ΦΕΣΤΙΒΑΛ ΚΙΝΗΜΑΤΟΓΡΑΦΟΥ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ 2013-ΕΚΤΗ ΜΕΡΑ

Νοέ 07, 2013 Κινηματογράφος 0

ΤΟ ΜΕΓΑΛΟ ΤΕΤΡΑΔΙΟ ΤΗΣ ΟΥΓΓΑΡΙΑΣ

Η Τετάρτη είχε βαρύ πρόγραμμα, ταινίες από το ελληνικό πρόγραμμα, το διεθνές διαγωνιστικό, το βαλκανικό τμήμα και τους ανοιχτούς ορίζοντες, είναι αυτές που επιλέξαμε να δούμε, ζώντας στο 54ο Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης. Ξεκινήσαμε με μια γαλλική ταινία που μας θύμισε τον παλιό γαλλικό κινηματογράφο για να τελειώσουμε με μια ουγγαρέζικη που επίσης μας θύμισε τις μεγάλες στιγμές του κινηματογράφου της Ανατολικής Ευρώπης, την ανάλυση της γλώσσας και της σύνθεσής της. Όλα αυτά στον κινηματογράφο, στην Ελλάδα τα πράγματα είναι πιο “πεζά”, η κοινοβουλευτική χούντα ΝΔ και ΠΑΣΟΚ αποφάσισε να τελειώνει οριστικά και με την κατάληψη της ΕΡΤ, μπήκαν στο Μέγαρο της ΕΡΤ, στην Αθήνα, τα ΜΑΤ με τον εισαγγελέα. Και έπεται συνέχεια, δυστυχώς με το λαό να μένει απαθής!

“Το πρόβατο”, ο πρωταγωνιστής της ταινίας.

Η ΦΑΡΣΑ ΤΟΥ ΠΡΟΒΑΤΟΥ

Το “Πρόβατο” (“Sheep”), 2013, των Marianne Pistone και Gilles Deroo, μας πήγε πίσω στη δεκαετία του 1960. Ο γαλλικός κινηματογράφος είχε βαλθεί να αναλύει τους χαρακτήρες, να προσέχει πολύ τις κινήσεις και τα αργά πλάνα που ηθογραφούν, δε φροντίζε όμως να προχωρήσει στη σύνθεση, ακολουθώντας τις θεωρίες του Φρόιντ και του Λακάν και μένοντας σε αυτές. Αυτή η ταινία κάνει ακριβώς το ίδιο. Αργά πλάνα που δομούν τους χαρακτήρες, κάμερα που κινείται ελεύθερα, σαν οι λήψεις να είναι τραβηγμένες στο χέρι, ο θεατής πρέπει μόνος του να κάνει τη σύνθεση, σε αυτή τη γαλλική παραγωγή. Ο κινηματογραφικός λόγος πλέον έχει προχωρήσει στη σύνθεση και από εκεί στη μεταθέαση, δηλαδή σε αυτό το κείμενο που ο θεατής δημιουργεί μόνος του, όταν έχει δει πλέον την ταινία. Το Πρόβατο είναι ένα ήσυχο αγόρι, με καλούς και ευγενικούς τρόπους, ήρεμων και χαμηλών τόνων, δουλεύει στην κουζίνα ενός μεγάλου ξενοδοχείου, ώσπου μια στιγμή κάποιος, σε μια γιορτή, χωρίς καμιά αιτία, του κόβει το χέρι. Η ζωή του, αλλά και αυτή των φίλων του αλλάζει άρδην. Παρακολουθούμε αυτές τις εξελίξεις, τις προσωπικές στιγμές τους και προσπαθούμε να συνθέσουμε το παζλ που θα είναι η εικόνα αυτής της παρέας. Συμπαθητική ταινία, με εντελώς ξεπερασμένο στιλ, αλλά αυτό που πιστεύει το υπηρετεί με απόλυτη σοβαρότητα.

Πίσω στην εποχή μας. Κυνηγούμε τα νετρόνια που επιμελώς κρύβονται. “Η τελευταία φάρσα” (2013), του Βασίλη Ραΐση, η δεύτερή του μετά το “Τελευταίο τραγούδι του Έλβις” (2009), προσπαθεί να σκιαγραφήσει την εποχή μας. Η κοινωνία αλλάζει, η έρευνα και η διανόηση πλέον θα πρέπει να εμπορικοποιηθούν, αυτό απαιτεί η σύγχρονη χρηματοδότηση από την Ευρωπαϊκή Ένωση και μια παρέα ερευνητών τα βρίσκει δύσκολα. Είναι ένα θέμα σοβαρό, το οποίο μας μιλά για το ποια κοινωνία θέλουμε, αλλά εδώ αποδυναμώνεται εντελώς. Οι διάλογοι δεν σε αφήνουν να ξεφύγεις από το πραγματολογικό, ούτε να φτιάξεις το δικό σου κείμενο, βοηθούμενος από την ταινία, αυτό το κείμενο που θα σου δώσει τα όπλα να αντιμετωπίσεις το μέλλον με περισσότερη δύναμη. Μένουμε, λοιπόν, μόνο στις καλές εικόνες και στους σοφιστικέ διαλόγους.

ΤΟ ΜΑΛΛΙ ΚΑΙ ΤΟ ΙΑΠΩΝΙΚΟ ΣΚΥΛΙ

Η Mariana Rondon θα φέρει, από τη Βενεζουέλα, την ταινία “Χάλια μαλλί” (“Bad hair”), 2013. Εδώ παρακολουθούμε την ιστορία του Τζούνιορ, του δεύτερου παιδιού μιας μητέρας, της οποίας ο σύζυγος έχει πεθάνει από αδιευκρίνιστους λόγους. Ανάμεσα στη μητέρα και στη γιαγιά προσπαθεί να φτιάξει το χαρακτήρα του. Η μητέρα λειτουργεί αυταρχικά, περιοριστικά για το παιδί, για να του δώσει το πατρικό πρότυπο, φοβάται αν αυτός γίνει ομοφυλόφιλος, δεν καταλαβαίνει ότι ο γιος της προσπαθεί να την προσεγγίσει, αλλά αυτή δεν τον αφήνει. Η χώρα έχει μια μαζική υστερία με τον Πρόεδρό της που είναι ετοιμοθάνατος, οι άνθρωποι έχουν προσκολληθεί στην αρρώστια του Τσάβες και ξεχνούν τα πολύ σοβαρά προβλήματα που έχει η κοινωνία της χώρας τους: ανεργία, εγκληματικότητα, απαξίωση των ηθικών αξιών. Αυτό το κοινωνικό τοπίο δείχνει η ταινία, αλλά και το ψυχικό του παιδιού, της μητέρας και της γιαγιάς. Με πολύ προσεχτικό τρόπο συνθέτει αυτή την εικόνα και μας αφήνει να συμπεράνουμε. Η αφήγηση κινείται ανάμεσα στο πραγματολογικό και το φαντασιακό, τα θέλω του παιδιού και της γιαγιάς, τις ορμές της μητέρας, και συνθέτει ένα άλλο κοινωνικό τοπίο, το οποίο μας προσφέρεται για προβληματισμό, μιας κοινωνίας της Βενεζουέλας που δεν την έχουμε δει έτσι.

Ο μικρός ήρωας της ταινίας “Χάλια μαλλί”.

Να επιστρέψουμε στην ήπειρό μας και πιο ειδικά στη γειτονιά μας. Ακόμα ένα δείγμα ρουμάνικου κινηματογράφου έχουμε με την ταινία “Ο ιαπωνικός σκύλος” (“The japanese dog”), 2013, του Tudor Cristian Jurgiu, ένα δείγμα καλού και απλού κινηματογράφου. Παρακολουθούμε τη ζωή ενός ηλικιωμένου που έχει χάσει πρόσφατα τη γυναίκα του και το σπίτι του έχει καταστραφεί από την πλημμύρα. Ζει σε ένα μικρό χωριό της Ρουμανίας και προσπαθεί να οργανώσει ξανά τη ζωή του. Κάποιοι από τους συγχωριανούς του θέλουν να το βοηθήσουν, άλλοι του ζητούν χρηματική βοήθεια και ο δήμαρχος τον πιέζει να πουλήσει ένα χωράφι. Έρχεται ο γιος του που ζει και εργάζεται στην Ιαπωνία, παντρεμένος με μια δασκάλα, με την οποία έχει κάνει ένα παιδί. Ενώνεται ξανά η οικογένεια δίνοντας λίγη χαρά σε αυτό τον άνθρωπο που είναι απότομος με τους άλλους, αλλά τώρα μαλακώνει με την επαφή με τον εγγονό του, ο οποίος μιλά και ρουμανικά, όπως και η μητέρα του. Ο γιος του τον προσκαλεί να έρθει στην Ιαπωνία να ζήσει μαζί τους. Τελικά το αποφασίζει. Ο τρόπος κινηματογράφησης είναι ο πλέον απλός. Οι κινήσεις των ηθοποιών περιγράφουν, όπως και οι φυσιογνωμίες τους, οι διάλογοι δεν είναι οι απολύτως απαραίτητοι, η ταινία έχει μια μινιμαλιστική αφήγηση, αυτό δίνει πολύ μεγάλη δύναμη στο λόγο της. Ο θεατής φεύγει με μια αίσθηση απλότητας και πολυπλοκότητας, όπως ξέρουν να δίνουν τα σοβαρά έργα.

Χαρακτηριστική σκηνή του “Ιαπωνικού σκύλου”.

Να ανέβουμε λίγο πιο πάνω, στον Βορά, στην Ουγγαρία όπου έχει γυριστεί αυτή η ουγγαρέζικη και γερμανική παραγωγή του Janos Szasz, “Το μεγάλο τετράδιο” (“The notebook”), 2013. Είναι η δέκατη ταινία του και η έβδομη μεγάλου μήκους. Θυμόμαστε το σκηνοθέτη από το “Βόιτσεκ” (“Woyzeck”), 1994, που είχε προβληθεί επίσης στο Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης. Εδώ έχουμε τη ζωή δύο παιδιών κατά τη διάρκεια του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου. Ο πατέρας τους επιστρέφει στον πόλεμο και η μητέρα τους τούς πηγαίνει στη γιαγιά τους, η οποία είναι αυταρχική και στρυφνή, ακούει στο παρατσούκλι Μάγισσα. Δέρνει τα παιδιά, όπως και διάφοροι άντρες από το χωριό. Αυτά έχουν την εντολή να γράφουν ότι βλέπουν, ότι κάνουν και ότι σκέφτονται σε ένα μεγάλο τετράδιο. Υποτίθεται ότι διαβάζουμε από εκεί αυτή την αφήγηση. Αποφασίζουν να γίνουν δυνατοί και να αντέξουν στον πόνο και στην ψυχολογική βία. Κάνουν ασκήσεις μεταξύ τους και το καταφέρνουν. Ο Γερμανός αξιωματικός, που περνά το Σαββατοκύριακό του σε αυτό το σπίτι, τους παρακολουθεί και, όταν μαθαίνει τι κάνουν, τους εκτιμά πολύ, γιατί του θυμίζουν το σπαρτιάτικο τρόπο ζωής που είναι πρότυπο για τη γερμανική-χιτλερική νοοτροπία. Θα επιβιώσουν.

Η σκηνή της άσκησης του πόνου, στο “Μεγάλο τετράδιο”.

Η μητέρα τους θα έρθει να τους πάρει, έχοντας κάνει ένα άλλο παιδί με άλλον άντρα, αυτά θα αρνηθούν και θα δουν το θάνατο της μητέρας τους και της αδελφής τους από μια βόμβα. Η γιαγιά τους παθαίνει εγκεφαλικό, παίρνουν τη ζωή στα χέρια τους, όταν έρχεται ο πατέρας τους να τους πάρει. Δε θέλουν. Στο δεύτερο εγκεφαλικό της γιαγιάς τη βοηθούν να πεθάνει, όπως τους είχε διατάξει. Βοηθούν τον πατέρα τους να περάσει απέναντι, αυτός όμως σκοτώνεται από νάρκη. Τότε οι δίδυμοι χωρίζουν για πρώτη φορά, για να αναδομήσουν τον κόσμο τους, όπως οι Διόσκουροι. Πολύ προσεγμένο σενάριο, βασισμένο στην παγκόμσια μυθολογία και στη λογοτεχνική αφήγηση του 20ου αιώνα, η σκηνοθεσία πολύ προσεχτική, το μοντάζ δίνει ρυθμό και μας δίνει έναν τέλειο κινηματογραφικό λόγο.

Είναι η δεύτερη ταινία που κρατάμε γερά, μια ταινία που μας δίνει χαρά επειδή ξέρουμε πλέον ότι ο κινηματογράφος μπορεί να είναι δυνατός και ακμαίος, παρά τις επιθέσεις των κινηματογραφικών βιντεοκλίπ.

Γιάννης Φραγκούλης