ΟΣΟ ΚΡΑΤΑ Ο ΠΟΛΕΜΟΣ

Απρ 18, 2021 Κινηματογράφος 0

ΚΡΙΤΙΚΗ ΤΑΙΝΙΑΣ

WHILE AT WAR

Όσο κρατά ο πόλεμος | γράφει ο Γιάννης Φραγκούλης

Η τελευταία ταινία του Alejandro Amenabar, παραγωγής 2019, το 2020 και το 2021 έχει κάνει έξι επεισόδια για το σίριαλ «La fortuna», με αυτή την ταινία, «Όσο κρατά ο πόλεμος», μιλά με αριστουργηματικό τρόπο για τον εμφύλιο πόλεμο στην Ισπανία και την επιβολή της δικτατορίας του Φράνκο.

ΣΥΝΟΨΗ

Ισπανία. Καλοκαίρι 1936. Ο φημισμένος συγγραφέας Miguel de Unamuno αποφασίζει να στηρίξει δημόσια την στρατιωτική επέμβαση που υπόσχεται να φέρει τάξη στη χαοτική κατάσταση που επικρατεί στη χώρα. Αυτόματα παύεται από την θέση του ως Πρύτανης του Πανεπιστημίου της Σαλαμάνκα με παρέμβαση της αριστερής κυβέρνησης της χώρας.

Στο μεταξύ, ο στρατηγός Franco συγκεντρώνει τις δυνάμεις του ξεκινώντας τις στρατιωτικές του επιχειρήσεις από τον Νότο. Ευελπιστεί να κατακτήσει την εξουσία. Οι συγκρούσεις γίνονται αιματηρές ο de Unamuno βλέπει συναδέλφους του να φυλακίζονται. Αρχίζει να αμφισβητεί την ορθότητα της απόφασής του να ταχθεί υπέρ της στρατιωτικής επέμβασης.

Όταν ο Franco μεταφέρει το αρχηγείο του στη Σαλαμάνκα, ως Γενικός Διοικητής, ο de Unamuno αποφασίζει να τον επισκεφτεί στο παλάτι του και να ζητήσει επιείκεια.

Η ΑΠΟΨΗ ΜΑΣ

Ο Αλεχάντρο Αμενάμπαρ, στην ταινία «Όσο κρατά ο πόλεμος», επανέρχεται με μία επική ταινία. Ξεφεύγει από το επικό και επικεντρώνεται στην προσωπική και συλλογική τραγωδία που, εκείνα τα χρόνια, είχε εγγραφθεί στην Ισπανία.

Θα μπορούσε κάποιος να πει ότι είναι μία προσωπογραφία του Φράνκο. Μεγάλο μέρος της ταινίας είναι εστιασμένο στο πρόσωπο του Φράνκο. Παρουσιάζεται ως ένας μειλίχιος άνθρωπος που κρατά αποστάσεις από ακραίες καταστάσεις. Ο περίγυρός του είναι είτε φανατικοί αξιωματικοί που πιστεύουν στον ολοκληρωτισμό είτε δικτυωμένοι σε κέντρα συμφέροντος, όπως η μασονία.

Ο Φράνκο κάνει μικρά και πολύ προσεκτικά βήματα. Κερδίζει την εμπιστοσύνη του κόσμου και επιβάλλει σταδιακά το φασιστικό καθεστώς του. Οι δολοφονίες και οι εκτελέσεις των αντιπάλων του, χωρίς δίκες, είναι ένα καθημερινό φαινόμενο.

Ο κόσμος όμως καταλαβαίνει ότι αυτό που γίνεται είναι ότι κάποιος θέλει να επιβάλλει την τάξη. Σίγουρα! Αλλά με ποιο αντίτιμο; Δε θα σας κάνουμε τίποτε αν λέτε αυτά που σας υπαγορεύουμε. Αυτή είναι η λογική.

Σκηνή από την ταινία «Όσο κρατά ο πόλεμος», του Αλεχάντρο Αμενάμπαρ.

ΟΣΟ ΚΡΑΤΑ Ο ΠΟΛΕΜΟΣ: ΠΑΡΑΛΛΗΛΕΣ ΙΣΤΟΡΙΕΣ

Στην Ελλάδα, περίπου 20 χρόνια αργότερα, γνωρίσαμε μία μακρόχρονη χούντα. Είχαν προηγηθεί αυτές του Μεταξά και του Πάγκαλου. Ξέρουμε λίγο ως πολύ τι σημαίνει στέρηση των ελευθεριών.

Σε αυτή την ταινία, «Όσο κρατά ο πόλεμος», βλέπουμε τρεις διαφορετικές συμπεριφορές. Αυτή του Φράνκο και του επιτελείου του. Τη λογική του Μίγκελ ντε Ουναμούνο. Τελικά, ο λόγος αυτών που δεν είχαν πεισθεί από τη φρανκική παράταξη.

Μιλήσαμε για τη λογική του Φράνκο. Ας επικεντρώσουμε σε αυτή του ντε Ουναμούνο.

Έχουμε ένα διακεκριμένο διανοούμενο και λογοτέχνη. Είχε προταθεί για Νόμπελ λογοτεχνίας. Είναι γνωστός στην Ισπανία. Πανεπιστημιακός που διδάσκει στη Σαλαμάνκα. Θα δούμε τη συμπεριφορά που υπαγορεύει η λογική του.

Είναι ένας άνθρωπος που αγαπά την πατρίδα του. Βλέπει τον άνθρωπο σα μία ξεχωριστή οντότητα. Το βάζει, όμως, σε ένα περίβλημα που είναι η πατρίδα του. Αυτή τη θέλει να έχει τα λιγότερα προβλήματα.

Η λογική του είναι ρομαντική. Δεν μπορεί να δει την πραγματικότητα. Βλέπει το Φράνκο σα μία λύση. Μέχρι να δει, με τα μάτια του, τα έκτροπά που γίνονται.

Τότε αρχίζει και αναθεωρεί. Ζητά επιείκεια, πρώτα. Μετά αρχίζει να συμβιβάζεται. Ζει σε μία οικογένεια όπου το σέβονται, αλλά βλέπουν με δυσπιστία αυτή τη θέση του. Αυτός, όμως, μένει ακλόνητος στη στάση του. Μέχρι να σπάσει το κουκούλι της πληγής.

Θα ξεσπάσει σε ένα λόγο στο Πανεπιστήμιο. Παραλληλίζει την ψυχασθένεια του φασισμού του Φράνκο με αυτή των σταλινικών. Δηλώνει ότι και οι δύο λογικές συντείνουν στο ίδιο σημείο: δε βλέπουν τον άνθρωπο. Δηλαδή;

ΟΣΟ ΚΡΑΤΑ Ο ΠΟΛΕΜΟΣ: Η ΔΟΜΗΣΗ ΕΝΟΣ ΔΙΚΟΥ ΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ

Ο Μίγκελ ντε Ουναμούνο καταλαβαίνει πρώτα το δικό του πρόβλημα. Έχει αντιληφθεί ότι δεν μπορεί να καταλάβει την πραγματικότητα. Έχει δει την υστερία του. Επιστρέφει σε μία πιο «λογική» στάση. Από εκεί, βλέπει με μία άλλη ματιά την τακτική του Φράνκο. Ο λόγος του είναι απόρροια αυτής της μεταστροφής.

Εδώ θα δούμε να συγκρούονται δύο διαφορετικοί κόσμοι. Αυτός του ολοκληρωτισμού και ο άλλος της δημοκρατίας. Όμως αυτή η σύγκρουση εδράζει στο πλαίσιο του ρομαντισμού. Ο ντε Ουναμούνο ήταν και παραμένει ρομαντικός. Η εκφορά του λόγου αλλάζει, όχι το ψυχικό τοπίο που έχει φτιάξει ένα δικό του κόσμο.

Σε αυτό το σημείο της ταινίας «Όσο κρατά ο πόλεμος» βλέπουμε να παράγεται και να αναπαράγεται η υστερία του. Όμως, όπως έλεγε και ο Φρόιντ, ο καλλιτέχνης είναι ένας τρελός που ξέρει το δρόμο της επιστροφής. Έτσι και ο καθηγητής μας. Ξέρει να επιστρέψει στη θέση που θα δει τον άνθρωπο έτσι όπως, περίπου, είναι.

Αυτό σημαίνει ότι οι άλλες δύο συμπεριφορές, των φρανκικών και των αριστερών, βλέπουν τον άνθρωπο έτσι όπως τον έχουν φανταστεί. Έχουν χάσει κάθε επαφή με την πραγματικότητα. Αυτό το καταλαβαίνει ο ντε Ουναμούνο.

Όταν αποφασίσει ότι θα κρατήσει ίσες αποστάσεις και θα απορρίψει και τις δύο λογικές, όπως προαναφέραμε, τότε το υστερικό του υποτροπιάζει. Τον απορρίπτει η φρανκική εξουσία. Τον έχει κατακρίνει η αριστερή. Αισθάνεται και είναι μόνος του.

Αυτή η ψυχοσωματική κατάσταση θα τον οδηγήσει στην παθολογική αδυναμία του εαυτού του. Στο έμφραγμα. Θα πεθάνει δύο μήνες μετά τη νέα παύση του από Πρύτανης του Πανεπιστημίου.

ΟΣΟ ΚΡΑΤΑ Ο ΠΟΛΕΜΟΣ: Η ΘΕΣΗ ΤΗΣ ΜΕΣΑΙΑΣ ΤΑΞΗΣ

Ο ντε Ουναμούνο δεν είναι τίποτε άλλο από αυτό που θα λέγαμε «μέσος Ισπανός», αν αυτό υφίσταται. Δηλαδή, η μεσαία τάξη στη Ισπανία. Αυτή η ταινία μας προσφέρει μία υποκειμενική ματιά από τους οφθαλμούς της ψυχής της. Είναι ένα μέτρο για να έχουμε τη δυνατότητα να κρίνουμε τα δύο άκρα. Αυτή η κρίση δε δίνεται από την ταινία. Θα πρέπει ο θεατής να την παράξει μόνος του.

Η ταινία προσφέρει κάποια ερεθίσματα για μία νέα ανάγνωση της ιστορίας, του εμφυλίου και της φρανκικής χούντας, στην Ισπανία. Αυτή είναι η πολύ καλή θέση της. Δε δίνει μασημένη τροφή. Αφήνει τη λογική και τη φαντασία να παράξουν το δικό τους αφηγηματικό τοπίο. Η αφήγησή της, λοιπόν, συνεχίζεται μετά το τέλος της. Είναι ανοικτή σε πολλές και διαφορετικές αναγνώσεις. Αυτό είναι το αριστοτεχνικό που έχει.

Εξαιρετικές ερμηνείες. Το μοντάζ παράγει ρυθμό, ικανό να διαβάσουμε τους χαρακτήρες και να μπούμε στον πυρήνα τους. Πολύ καλά τα σκηνικά και τα κοστούμια, αποδίδουν το κλίμα της εποχής. Οι ερμηνείες μας δείχνουν τις μεταστροφές με απόλυτη ακρίβεια. Αναμορφώνουν τους χαρακτήρες, αποδίδοντας τις διάφορες παραλλαγές της πραγματικότητας.

WHILE AT WAR

(ΟΣΟ ΚΡΑΤΑ Ο ΠΟΛΕΜΟΣ)

Σκηνοθεσία: Alejandro Amenábar

Σενάριο: Alejandro Amenábar, Alejandro Hernández

Φωτογραφία: Alex Catalán

Μοντάζ: Carolina Martínez Urbina

Μουσική: Alejandro Amenábar

Ήχος: Lolo Baeza, Patricia Milanesi, Gabriel Gutiérrez

Παραγωγοί: Alejandro Amenábar, Fernando Bovaira, Domingo Corral, Leticia Cristi, Urko Errazquin, Matías Mosteirín, Hugo Sigman

Παίζουν: Karra Elejalde (Μίγκελ ντε Ουναμούνο), Eduard Fernández (Μίλαν Αστράι), Santi Prego (Φράνκο), Nathalie Poza (Άνα), Luis Bermejo (Νίκολας), Tito Valverde (Καμπανέλας), Patricia López Arnaiz (Μαρία), Inma Cuevas (Φελίσια), Carlos Serrano-Clark (Σαλβαντόρ)

Χώρα παραγωγής: Ισπανία, Αργεντινή

Γλώσσα: ισπανικά, αγγλικά, γερμανικά

Είδος: τραγωδία, ιστορική

Έτος παραγωγής: 2019

Διάρκεια: 107΄

Ημερομηνία πρώτης προβολής: 22/4/2021

Εταιρεία διανομής: Strada Films.

Περισσότερα στοιχεία για συντελεστές και τεχνικές λεπτομέρειες πηγαίνετε εδώ.