22ο ΦΕΣΤΙΒΑΛ ΝΤΟΚΙΜΑΝΤΕΡ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ-ΤΕΤΑΡΤΗ ΜΕΡΑ

Μάι 23, 2020 Κινηματογράφος 0

ΤΑ ΚΟΡΙΤΣΙΑ ΤΟΥ ΡΟΖΙΚΛΑΙΡ

γράφει ο Γιάννης Φραγκούλης

Η τέταρτη θέαση ταινιών ντοκιμαντέρ, με αυτό τον ιδιότυπο τρόπο, είχε και τις ευχάριστες εκπλήξεις της. Θα αναφερθούμε στις ταινίες «St. Viniri-το ιερό δάσος», της Κωνσταντίνας Μεσσήνη, το «Hommage», του Σπύρου Αλιδάκη, την «Πριμαρόλια», του Παναγιώτη Κακαβιά, το «Ένας Μπαρδούλ», του Γιώργου Γιαννόπουλου, τα «Ανθισμένα κορίτσια», της Κωνστάντζα Καψάλη, και «Ο Χριστός γεννήθηκε στο Ροζικλαίρ», του Κώστα Δημολίτσα.

Η ταινία της Κωνσταντίνας Μεσσήνη, «St. Viniri-το ιερό δάσος», 25΄, 2019, Ελλάδα, αναφέρεται στο ιερό δάσος της Αγίας Παρασκευής, στη Βωβούσα, στο ανατολικό Ζαγόρι. Δεν καταλαβαίνουμε για ποιο λόγο η Αγία Παρασκευή αναφέρεται με τη λατινική ονομασία της στον τίτλο της ταινίας. Το θέμα είναι πολύ ενδιαφέρον, η φωτογραφία είναι, στις περισσότερες περιπτώσεις, πολύ καλή, όμως η ταινία δεν μπαίνει στο μεταφυσικό. Δε θέλει η σκηνοθέτης να αποδώσει το μεταφυσικό με ελλειπτική αφήγηση, μινιμαλιστικά μοτίβα, με αφηρημένη χρήση της οπτικής γραφής. Μας μιλά για το γεγονός και όχι για την ουσία του θέματος, έτσι δεν μπορούμε να μπούμε στην πνευματικότητα του θρύλου που θέλει αυτό το δάσος να μείνει ανέγγιχτο, αλλιώς αυτό που θα το βεβηλώσει θα βρει κακό. Πάντως, η ταινία μπορεί να μας δώσει το ερέθισμα να επισκεφτούμε αυτή την περιοχή, για να έρθουμε σε επαφή με την αρμονία της φύσης, αυτό που, δυστυχώς, η ταινία μόνο σε δύο σκηνές μας το προσέφερε.

Ο Σπύρος Αλιδάκης θα φέρει στο Φεστιβάλ την ταινία «Hommage», 75΄, 2020, ελληνική παραγωγή που είναι αφιέρωμα στο μεγάλο σκηνοθέτη του θεάτρου, στο Λευτέρη Βογιατζή. Το Θέατρο Κεφαλληνίας, στην οδό Κυκλάδων, στην Κυψέλη, ήταν το θεατρικό σπίτι αυτού του δασκάλου και της θεατρικής τέχνης. Βάζουμε το «και» επειδή ο Λευτέρης Βογιατζής έβαζε τον άνθρωπο μέσα στο θέατρο για να μπορέσει να αποδώσει βιωματικά το θεατρικό κείμενο που πλέον θα γίνει η δική του αφήγηση, η οποία, ως συνθήκη, θα έχει σχέση με το συγκεκριμένο θεατρικό έργο. Πως γίνεται αυτό; Για κάποιον που δεν έχει δει ούτε μία παράσταση του Λευτέρη Βογιατζή είναι δύσκολο να το καταλάβει. Ο Σπύρος Αλιδάκης σκηνοθετεί με τέτοιο τρόπο που ο θεατής της ταινίας μπορεί να φανταστεί ότι είναι μέσα στην παράσταση, όσο όμως η ταινία εξελίσσεται, τότε καταφέρνει να πιστέψει ότι είναι ενταγμένος στο θεατρικό κείμενο και, τελικά, στο θεατρικό σύμπαν του Βογιατζή. Η σκηνοθεσία έχει πετύχει το σκοπό της. Μας δίνει να καταλάβουμε την αντίληψη του Λευτέρη Βογιατζή για το θέατρο, για τη ζωή μέσα στο θέατρο, για το θέατρο μέσα στη ζωή. Έχουμε, λοιπόν, ένα οπτικό δοκίμιο το οποίο γίνεται δρώμενο, δεν είναι μία στεγνή αφήγηση, είναι ένα θεατρικό δρώμενο, κάτι το ζωντανό.

«Πριμαρόλια» είναι ο τίτλος της ταινίας του Παναγιώτη Κακαβιά, ελληνική παραγωγή, 75΄, του 2019. Αφηγείται την ιστορία της σταφίδας στην Ελλάδα, ο μαύρος χρυσός, όπως τη λένε. Υπάρχει κάποια δραματοποίηση, αλλά, πολύ περισσότερο, το «μπλέξιμο» με την εικαστική δημιουργία, με αφορμή του Φεστιβάλ Πριμαρόλια. Το όνομα «πριμαρόλια» σημαίνει ο πρώιμος καρπός της σταφίδας που φορτωνόταν στα πλοία για την εξαγωγή του στην Ευρώπη. Είναι τηλεοπτική παραγωγή, η ΕΡΤ είναι συμπαραγωγός, όμως ο σκηνοθέτης δημιουργεί ένα δραματουργικό παίξιμο που δίνει μία άλλη διάσταση στο θέμα της σταφίδας, γίνονται οι αναγωγές στο σήμερα και είναι εύκολο να αναχθούν συμπεράσματα που αφορούν στην ελληνική κοινωνία, στο οικονομικό ζήτημα, στην ανάπτυξη της ελληνικής κοινωνίας και στην ταξική διαστρωμάτωση και πάλη, στη χώρα μας. Προσεγμένη παραγωγή, με ικανοποιητικό μοντάζ και μουσική που συνοδεύει το λόγο της εικόνας.

Η ταινία του Γιώργου Γιαννόπουλου, «Ένας Μπαρδούλ», 74΄, 2020, συμπαραγωγή Ελλάδας και Αλβανίας, μας εντάσσει στον κόσμο του Μπαρδούλ, μετανάστη από την Αλβανία. Η δουλειά και ο προσωπικός του χρόνος μπερδεύονται. Μερικές φορές μιλά σα να βλέπει ένα όνειρο. Η αφήγηση για την εργασία, τη ζωή του, τα χρόνια στην Αλβανία και αυτά στην Ελλάδα έχουν μία φουτουριστική πλοκή. Ο χρόνος στην ταινία «μπερδεύεται», έτσι ώστε να δώσει το αίσθημα της απώλειας της ταυτότητάς του και την ανασυγκρότησή της με τα καινούργια δεδομένα. Η κάμερα τον ακολουθεί, σα να καταγράφει, σα home cinema, τον τρόπο που ζει και σκέφτεται. Η ταινία είναι κάπως σπουδαστική, με την έννοια ότι ο σκηνοθέτης σπούδαζε στο Πανεπιστήμιο Δυτικής Αττικής, στον οπτικοακουστικό τομέα. Αν υπήρχαν κάποιες παύσεις θα αποδίδονταν πιο δομικά ο ψυχικός κόσμος του Μπαρδούλ.

Η Κωνστάντζα Καψάλη θα κάνει την ταινία «Ανθισμένα κορίτσια», 11΄, 2019, ελληνική παραγωγή, αν και η αφήγηση είναι στα γαλλικά. Η αφήγηση της ταινίας βασίζεται στον «Ξανακερδισμένο χρόνο», του Μαρσέλ Προυστ. Παρακολουθούμε στιγμές της ζωής δύο γυναικών. Καμία από αυτές δε μιλά. Στο πρόσωπό τους δεν αποτυπώνεται κανένα συναίσθημα. Είναι εύκολο να καταλάβουμε ότι έχει επέλθει ο συναισθηματικός κορεσμός και, στο ψυχικό τους κόσμο, υπάρχει το αδιέξοδο, προϊόν μιας σειράς υστερικών καταστάσεων. Η γυναίκα είναι ένα σώμα στο οποίο εγγράφονται οι στιγμές πόνου, ταλαιπωρίας, διάφορων δεινών, ένα σώμα που πλέον δεν μπορεί να μιλήσει, γιατί είναι το σώμα ενός Άλλου. Αυτού του ανθρώπου που κατασκεύασε η Ιστορία και η κοινωνία, μέσω αυτής. Ο άνδρας είναι σε παρόμοια μοίρα, αλλά εδώ εμείς παρακολουθούμε τη Γυναίκα που είναι ένα κλειστό βιβλίο. Στο σώμα της εγγράφεται όλη η μαζική υστερία τόσων επώδυνων κοινωνικών καταστάσεων που δημιούργησαν αυτό το μη απολαυστικό ον, ουσιαστικά, κοινωνικά νεκρό. Η ταινία, παρατηρεί το σώμα, τις κινήσεις, τις λεπτομέρειες, όπως θα κινηματογραφούσε το εξώφυλλο ενός βιβλίου ερμητικά κλειστού. Εξαιρετικός ο τρόπος κινηματογράφησης που μας ωθεί να πάμε στο ονειρικό, να δούμε την αποδόμηση του Σώματος και του Πνεύματος, να κάνουμε τη δική μας αναδόμηση, ανακαλύπτοντας το τραύμα. Την κάμερα χειρίστηκε η σκηνοθέτης, η οποία έκανε και το μοντάζ, το οποίο ήταν έτσι σχεδιασμένο ώστε να μας βάλει μέσα στον ποιητικό λόγο.

«Ο Χριστός γεννήθηκε στο Ροζικλαίρ», 26΄, 2020, Ελλάδα, είναι η ταινία του Κώστα Δημολίτσα. Ένα ντοκιμαντέρ για το θρυλικό κινηματογράφο στην Αθήνα που έπαιζε ταινίες β΄ κατηγορίας (b-movie) ή αισθησιακές, απέναντι από το Μινιόν. Η καθώς πρέπει εξουσία της Ελλάδας, η χούντα, τον έκλεισε το 1968. Εκεί όμως πήγαινε αυτός που ήθελε να δει έναν άλλο κινηματογράφο, να βρει καταφύγιο ή ερωτικό σύντροφο. Η ταινία περιγράφει την ατμόσφαιρα που πλανιόταν στην αίθουσα του κινηματογράφου, μιλούν για αυτόν γνωστές προσωπικότητες της τέχνης όπως, ο Γιώργος Χρονάς, ποιητής και εκδότης, ο Τάκης Σπετσιώτης, σκηνοθέτης και συγγραφέας, ο Κώστας Φέρρης, σκηνοθέτης, η Μπέττυ Βακαλίδου, ηθοποιός και συγγραφέας, ο Νίκος Ζερβός, σκηνοθέτης, ο Δημήτρης Κολλάτος, σκηνοθέτης, ο Νίκος Ξανθόπουλος, σκηνοθέτης και ποιητής. Με χιούμορ και στοχευόμενες αναλύσεις αναβιώνεται, στην ταινία αυτή η πλευρά της διασκέδασης που στιγμάτισε μία ολόκληρη γενιά. Κλασική αφήγηση, ανάλαφρη, με καλό μοντάζ που δίνει ρυθμό, μία ταινία που τη  βλέπει κανείς ευχάριστα.

ΕΠΙΣΤΡΟΦΗ ΣΤΗ ΛΙΣΤΑ ΤΩΝ ΑΡΘΡΩΝ

• Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης