουμε για να παρακολουθούμε μόνο τα λόγια, να μαντεύουμε τον εικονικό που δε μας προσφέρει η σκηνοθέτης. Περνούν μπροστά μας τα χρόνια της κατοχής, του εμφυλίου, η εξορία, η δημιουργία τόσο από τη Ζέη όσο και από τον άντρα της, το Γιώργο Σεβαστίκογλου, τελικά το δημιουργικό κλίμα μιας ανεπανάληπτης εποχής. Μία αναμενόμενη εργασία από μία σκηνοθέτη που δεν έχει, μέχρι τώρα, παράξει κάποιο κινηματογραφικό έργο.

Θα μεταφερθούμε στην περιοχή του Ειρηνικού Ωκεανού, σε ένα ψαροχώρι. Εκεί μένουν οι Άμα-Σαν. Στην ομώνυμη ταινία «Άμα-Σαν» («Ama-San»), 2016, της Cláudia Varejâo, πορτογαλέζικη παραγωγή, έγχρωμη, διάρκειας 112΄. Οι γυναίκες της θάλασσας, στην Ιαπωνία, βουτούν στον ωκεανό για να βρουν τα στρείδια που έχουν μέσα τους μαργαριτάρια. Οι άντρες λείπουν ή για κυνήγι ή για ψάρεμα. Παρακολουθούμε τη ζωή τους, τις προετοιμασίες, τις συνθήκες διαβίωσης στο χωριό τους, το πώς μεγαλώνουν τα παιδιά τους. Προοδευτικά μπαίνουμε στον πυρήνα της ζωής τους, στις σκέψεις τους, στη συλλογικότητα, στην απουσία των αντρών που σημαίνει και βαραίνει την κοινότητα. Η σκηνοθέτης δεν επεμβαίνει, αφήνει τη μυθοπλασία να μας μιλήσει για τα γεγονότα και να αποκρυσταλλώσουμε και εμείς τις δικές μας απόψεις.

ΡΟΜΑΝΤΙΚΕΣ ΙΣΤΟΡΙΕΣ

Ο σκηνοθέτης Max Kestner θα παρακολουθήσει για έξι χρόνια δύο φίλους του, πολύ καλούς μηχανικούς, που, με την ομάδα τους, θα προσπαθήσουν να φτιάξουν έναν πύραυλο για να ταξιδέψουν στο διάστημα. Η ταινία-ντοκιμαντέρ «Ερασιτέχνες στο διάστημα» («Amateurs in space»), δανέζικη παραγωγή, 2016, έγχρωμη 89΄, μας βάζει στη λογική και στο συναίσθημα των ενεργειών αυτής της παρέας. Το «παράλογο» της ιστορίας θα έρθει σε αντιπαράθεση με τη «λογική». Οι κόντρες θα φανούν και θα δημιουργήσουν τη διάσπαση της ομάδας. Αποδεικνύουν όμως ότι αυτό που θέλουν να κάνουν δεν είναι αδύνατο. Ο άνθρωπος όταν ξέρει αυτό που θέλει μπορεί να αντιπαρατεθεί με τους κολοσσούς της τεχνολογίας και να πετύχει το «αδύνατο». Το παράλληλο μοντάζ με το λόγο του Κένεντι και τις προεργασίες της NASA για την εκτόξευση του πρώτου πυραύλου, λειτουργεί προς αυτή την κατεύθυνση. Μία εξαιρετική ταινία από ένα πολυβραβευμένο σκηνοθέτη.

Η επόμενη ιστορία είναι βιωματική. Η Clare Weiskopf συνεργάζεται με το Nicolas Van Hemelryck για να γυρίσουν την ταινία «Αμαζόνα» («Amazona»), παραγωγή της Κολομβίας, έγχρωμη, 82΄, 2016. Μιλάει για τη μητέρα της που, μετά το θάνατο του παιδιού της, εγκαταλείπει την οικογένειά της για να μείνει μόνιμα στη ζούγκλα της Κολομβίας. Το ταξίδι της, το οποίο θα δείξει η ταινία, γίνεται όταν είναι έγκυος, προετοιμάζεται να γίνει μητέρα, θέλει να βιώσει το συναίσθημα της μάνας και να συμπληρώσει την απώλεια της δικής της. Η ταινία αφιερώνεται στο παιδί της, που το βλέπουμε, βρέφος, στο τελικό πλάνο. Το συναίσθημα και η θεραπεία του ψυχικού τραύματος θα έρθει προοδευτικά για τις δύο γυναίκες που θα βιώσουν πρωτόγνωρα για αυτές συναισθήματα, με κυριότερο την παραδοχή από τη μητέρα ότι δεν έχει αγαπήσει ποτέ, κάτι που πιθανόν έχει τις ρίζες του στην οικογένειά της στην Αγγλία, πλάνα της οποίας βλέπουμε, σε παράλληλο μοντάζ.

Για τον Ανδρέα Λεντάκη ο λόγος στο ντοκιμαντέρ «Η ιστορία είναι εγώ-Ανδρέας Λεντάκης», ελληνική παραγωγή, έγχρωμη και ασπρόμαυρη, 83΄. Ο Μένος Δελιοτζάκης σκηνοθετεί ένα πολύ ενδιαφέρον θέμα, τη ζωή, την ιστορία και την ιστορικότητα της εποχής αυτού του Έλληνα από την Αιθιοπία που σημάδεψε την πολιτική, λογοτεχνική και επιστημονική ιστορία της Ελλάδας, από το 1940 και μετά. Ενδιαφέρουσες μαρτυρίες που είναι μονταρισμένες με τέτοιο τρόπο που μετά βίας μπορεί να βγει ένα κάποιο συναίσθημα, κυρίως όμως δεν καταλαβαίνει ο θεατής το κίνητρο του σκηνοθέτη να γυρίσει αυτή την ταινία.

Κλείνουμε το πρώτο μέρος της αναφοράς μας στις ταινίες του Φεστιβάλ, την αξιολόγησή τους, προσπαθώντας να είμαστε όσο πιο δίκαιοι μπορούμε, θα συνεχίσουμε προς την ίδια κατεύθυνση της ανάλυσης των ταινιών που είδαμε, στα επόμενα σημειώματά μας.

Γιάννης Φραγκούλης

• Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης