22ο ΦΕΣΤΙΒΑΛ ΝΤΟΚΙΜΑΝΤΕΡ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ-ΠΕΜΠΤΗ ΜΕΡΑ

Μάι 24, 2020 Κινηματογράφος 0

ΜΕ ΤΑΞΙΚΟ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟ

γράφει ο Γιάννης Φραγκούλης

Προχωράμε στις θεάσεις ταινιών και βλέπουμε ελληνικές ταινίες. Δεν το έχουμε μετανιώσει, το αντίθετο. Σε αυτό το σημείωμα θα βρούμε τις ταινίες του Κυριάκου Κατζουράκη, «Η επιστροφή του Προμηθέα», του Τάσου Μόρφη, «Δεμένοι», του Ξενοφώντα Αγγελόπουλου, «Υπέρ εστιών-μία ταινία για το παλαιοβιβλιοπωλείο των αστέγων», της Ιωάννας Νεοφύτου, «Χέρια σε χλωρίνη», της Καλλιόπης Κατσιδονιώτη, «9+1 μοναξιές του πατέρα», της Διονυσίας Κοπανά και του Κώστα Κορρέ, «Πλάνα απ’έξω», της Δάφνης Τόλη και του Δημήτρη Μαυροφοράκη, «Ημερολόγια αποστολής-Νικόλας Παπαχρυσοστόμου».

«Η επιστροφή του Προμηθέα», 39΄, 2019, ελληνική παραγωγή, είναι και η επιστροφή του Κυριάκου Κατζουράκη στην παραγωγή οπτικοακουστικών έργων στην Ελλάδα. Ο πολύ καλός εικαστικός, ζωγράφος και σκηνογράφος,, μετά τον «Δρόμο προς τη Δύση» (2003), θα φέρει αυτή την ταινία-ντοκιμαντέρ που μιλάει για την απελευθέρωση της ηλεκτρικής ενέργειας, τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, κάτι που σημαίνει επιστροφή στην κατάσταση πριν να ιδρυθεί η ΔΕΗ, στην ενέργεια για λίγους. Η ταινία έχει εύστοχα πολιτικά σχόλια, αναφέρει το θέμα ως έχει, όμως η κινηματογραφική της δομή δεν είναι ικανοποιητική. Εδώ θα χρειαζόταν το θεατρικό δρώμενο για να γίνει το μήνυμά της πιο δυνατό. Πάντως, μετά τη θέασή της, η κουβέντα που μπορεί κάποιος να κάνει είναι μεγάλη, εγείρει συζητήσεις και μπορεί να βοηθήσει ακτιβιστές για να δυναμώσουν τον αγώνα τους για το δικαίωμα όλων στην παροχή ενέργειας.

Γροθιά στο στομάχι είναι η ταινία «Δεμένοι», 53΄, 2019, Ελλάδα, του Τάσου Μόρφη. Η ταινία ακολουθεί την αισθητική και την αφήγηση του direct cinema. Δεν ενδιαφέρεται για την καλλιτεχνική αισθητική αλλά για το πολιτικό μήνυμα που θα πρέπει να περάσει χωρίς ωραιοποιήσεις στο κοινό που θα τη δει. Το θέμα της είναι οι απλήρωτοι ναυτικοί της Ναυτιλιακής Εταιρείας Λέσβου. Παρακολουθούμε τους αγώνες τους, την αδιαφορία της κυβέρνησης, την ολιγωρία του συνδικάτου τους, τις απατεωνιές των εργοδοτών. Το πρόβλημα ακόμα δεν έχει λυθεί, αν και πουλήθηκε η εταιρεία σε off shore, κάποιοι από αυτούς πήραν σύνταξη, άλλοι έχουν μείνει απλήρωτοι, ένας πέθανε στο πλοίο που φύλαγε… Τα προβλήματά τους δεν ήταν μόνο επιβίωσης, αλλά και οικογενειακά, αφού το συγγενικό τους περιβάλλον δεν μπορούσε να αντέξει αυτή την κατάσταση. Είναι εύκολο να καταλάβει κανείς ότι αυτή η κατάσταση, αυτά τα προβλήματα υπάρχουν σε όλη την ελληνική κοινωνία και ότι απαιτείται μία συλλογική αντίδραση για τη ριζική αλλαγή της πολιτικής κατάστασης και όχι φιλελεύθερες πολιτικές που δυναμώνουν αυτές τις προβληματικές καταστάσεις.

Μία ακόμη ταινία για το οικονομικό πρόβλημα και τις πιθανότητες για λύση του είναι η δουλειά του Ξενοφώντα Αγγελόπουλου, «Υπέρ εστιών-μία ταινία για το παλαιοβιβλιοπωλείο των αστέγων», 45΄, 2019, ελληνική παραγωγή. Έχουμε και εδώ μία ταινία που κλίνει προς το ρεπορτάζ, αναφέρεται όμως σε ένα σοβαρό πρόβλημα που αντιμετωπίζουν πολλοί συνάνθρωποί μας, ιδίως, όμως, για τη λύση του, η οποία μπορεί να επιτευχθεί με τη συνεργασία των ενδιαφερομένων, εδώ έχουμε τους άστεγους, που έχουν φτιάξει ένα παλαιοβιβλιοπωλείο, και τη στήριξη των συνανθρώπων τους. Ο Λεωνίδας Κουρσούμης είναι ο πυρήνας αυτής της ενέργειας που όμοια της δεν υπάρχει σε όλη την Ελλάδα. Δείχνει όμως ότι με την επιμονή και την υπομονή μπορεί κάποιος να τα καταφέρει, αν έχει βέβαια τη στήριξη κάποιων ανθρώπων σε αυτή την κοινωνία. Συγκινητικό θέμα που αξίζει να το προσέξουμε αφού έχει προοπτικές επέκτασής του και σε άλλα μέρη της Ελλάδας, όπως και η ιδέα που η ταινία θέτει, η δημιουργία μιας βιβλιοθήκης αστέγων, σε κοινόχρηστο χώρο. Φαίνεται ότι το βιβλίο μπορεί να δώσει μία λύση, να αναπτύξει το μυαλό του ανθρώπου, να του ανοίξει τους ορίζοντές του, να είναι μία επιχειρηματική δραστηριότητα, μικρής εμβέλειας, αλλά σημαντική για την ιδεολογική ανάπτυξη της κοινωνίας.

Η Ιωάννα Νεοφύτου θα φέρει την ταινία «Χέρια σε χλωρίνη», 27΄, 2019, συμπαραγωγή Ελλάδας και Γαλλίας. Το θέμα της είναι η δουλειά δύο καθαριστριών, τις οποίες τις δείχνει, τη μία στο αριστερό μέρος της οθόνης, την άλλη στο δεξιό. Η σκηνοθέτης συνομιλεί με αυτές. Η συνομιλία τους συνοδεύεται από τις εικόνες της εργασίας τους. Η ταινία μπορεί να καταταχτεί στο χώρο ανάμεσα στο ρεπορτάζ και την αφήγηση ημερολογίου. Ο ρυθμός είναι πολύ χαμηλός, με αποτέλεσμα να είναι, από ένα σημείο και έπειτα, δύσκολο να παρακολουθήσει την ταινία ο θεατής.

«9+1 μοναξιές του πατέρα», 20΄, 2019, Ελλάδα, η ταινία της Καλλιόπης Κατσιδονιώτη, αποτυπώνει το συναίσθημα της μοναξιάς του πατέρα της, ο οποίος έχει χάσει, μετά από 57 χρόνια συμβίωσης, τη σύντροφό του. Ο μονότονος λόγος του 85χρονου άντρα μας βάζει σιγά σιγά στον κόσμο του. Παράλληλα παρακολουθούμε τον τρόπο που ζει, το μαγείρεμα, το πρωινό ξύπνημα, τη φροντίδα του πουλιού του, τα ψώνια, τις εργασίες στον κήπο του… Είναι ένα τυπικό παράδειγμα ενός ανθρώπου, μεγάλου στην ηλικία, που ζει μόνος του. Η ταινία δομεί αυτό το χαρακτήρα και μας δίνει ανάγλυφα, ένα στοιχείο, αυτής της ψηφίδας της κοινωνίας στην οποία ζούμε.

Η Διονυσία Κοπανά και ο Κώστας Κορρές, με την ταινία «Πλάνα απ’έξω», 17΄, 2019, Ελλάδα, μία παραγωγή του Νεανικού Πλάνου, μας προσφέρουν μία σχεδόν ονειρική αφήγηση. Οι μαθητές του 2^ου Σχολείου Δεύτερης Ευκαιρίας, οι φυλακισμένοι του Σωφρονιστικού Καταστήματος Πάτρας πρωταγωνιστούν σε αυτή την ταινία. Διηγούνται τις ιδιαίτερες στιγμές της ζωής του, μέσα στον εγκλεισμό, την ψυχολογική κατάστασή τους και παραγγέλνουν πλάνα να δουν από τη ζωή, έξω από τη φυλακή. Η πραγματικότητα, αυτό που ζουν και έτσι όπως αντιλαμβάνονται το πραγματικό, και η παραγγελία κινηματογραφικών πλάνων, αυτή η απόσταση της μίας και της άλλης αφήγησης, της ζωής τους και της κατανόησης μιας άλλης πραγματικότητας, δημιουργεί μία φουτουριστική αφήγηση, μία ονειρική κατάσταση που ισοδυναμεί με την ελευθερία, με το πνεύμα τους που μπορεί, πλέον, να ζει ελεύθερο. Ασυναίσθητα, γίνεται ένας παραλληλισμός της ζωής ενός φυλακισμένου με έναν ελεύθερο άνθρωπο, κατά τον οποίο μπορούμε να στοχαστούμε και να βρούμε την προσωπική φυλακή του καθενός -εκτός σωφρονισμού-, αυτή που κουβαλά σε όλη τη ζωή του το κάθε άτομο και πως μπορεί, από αυτό το αδιέξοδο, να ξεφύγει, κάτι που είναι δύσκολο για τον κάθε άνθρωπο.

«Ημερολόγια αποστολής-Νικόλας Παπαχρυσοστόμου», 27΄, 2019, ελληνική παραγωγή της Δάφνης Τόλη και του Δημήτρη Μαυροφοράκη, μία καταγραφή της ζωής των Γιατρών Χωρίς Σύνορα, του διαρκή αγώνα τους να σώζουν τις ζωές των προσφύγων. Η πραγματικότητα, έτσι όπως καταγράφεται από το φακό, έρχεται σε αντιδιαστολή με τις αφηγήσεις και τα συναισθήματα του Νικόλα Παπαχρυσοστόμου, επικεφαλής μιας μονάδας εργαζομένων, σε αυτό τον Οργανισμό που απαριθμεί 600 άτομα. Εύκολα μπορεί κάποιος να κατανοήσει το μέγεθος του προβλήματος της «παράνομης» μετανάστευσης, να αρνηθεί το ρατσιστικό λόγο, να τείνει χείρα βοήθειας σε αυτούς που δεν ήταν επιλογή τους να βρεθούν σε στρατόπεδα προσφύγων. Η δύναμη της ταινίας είναι υπόγεια, κάτω από τις λέξεις και τις εικόνες, σιγά σιγά βγαίνει με τη δύναμη του ηφαιστείου και σε συγκλονίζει.

ΕΠΙΣΤΡΟΦΗ ΣΤΗ ΛΙΣΤΑ ΤΩΝ ΑΡΘΡΩΝ

• Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης