NIGHT WILL FALL

Μαρ 15, 2021 Κινηματογράφος 0

ΘΑ ΠΕΣΕΙ Η ΝΥΧΤΑ

πόσο χαμηλά μπορεί να πέσει ο άνθρωπος;

NIGHT WILL FALL κριτική – γράφει ο Γιάννης Φραγκούλης

Μία ταινία-ντοκιμαντέρ βασισμένη στα γυρίσματα που έγιναν από τα αμερικάνικα, βρετανικά και ρωσικά στρατεύματα, όταν αυτά επιτέθηκαν και εισέβαλαν στη Γερμανία, με αποτέλεσμα να βρουν τα στρατόπεδα συγκέντρωσης που ήταν διάσπαρτα στο γερμανικό έδαφος. Οι οπερατέρ του στρατού κατέγραφαν τα γεγονότα, έδιναν τις μπομπίνες στην Αγγλία για να μονταριστούν.

Όλα αυτά θα ολοκληρώνονταν σε μία ταινία-ντοκιμαντέρ, με παραγωγό, Sidney Lewis Bernstein (1899-1993), σύμβουλό του το Richard Crossman (1907-1974) και επιβλέποντα στη σκηνοθεσία τον Alfred Hitchcock (1899-1980), η ταινία, όπως θα δούμε, δεν είχε καλή τύχη.

Τα γυρίσματα που είχαν φτάσει στην αίθουσα του μοντάζ, με τη μορφή του αρνητικού, ήταν πάρα πολλά. Οι οπερατέρ του βρετανικού και αμερικάνικου στρατού κατάφεραν να αποτυπώσουν τη φρίκη των θυμάτων της ναζιστικής κτηνωδίας, να δείξουν τους μαζικούς ενταφιασμούς των Εβραίων, τη χρησιμοποίηση των αξιωματικών των SS που είχαν αιχμαλωτιστεί, για να κουβαλούν τα πτώματα, τη διάσωση όσων κατάφεραν να επιβιώσουν, τις μάχες που έγιναν για την κατάληψη αυτών των στρατοπέδων.

Όλα όμως ξεκίνησαν όταν ο σοβιετικός στρατός κινηματογράφησε τα πρώτα στρατόπεδα συγκέντρωσης, ανακάλυψε τις μαζικές εξοντώσεις και τις έκανε γνωστές στους συμμάχους. Οι Βρετανοί και οι Αμερικάνοι, αφού διασταύρωσαν τις πληροφορίες, ξεκίνησαν την καταγραφή.

Έτσι έχουμε έναν τεράστιο όγκο πληροφοριών που ξεπερνούν και την πιο νοσηρή φαντασία. Η κάθε σκηνή είναι γροθιά στο στομάχι και δοκιμάζει τις αντοχές του θεατή.

Ο Hitchcock ανέλαβε τη σκηνοθεσία και είχε την ιδέα να συνδυάσει αυτές τις πληροφορίες και τα πλάνα από τα στρατόπεδα με το γερμανικό έδαφος, τόσο για να αποτυπωθούν σε ένα χάρτη, άρα να λειτουργεί σα μία απόδειξη ότι όντως έτσι έγιναν αυτά τα γεγονότα, όσο και τις κωμοπόλεις που ήταν γύρω από αυτά τα στρατόπεδα, για να δείξει αυτή την ιδεολογική αντίθεση, την κτηνωδία με ωμό τρόπο, καταδικάζοντας ουσιαστικά το γερμανικό λαό.

Είναι η εποχή που η τότε Δυτική Γερμανία είναι ένας μοχλός πίεσης στους Σοβιετικούς στον ψυχρό πόλεμο. Οι δυτικές χώρες δεν ήθελαν να καταδικάσουν αυτό το λαό, αντίθετα τον ήθελαν σύμμαχο τους.

Έτσι οι εμφανισμένες κόπιες πήγαν στο Χόλιγουντ και ανέλαβε o Billy Wilder να κάνει μία ταινία προπαγάνδας, μικρού μήκους, με ελεγχόμενο μήνυμα, και να κλείσει η υπόθεση. Έχουμε λοιπόν δύο ταινίες: «Death miles» και «German Concertation Camps factual survey», η πρώτη του Wilder, η δεύτερη, ημιτελής, του Hitchcock.

Με κάποιο τρόπο αυτή η δεύτερη μονταρίστηκε και έχουμε μία κόπια της.

Αυτό το υλικό εμπλουτισμένο με μαρτυρίες επιζώντων από τα στρατόπεδα εξόντωσης, ειδικά από το Άουσβιτς-Μπιρκενάου, των πρωταγωνιστών αυτής της κινηματογραφικής προσπάθειας, του Wilder, των Σοβιετικών και Βρετανών οπερατέρ και ιστορικών, Άγγλων και Ισραηλιτών, έκαναν μία ταινία «Night will fall» (2014), του Andre Singer, με σεναριογράφο τη Lynette Singer και με τη φωνή της Helena Bonham Carter.

Κάθε λεπτό της ταινίας δοκιμάζει τις αντοχές του θεατή, όσον αφορά στην ανθρώπινη κτηνωδία. Οι λήψεις και η χρησιμοποίηση των πλάνων αρχείου είναι αντικειμενικές. Το σχόλιο και οι αφηγήσεις έρχονται σε αντίθεση με τα πλάνα ή τα συμπληρώνουν.

Ο θεατής καλείται να ανακαλύψει το μέγεθος του πόνου. Στιγμές που οι αφηγούμενοι δεν μπορούν να μιλήσουν, λόγω της θλίψης και του ψυχικού πόνου, είναι οι πιο δυνατές. Ακόμη, το γεγονός της χρησιμοποίησης αυτών των πλάνων στη δίκη της Νυρεμβέργης δείχνει τη σπουδαιότητα του κινηματογράφου ως ένα εργαλείο της πολιτικής.

Αυτό που κάνει μεγαλύτερη εντύπωση είναι η στροφή των ιμπεριαλιστικών χωρών και η παραχάραξη της ιστορίας, με γνώμονα τα σχέδια ανάπτυξης του δυτικού κόσμου. Η ταινία μιλά πολύ λίγο για αυτό το θέμα, αλλά είναι αρκετό για να αποκρυσταλλώσουμε την άποψή μας.

Ο άνθρωπος, ακόμα και στις μεγαλύτερες δοκιμασίες του, δεν είναι παρά μία ασήμαντη ψηφίδα στο παγκόσμιο παζλ. Οι επιζώντες από τα στρατόπεδα συγκέντρωσης ήταν ανεπιθύμητοι στις περισσότερες χώρες, παρά τις ρητορικές συμπάθειας προς αυτούς, όταν πλέον είχαν ιαθεί και μπορούσαν να κυκλοφορήσουν ελεύθερα για να μεταβούν, ιδεατά, σε κάποια χώρα.

Αν τώρα σε αυτή την αφηγηματική εξίσωση: θύματα στα γερμανικά στρατόπεδα συγκέντρωσης+ναζιστές εκτελεστές=εκμηδενισμός της ανθρώπινης αξίας, αλλάξουμε τα θύματα και τους θύτες, βάζοντας στη θέση τους αυτούς που στις μέρες μας δοκιμάζονται και αυτούς που πάλι στις μέρες μας καταδιώκουν -και είναι πάρα πολλοί αυτοί-, τότε θα έχουμε ένα σύνολο εξισώσεων που δείχνουν την ανθρώπινη κτηνωδία, ότι αυτή δε μειώθηκε ποτέ, ότι ο άνθρωπος, ακόμη και σήμερα, είναι αναλώσιμος για τα κέντρα εξουσίας. Η ταινία έχει βραβευθεί σε έξι διεθνή φεστιβάλ και είναι αγγλική παραγωγή.

ΘΑ ΠΕΣΕΙ Η ΝΥΧΤΑ

(NIGHT WILL FALL»

Σκηνοθεσία: André Singer

Σενάριο: Lynette Singer

Φωτογραφία: Richard Blanshard

Μοντάζ: Arik Lahav-Leibovich, Steve Miller

Μουσική: Nicholas Singer

Ήχος: Aviv Aldema, Nin Hazan, Paul Paragon

Παραγωγή: Sally Angel, Philippa Kowarsky, Brett Ratner, Signe Byrge Sørensen, Evelyn Weenzel

Παίζουν: Helena Bonham Carter (αφηγήτρια), Jasper Britton (αφηγητής), συνεντευξιαζόμενοι: Leonard Berney, George Leonard, Josef Kramer, Anita Lasker-Wallfisch, Mike Lewis, Bill Lawrie, Richard Dimbleby, David Dimbleby, Raye Farr, Toby Haggith, James William Illingworth, Alexander Voronstov,  Matvey Gershman, Eva Mozes Kor, Vera Kriegel,  Tomy Shacham, Arthur Mainzer,  John Krish,  Dwight D. Eisenhower, Branko Lustig,  Peter Tanner,  Menachem Rosensaft,  Kay Gladstone, Billy Wilder

Χώρα παραγωγής: Αγγλία

Έτος παραγωγής: 2014

Γλώσσα: Αγγλικά, γερμανικά, ρώσικα, εβραϊκά

Είδος: ντοκιμαντέρ

Διάρκεια: 75΄

Περισσότερες πληροφοριες για τους συντελεστές και τα τεχνικά χαρακτηριστικά δείτε εδώ.

Η κριτική της ταινίας μεταδόθηκε στη ραδιοφωνική εκπομπή Cine Fabula, στο ραδιοφωνικό σταθμό Flash 99,4, την Τετάρτη 17/3/2021, μπορείτε να την ακούσετε εδώ.

• Κριτικές ταινιών