43ο ΦΕΣΤΙΒΑΛ ΤΑΙΝΙΩΝ ΜΙΚΡΟΥ ΜΗΚΟΥΣ ΔΡΑΜΑΣ: ΠΡΩΤΗ ΑΝΤΑΠΟΚΡΙΣΗ

Σεπ 21, 2020 Κινηματογράφος 0

43^ο ΦΕΣΤΙΒΑΛ ΤΑΙΝΙΩΝ ΜΙΚΡΟΥ ΜΗΚΟΥΣ ΔΡΑΜΑΣ

20-26 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ 2020

ΠΡΩΤΗ ΑΝΤΑΠΟΚΡΙΣΗ

γράφει ο Γιάννης Φραγκούλης

Με πέντε ταινίες αρχίζουμε την ανάγνωση των ταινιών του Φεστιβάλ Δράμας, όλες από το ελληνικό διαγωνιστικό τμήμα, η πρώτη που θα αναφερθούμε συμμετέχει και στο διεθνές διαγωνιστικό τμήμα. Παρατηρούμε ποικιλία των αφηγηματικών μοτίβων και της αισθητικής προσέγγισης. Βλέπουμε ότι η ελληνική ταινία μικρού μήκους έχει ξεφύγει από το αφελώς πειραματικό και διερευνά τα βαθιά πεδία της κινηματογραφικής τέχνης, όπως γίνεται και σε άλλες χώρες. Ας αναφερθούμε στις ταινίες.

Η ταινία της Ίριδας Μπαγλανέα, «Goads» («Παροτρύνσεις»), 15΄, μυθοπλασία, Ελλάδα, έγχρωμη. Επικεντρώνεται στο φόβο του ευνουχισμού, σύμφωνα με την ψυχαναλυτική ερμηνεία, ή, με άλλα λόγια στο φόβο του θανάτου. Δυο αδελφές και οι γονείς τους, σε μία μικρή φάρμα, κοντά στον Όλυμπο, κάνουν τις βόλτες τους, συζητούν και μαθαίνουν να ζουν. Ο πατέρας είναι ο μοναδικός φορέας εξουσίας. Η μητέρα είναι ουσιαστικά απούσα. Απλά τη βλέπουμε να περνά μπροστά από το φακό, ο λόγος της, όμως, είναι ανύπαρκτος. Η συνομιλία μεταξύ κοριτσιών και πατέρα έχει, πολύ συχνά, ως θέμα το θάνατο, το φόβο του θανάτου, τις φοβίες. Η σκηνοθέτιδα έχει ασχοληθεί με τη δραματοθεραπεία και έχει σπουδάσει αυτό το αντικείμενο. Καταλαβαίνουμε ότι έχει εστιάσει σε αυτά τα ψυχολογικά πεδία που έχουν να κάνουν με το φόβο του ευνουχισμού, κατά Φρόιντ. Ορίζει το αφηγηματικό διάνυσμα, γέννηση-θάνατος, με το κατσικάκι που γεννιέται και με το θάνατό του για να δώσει τροφή στην οικογένεια. Η μία από τις κόρες έχει συνδεθεί ψυχολογικά με το κατσικάκι, φοβάται το σκοτάδι, μία ακόμα εκδήλωση του φόβου του ευνουχισμού, δε συμμετέχει στο φαγητό, παίρνει το μπιμπερό και δίνει γάλα στο κεφάλι του σφαγμένου κατσικιού, θέλοντας να το επαναφέρει στη ζωή. Θεωρώ ότι η μητέρα θα μπορούσε να φέρει μία ισορροπία ανάμεσα στο δέκτη, τα δύο κοριτσάκια, και τον πομπό, τον πατέρα. Αυτός εκφέρει αυστηρό λόγο, η ομιλία του είναι επιβολή, εδραιώνει την εξουσία στα παιδιά του, ασκεί μία έμμεση βία. Η ταινία, όμως, δείχνει το διαφορετικό τρόπο αντίδρασης των δύο παιδιών, άρα τη διχοτόμηση του μηνύματος και τη μετατροπή του, σύμφωνα με τον ψυχισμό του ανθρώπου. Η σκηνοθεσία είναι απλή για να δείξει τα δρώμενα στο ψυχολογικό πεδίο, αυτό που είναι το ζητούμενο σε αυτή την αφήγηση, η φωτογραφία δείχνει το τοπίο με απλό, ισομερισμένο τρόπο, δίνει προτεραιότητα στις συμπεριφορές και όχι στην ομορφιά του φυσικού τοπίου. Θα μπορούσαμε να πούμε ότι ο γυναικείος λόγος απουσιάζει, δεν έχουμε το ειρηνικό, γόνιμο και δημιουργικό του χαρακτήρα, ο αντρικός λόγος που είναι πανταχού παρών βάζει τα στεγανά του και η ταινία ρέπει προς την επιβολή, τη βία, εισάγοντάς μας στη βία όπως θα τη γνωρίσουν τα παιδιά, όταν μεγαλώσουν, μέσα στην κοινωνία. Στη φωτογραφία ήταν η Ολυμπία Μυτιληναίου και ερμήνευσαν ο Χρήστος Πασσαλής, η Ματίνα Καρτσιούνα, η Αθανασία Καλλιμάνη και η Κριστιάνα Νίκα, στο μοντάζ η Μυρτώ Καρρά, το σενάριο υπογράφει η Ίρις Μπαγλανέα, όπως και τη σκηνοθεσία.

Ο Oltjon Lipe θα φέρει την ταινία «Pashka» («Πάσχα»), 22΄, μυθοπλασία, Ελλάδα, έγχρωμη. Η ζωή δύο μεταναστών από την Αλβανία στην Ελλάδα. Ο πατέρας δουλεύει, μαζί με το γιο του σε ένα συνεργείο αυτοκινήτων. Ο γιος θέλει να επιστρέψει στην πατρίδα του, ο πατέρας επιθυμεί να μείνει στην Ελλάδα, μόνο νεκρός θα πάει στην Αλβανία. Η επιστροφή τους γίνεται όταν ο πατέρας θα πεθάνει, προφανώς από καρδιά, μετά τη στεναχώρια επειδή ο γιος του έκλεψε τον εργοδότη τους, επίσης μετανάστη από την Αλβανία, που τους εκμεταλλευόταν. Έχουμε δύο παράλληλες σεκάνς, η μία είναι η ζωή τους στην Ελλάδα, η άλλη η επιστροφή τους στην Αλβανία. Η μίξη είναι ενδιαφέρουσα, όμως δεν υπάρχουν αυτές οι αντιθέσεις που θα δημιουργήσουν τις συναισθηματικές εξάρσεις. Η ταινία είναι ισοτονική, ούτε στο τέλος δε φτάνουμε σε ένα κορύφωμα, σε μία λύση του δράματος, έτσι ώστε να έχουμε την κάθαρση. Τη σκηνοθεσία έκανε ο Oltjon Lipe, το σενάριο έγραψε ο Ανδρέας Φλουράκης, τη φωτογραφία ο Γιάννης Σίμος, το μοντάζ ο Θανάσης Μυλωνόπουλος και ο Χρηστος Γιαννακόπουλος, ερμηνεύουν οι Kostas Nikouli, Karafil Shena, Armando Dauti, Δημήτρης Καστανιάς, Δημήτρης Φραγκούλης και Έλενα Αρβανίτη.

Την ταινία «Mare Nostrum», 26΄, μυθοπλασία, Ελλάδα, ασπρόμαυρη, φέρνει ο Δημήτρης Αναγνώστου. Έχουμε ένα ταξίδι περιηγητών στην Αρκαδία, μετά από την απελευθέρωση από την τουρκική κατοχή. Η ομάδα αυτή ψάχνει να βρει το στοιχείο της Αρκαδίας, της αρχαίας χώρας, του ρομαντισμού, όπως είχε γίνει αυτή η σύνδεση στη ρομαντική εποχή στη Δύση. Ένας άντρας είναι νεκρός, στην ίδια ακτή που περιδιαβαίνουν οι περιηγητές, στη σημερινή εποχή. Οι έρευνες της αστυνομίας δεν βγάζουν κάποιο πόρισμα. Κανένας δεν τον ξέρει. Ποιος είναι αυτός ο άντρας; Άγνωστο. Με εικαστικό και αφηγηματικό τρόπο, με αργό ρυθμό -που θα μας θύμιζε ταινίες του Αγγελόπουλου- ο σκηνοθέτης, ο οποίος έχει γράψει και το σενάριο, κάνει με εξαιρετικό τρόπο τον παραλληλισμό: το πτώμα του αρχαίου αρκαδικού πνεύματος είναι άγνωστο στους μεταγενέστερους. Μόνο ένας άντρας που αρνήθηκε να το αναγνωρίσει, φάνηκε ότι το ξέρει. Αλλά δεν ήθελε να το παραδεχτεί. Ίσως η αρχαία ελληνική φιλοσοφία, όταν βγει από τη ναφθαλίνη του μουσείου, είναι επικίνδυνη για το δυτικό τρόπο επιβίωσης. Το ασπρόμαυρο εξισώνει τις δύο εποχές, τα σκληρά χρώματα της φωτογραφίας τονίζουν τη μελαγχολία, τα κοστούμια είναι πολύ προσεγμένα, η κίνηση των σωμάτων συνάδει με το ιδεολογικό τοπίο. Στη σκηνοθεσία και το σενάριο ο Δημήτρης Αναγνώστου, στη φωτογραφία ο Γιάννης Καραμπάτσος, στο μοντάζ ο Γιάννης Χαλκιαδάκης, ερμηνεύουν οι Θανάσης Δόβρης, Δρόσος Σκώτης, Στάθης Αποστόλου, Άρης Μπαλής, Βασίλης Σαμούρκας και Πηνελόπη Δαρσακλή.

«Happy», 8΄, μυθοπλασία, Ελλάδα, έγχρωμη, λέγεται η ταινία της Γιούλης Αναστασοπούλου. Μία γυναίκα έχει χάσει το σκύλο της. Ψάχνει να το βρει και αυτή τη νύχτα προσπαθεί να βρει τα πατήματά του. Η ταύτιση με ένα άγαλμα ενός σκύλου θα απαλύνει το τραύμα της. Αυτό που λείπει από την ταινία είναι η οικονομία του αφηγηματικού χρόνου και οι συνδέσεις που θα μας οδηγούσαν στην ονείρωξη, ουσιαστικά στην υστερία που έχει αναπτυχθεί μέσα της. Το αποτέλεσμα είναι να βλέπουμε κάτι που θα έπρεπε να υπονοεί κάτι άλλο και όλο αυτό να φαίνεται σα μία καρικατούρα. Στη σκηνοθεσία και το σενάριο η Γιούλη Αναστασοπούλου, στη φωτογραφία η Ερωφίλη Μωραΐτη, στο μοντάζ η Άρτεμις Αναστασιάδου, ερμηνεύει η Λία Καράμπελα.

Ο Κώστας Γεραμπίνης θα φέρει την ταινία του «Ισκίωμα», 15΄, μυθοπλασία, Ελλάδα, έγχρωμη. Ένα κριάρι έχει πεθάνει. Το στόμα του ανοικτό, τα σπλάχνα του έξω. Ένας κτηνίατρος καλείται να το εξετάσει. Αποφασίζει ότι θα πρέπει να κάνει ιστολογικές εξετάσεις και ότι όλα τα ζώα θα πρέπει να θανατωθούν. Έρχεται η καταιγίδα και τον αναγκάζει να μείνει το βράδυ στο αγρόκτημα. Για εξαγνιστεί, λέει η μάνα του κτηνοτρόφου. Όπως θα έπρεπε να εξαγνιστούν αυτή και ο γιος της, αλλά  και το κοπάδι. Το βράδυ σηκώνεται να φύγει, πάει στο αμάξι του, όπου είναι το πεθαμένο ζώο, ακούει ένα θόρυβο, ψάχνει να δει τι είναι. Την άλλη μέρα το βρίσκουν νεκρό, όπως ακριβώς και το κριάρι. Η πλοκή της ταινίας εδράζει στο φαντασιακό. Το μοντάζ έχει δώσει πολύ καλό ρυθμό. Για να ξεχωρίσουμε όμως το πραγματικό από το φαντασιακό και να δούμε ποιος είναι ο πυρήνας του φαντασιακού, θα έπρεπε να είχαμε κάποια στοιχεία που θα μας οδηγούσαν σε αυτό, όπως έχουμε δει σε ταινίες ιαπωνικές, κινέζικες, αμερικάνικες και λίγες γαλλικές. Ο τίτλος της ταινίας «Ισκίωμα», σημαίνει «σκιά, σκιάδι» και «φάντασμα». Αυτό το φάντασμα δεν μπορούμε να ανιχνεύσουμε. Είναι κάποιο κακό στοιχείο είτε στην περιοχή είτε σε αυτή την οικογένεια είτε στην κοινωνία γενικώς είτε στη σχέση ιατρικής και κτηνοτροφίας; Ερώτημα που δεν μπορεί να απαντηθεί για να μας οδηγήσει σε ένα πιο βαθύ νόημα, σε μία δεύτερη ανάγνωση της ταινίας. Στη σκηνοθεσία ο Κώστας Γεραμπίνης, στο σενάριο οι Δημοσθένης Παπαμάρκος και Χρήστος Κωνσταντακόπουλος, στη φωτογραφία ο Μιχάλης Παλαιοδήμος, στο μοντάζ ο Χρήστος Γιαννακόπουλος, ερμηνεύουν οι Μαρία Σκουλά, με εξαιρετικό τρόπο, Γιώργος Κισσανδράκης και Κίμων Κουρής.

ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ ΟΛΑ ΤΑ ΑΡΘΡΑ

• Φεστιβάλ Δράμας