22ο ΦΕΣΤΙΒΑΛ ΝΤΟΚΙΜΑΝΤΕΡ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ-ΕΒΔΟΜΗ ΜΕΡΑ

Μάι 26, 2020 Κινηματογράφος 0

ΒΛΕΠΟΝΤΑΣ ΤΟΝ ΑΘΡΩΠΟ ΚΑΙ ΤΟΝ WINTONICK

γράφει ο Γιάννης Φραγκούλης

Έχοντας δει όσες περισσότερες ελληνικές ταινίες μας έδινε τη δυνατότητα το σύστημα προβολής των ταινιών, για το οποίο θα γράψουμε στη συνολική μας αποτίμηση του Φεστιβάλ, επικεντρώνουμε την προσοχή μας στις ταινίες από άλλες χώρες. Θα αναφερθούμε στις ταινίες «Το νησί των πουλιών» («Bird island»), των Maya Kosa και Sergio de Costa, «Με φωνάζουν Μπαμπού» («They call me Babu»), της Sandra Beerends, «Πάνω από το νόμο» («Above the law»), του Bryony Dunne, «Μία δραματική ταινία» («A dramatic film»), του Eric Baudelaire, «Επτά χρόνια το Μάη» («Seven Years in May»), του Alfonso Uchoa, «Χολή» («Bile»), της Ira Goryaiova, «Πεδίο» («Campo»), του Tiago Hespanha, και «Γουιντοπία» («Wintopia») της Mira Burt-Wintonick.

Οι Maya Kosa και Sergio de Costa έφεραν την ταινία «Το νησί των πουλιών» («Bird island»), 62΄, 2019, ελβετική παραγωγή. Η ταινία δε δείχνει κανένα νησί. Η λέξη «νησί» είναι μεταφορική. Θέλει να μας μεταφέρει σε ένα κλειστό περιβάλλον που είναι ένα ιδιόρρυθμο καταφύγιο λαβωμένων πουλιών. Εκεί άνθρωποι και ζώα προσπαθούν να συμβιώσουν. Ένας νέος άνθρωπος, που πρόκειται να δουλέψει εκεί, αφηγείται αυτά που βλέπει και βιώνει. Ακούμε τη φωνή του και βλέπουμε αυτά που γίνονται σε αυτό το καταφύγιο, παράλληλα παρακολουθούμε τις συνομιλίες του κατά  τη διάρκεια της εκπαίδευσής του. Η αφήγηση, η οποία έχει ημερολογιακό χαρακτήρα, έρχεται πολύ συχνά σε αντίστιξη με αυτά που βλέπουμε σαν εικόνες. Η απόσταση μεταξύ των δύο αφηγήσεων, της οπτικής και της φωνητικής, δεν είναι τόσο μεγάλη, όμως αυξάνεται όσο η ταινία εξελίσσεται, καλώντας το θεατή να συμμετάσχει σε αυτά που γίνονται και σε όσα θα ήθελε ή θα έπρεπε να γίνουν. Προς το τέλος, η μεγάλη πλέον απόσταση από τις δύο αφηγήσεις παράγει συναίσθημα, μόνο που ο χαρακτήρας του συναισθήματος δεν είναι ο ίδιος σε κάθε θεατή. Η ταινία, λοιπόν, έχει πολλές αναγνώσεις και εκκινεί την παραγωγή αφηγήσεων στο φαντασιακό του θεατή, όπως γίνεται στον ποιοτικό κινηματογράφο.

«Με φωνάζουν Μπαμπού» («They call me Babu»), 80΄, 2019, Ολλανδία, η ταινία της Sandra Beerends αναφέρεται στην εποχή της αποικιοκρατίας, όταν η Ινδονησία ήταν αποικία τον Ολλανδών. Επίκεντρο της αφήγησης είναι μία υπηρέτρια σε μία ολλανδική οικογένεια. Όλες οι γυναίκες που εργάζονταν σε οικογένειες Ολλανδών άκουγαν στο όνομα Μπαμπού. Δεν είχαν δικό τους όνομα, ήταν αόρατες. Η ταινία βασίζεται σε γράμματα διάφορων τέτοιων γυναικών, επεκτείνει την αφήγηση από την ολλανδική αποικιοκρατία μέχρι την ανεξαρτησία της Ινδονησίας, ενώ περνά από την κατοχή των Ιαπώνων, στο Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, και από τη μάχη για την ανεξαρτησία της. Βλέπουμε τη βία των κατακτητών και τη ζωή ενός ανεξάρτητου ανθρώπου να συνυπάρχουν παράλληλα. Η λαχτάρα για έρωτα, ο πόθος για ανεξαρτησία, ο θάνατος των μαχητών, η απελευθέρωση, η νέα ζωή. Μία αφήγηση που εξελίσσεται με ομαλό τρόπο, όπως το μεγάλωμα ενός παιδιού θα έπρεπε να είναι. Η ανεξαρτησία της γυναίκας, η  μάχη της για έναν καλύτερο αύριο, όλα αυτά τροφοδοτούνται από τη δύναμη των αρχέγονων μύθων που έχουν άμεση σχέση με τη ζωή και τη φύση, σε αυτή τη χώρα. Όμορφη αφήγηση που έχει στο επίκεντρό της τον Άνθρωπο και αναζητά το σεβασμό σε αυτόν.

«Πάνω από το νόμο» («Above the law»)14΄, 2019, ιρλανδική παραγωγή, του Bryony Dunne, μας μιλά για το θέμα της προσφυγιάς. Ο παραλληλισμός των προσφύγων με τα πουλιά που πετούν, τα σύνορα για τους ανθρώπους και η ανυπαρξία τους για τα πουλιά, έχει να κάνει με την ελευθερία του ανθρώπου σε σχέση με αυτή των υπόλοιπων ζώων. Ο πρόσφυγας αποκτά μία νέα υπόσταση -αυτή του πρόσφυγα- ενώ το πουλί κρατά αυτή που είχε, ο άνθρωπος που μεταναστεύει «παράνομα» από μία χώρα σε άλλη καλείται να ξεχάσει την προηγούμενη κατάστασή του. Αυτή η ανάγκη για ένα βλέμμα στραμμένο πιο προσεχτικά στον άνθρωπο, στις ανάγκες του, στο αίτημα για ελευθερία του, αυτό είναι το θέμα αυτής τα παραβολικής ταινίας που μας έρχεται από μία χώρα όπου αυτό το αίσθημα της ελευθερίας έχει δοκιμαστεί και μάλιστα με οδυνηρό τρόπο.

Ο Eric Baudelaire είναι ο συντονιστής της ταινίας «Μία δραματική ταινία» («A dramatic film»), 114΄, 2019, Γαλλία. Η ταινία έγινε από τα παιδιά του σχολείου όπου διδάσκει κινηματογράφο. Παρακολουθούμε τον τρόπο συνομιλίας τους, όχι για θέματα που έχουν να κάνουν με κινηματογράφο, αλλά τις συζητήσεις για προβλήματα που παρατηρούνται στη γαλλική κοινωνία και η επίλυσή τους είναι πιο περίπλοκη για ένα παιδί ή ένα έφηβο. Αυτό που βλέπουμε είναι η παιδική αθωότητα, έτσι όπως αποτυπώνεται στην ταινία. Αυτή είναι η αντίθεση που η ταινία προτείνει για διάλογο.

«Επτά χρόνια το Μάη» («Seven Years in May»), 42΄, 2019, συμπαραγωγή Βραζιλίας και Αργεντινής, ο Alfonso Uchoa φέρνει αυτή την ταινία με την οποία καταδικάζει το σκληρό αστυνομικό κράτος της Βραζιλίας, την εποχή που δεν κυβερνούσε ο νυν ακροδεξιός Πρόεδρος. Παρακολουθούμε την τύχη ενός θύματος ξυλοδαρμού από μπάτσους, την κατρακύλα του όταν πήγε στο Σάο Πάολο, την επιστροφή και την προσπάθειά του να σηκωθεί στα πόδια του. Στο τέλος ένα δρώμενο με έναν μπάτσο και κάποιους υποτίθεται παραβατικούς μας βάζει μέσα στο πρόβλημα που αντιμετωπίζει κάθε άνθρωπος, όταν μένει μόνος στην αντιμετώπιση ενός δημοκρατικού προβλήματος, όπως η βία της εξουσίας, το οποίο δεν είναι προσωπικό θέμα κανενός. Πολύ απλή κινηματογράφηση, η ταινία θα μπορούσε να χαρακτηριστεί και ως μυθοπλασία, είναι από αυτές που δοκιμάζουν τα όρια ντοκιμαντέρ-μυθοπλασία, στον κινηματογράφο.

Η Ira Goryaiova, θα μας φέρει την ταινία «Χολή» («Bile»), 64΄, 2019, Βέλγιο. Παραλληλίζει τη χολή και τις δυσλειτουργίες της με σύγχρονες ασθένειες και κοινωνικές παραβατικές συμπεριφορές από το κράτος ή από τους ανθρώπους. Μοιάζει περισσότερο ως ένας λυτρωτικός μονόλογος μιας ασθενούς παρά σα μία κινηματογραφική αφήγηση που απευθύνεται στην κοινωνία, επειδή βάζει όλα τα προβλήματα στο τραπέζι της ανάλυσης, στην προσπάθειά της να βρει απαντήσεις που, όπως είναι γνωστό, υπάρχουν εδώ και δεκαετίες για όλα αυτά τα θέματα.

«Πεδίο» («Campo»), 100΄, 2018, πορτογαλική παραγωγή του Tiago Hespanha είναι η ταινία που αναφέρεται σε ένα πεδίο μάχης, το μεγαλύτερο στην Ευρώπη, που βρίσκεται στην Πορτογαλία. Παρακολουθούμε τις δραστηριότητες των στρατιωτικών και παράλληλα τη ζωή γύρω από αυτή την περιοχή. Είναι μία αντίθεση που μας μιλά για την ειρήνη και τον πόλεμο, δεν πιάνει όμως το θέμα αν και γιατί είναι αναγκαία η ύπαρξη του στρατού.

Η Mira Burt-Wintonick είναι η κόρη του Peter Wintonick, του σπουδαίου ντοκιμαντερίστα, ο οποίος επηρέασε αρκετούς κινηματογραφιστές. Ψάχνοντας τις κασέτες του πατέρα της, μετά το θάνατό του, βρήκε ένα τεράστιο υλικό για την ουτοπία. Αποφάσισε να κάνει μία ταινία για αυτό, για την ταινία που δεν έκανε ο πατέρας της. Η ταινία «Γουιντοπία» («Wintopia»), 89΄, 2019, Καναδάς, είναι ένα οπτικό δοκίμιο για την ουτοπία. Συγχρόνως όμως είναι μία αναζήτηση του πατέρα, ο οποίος ήταν συνέχεια σε άλλες χώρες, είτε επειδή κινηματογραφούσε είτε επειδή προγραμμάτιζε κάποιο Φεστιβάλ. Η ταινία έχει δομή, με κεντρικό άξονα την αναζήτηση της κόρης. Πολύ γρήγορα όμως γίνεται ένας διάλογος μεταξύ του παιδιού και του πατέρα. Η σκηνοθεσία είναι του Peter ή της Mira; Ποιος από τους δύο έδωσε την τελική δομή στην ταινία; Μήπως και οι δυο μαζί, μέσα από ένα διάλογο που δεν ήταν σε κάποιο χώρο, κάποιο τόπο, άρα ουτοπικός; Μήπως αυτή η επαφή ήταν ουτοπική και ανολοκλήρωτη γιατί μετά θα υπήρχε κάτι άλλο, επιθυμητό να γίνει; Η ταινία όμως είναι εδώ και έχει έναν κινηματογραφικό χώρο, έναν ουτοπικό χώρο σε σχέση με αυτό που θα λέγαμε πραγματικότητα, μας συγκλονίζει ως καταγραφή και μπορούμε εύκολα να ταυτιστούμε, ως άνθρωποι του κινηματογράφου.

ΕΠΙΣΤΡΟΦΗ ΣΤΗ ΛΙΣΤΑ ΤΩΝ ΑΡΘΡΩΝ

• Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης