JAMAICA INN

Ιούλ 05, 2021 Κινηματογράφος 0

ΚΡΙΤΙΚΕΣ ΤΑΙΝΙΩΝ

Η ΤΑΒΕΡΝΑ ΤΗΣ ΤΖΑΜΑΪΚΑ

ΑΠΛΗ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΤΗΣ ΤΡΕΛΑΣ;

Jamaica inn | γράφει ο Γιάννης Φραγκούλης

Η ταινία του Alfred Hitchcock, «Η ταβέρνα της Τζαμάικα», είναι μία καλή αφορμή για να μιλήσουμε για τη βία. Για την αλαζονεία της εξουσίας. Έτσι όπως είχε εμφανισθεί στους ιστορικούς χρόνους και δεν έχει πάψει να υπάρχει μέχρι σήμερα.

JAMAICA INN: ΣΥΝΟΨΗ

Σε μία απόκρημνη και βραχώδη ακτή της Κορνουάλλης, γύρω στα 1800, μία συμμορία κακοποιών ληστεύει πλοία που ναυαγούν. Δολοφονεί όσους ναυαγούς επιβιώνουν, ώστε να μην μπορούν να τους καταδώσουν. Μόνο που τα ναυάγια είναι προσχεδιασμένα από το μυστηριώδη αρχηγό της σπείρας. Εκεί φτάνει μια όμορφη Αγγλίδα για να επισκεφτεί το θείο της. Αγνοεί ότι είναι το στέκι συμμορίας και ο θείος της μέλος αυτής. Ταυτόχρονα, οι ναυτιλιακές εταιρίες στέλνουν στην περιοχή ένα «δικό τους άνθρωπο». Προκειμένου να εξιχνιάσει τα απανωτά ναυάγια. Και αυτός καταλύει στο ίδιο πανδοχείο. Όταν όμως οι ληστές ανακαλύπτουν το λόγο της παρουσίας του εκεί, αποφασίζουν να το σκοτώσουν. Αυτή η ταινία αποτέλεσε την τελευταία της βρετανικής περιόδου του σκηνοθέτη. Αμέσως μετά ο Χίτσκοκ θα εγκατέλειπε οριστικά τη Μεγάλη Βρετανία για να μετακομίσει στο Χόλιγουντ. Εκεί τον περίμενε μια νέα, μεγάλη καριέρα. «Η ταβέρνα της Τζαμάικα» παραμένει μία από τις πιο ιδιόμορφες ταινίες του σκηνοθέτη της.

JAMAICA INN: Η ΑΠΟΨΗ ΜΑΣ

«Η ταβέρνα της Τζαμάικα» («Jamaica inn»), 1939, μας μιλά με απλό και περιεκτικό τρόπο για την ανάπτυξη του υστερικού λόγου σε έναν ψυχωτικό άνθρωπο. Αυτός δε διστάζει να πεθάνει με τέτοιο τρόπο που το μεγαλείο του δε θα πάψει να είναι ένδοξο. Το σενάριο βασισμένο στο μυθιστόρημα της Δάφνης ντε Μοριέ (Daphne de Maurier, 13/5/1907-Λονδίνο, 19/4/1989 Κορνουάλη), θα εστιάσει σε αυτή την περιοχή. Θα περιγράψει τον εγκληματικό κόσμο έτσι όπως είναι, με τους δικούς του νόμους.

Ο Άλφρεντ Χίτσκοκ (Alfred Hitchcock) κινηματογραφεί με τον πλέον απλό τρόπο. Η ταινία ξεκινά περιγράφοντας δύο παράλληλες ιστορίες. Πολύ γρήγορα, θα ενωθούν. Στο αφηγηματικό κέντρο βρίσκεται μία γυναίκα. Βλέπουμε ότι είναι δυναμική, με τον τρόπο που αντιδρά όταν την υποτιμούν. Καταλαβαίνουμε προοδευτικά ότι αυτή θα είναι που θα αναπτύξει τον αφηγηματικό ιστό. Τίποτε δεν μας προϊδεάζει για το τέλος αυτής της τραγωδίας. Το πρόσωπο που κυριαρχεί είναι ο σερ Χάμφρεϊ, αυτός που εκπροσωπεί την εξουσία, εδώ τη δικαστική της πλευρά, και ο άνθρωπος που κινεί τα νήματα της παρανομίας.

Ο σκηνοθέτης προτιμά να είναι αρκετά περιγραφικός στις σκηνές που μας παρουσιάζει τους χαρακτήρες του και τις συμπεριφορές που υπάρχουν. Με κίνδυνο να πέσει πολύ ο ρυθμός της ταινίας. Δοκιμάζοντας τις αντοχές του θεατή. Η ένταση δημιουργείται, στην αρχή με την δύναμη των φυσικών καταστάσεων, ακολούθως με τις ξαφνικές αλλαγές στη σεναριακή ανάπτυξη που κινεί η νεαρή γυναίκα. Αυτή θα ανακαλύψει πρώτη την εγκληματική οργάνωση που δρα στο πανδοχείο Τζαμάικα. Μπορεί μία γυναίκα να τα βάλει με μία αδίστακτη σπείρα; Θα τα καταφέρει ή θα ηττηθεί, ίσως θα πεθάνει; Δύο ερωτήματα που οι σεκάνς μέχρι το τέλος αφήνουν αναπάντητα, Έτσι ώστε η αγωνία του θεατή να ανεβαίνει όλο και περισσότερο μέχρι το τέλος, δομώντας ένα καλό θρίλερ.

JAMAICA INN: ΟΙ ΑΝΤΙΘΕΣΕΙΣ

Ο Χίτσκοκ παίζει με τις αντιθέσεις.

Αντίθεση χαρακτήρων. Τόσο στο ίδιο πρόσωπο όσο και σε διαφορετικά. Ο ίδιος άνθρωπος έχει την καλή και την κακή πλευρά του. Μπορεί να είναι δυνατός στον αγώνα του να νικήσει. Πολύ τρωτός, για να υπάρξουν αυτές οι σεναριακές ανατροπές που θα κρατήσουν το ενδιαφέρον του θεατή ζωντανό.

Αντίθεση χώρων. Η κάμερα πότε εστιάζει σε κοντινά πλάνα, περιγράφοντας λεπτομέρειες, χρήσιμες για την ανάπτυξη του χαρακτήρα. Πότε βλέπει τη δράση αποστασιοποιημένα, σε γενικό ή πολύ γενικό πλάνο.

Αντιθέσεις ψυχολογικές. Ο θεατής μπορεί έτσι να ταυτιστεί όχι μόνο με την αφήγηση, αλλά και με το ρυθμό της. Για να φτάσει στο σημείο αντίληψης και ανάπτυξης μιας κριτικής της κοινωνίας των αρχών του 18^ου αιώνα.

Δύο πρόσωπα έχουν ουσιαστικό ρόλο στην απόδοση της δυναμικής της σεναριακής γραφής. Έτσι ώστε, στο τέλος, να ξεφύγουμε από το όριο ενός απλού θρίλερ και να πάμε σε μία τραγωδία συμπεριφορών. Σε μία κριτική που εστιάζει βαθιά μέσα στο πολιτικό πρόβλημα, αυτής της εποχής.

JAMAICA INN: Η ΘΕΣΗ ΤΗΣ ΓΥΝΑΙΚΑΣ

Η γυναίκα, σε μία συντηρητική κοινωνία, είναι υποταγμένη στον άντρα. Αυτό φαίνεται ξεκάθαρα στη θεία της κοπέλας, στην οποία ο ρομαντισμός ξεχειλίζει. Η νεαρή γυναίκα όμως είναι δυνατή. Θέλει να αποδώσει δικαιοσύνη. Βλέπει ξεκάθαρα την ανθρώπινη ψυχή. Διακρίνει την αιτία της που έχει φτάσει σε αυτή την ψυχική κατάσταση. Ελίσσεται μεταξύ του «καλού» και του «κακού». Δείχνει τα πολύ λεπτά όρια ανάμεσα σε αυτά τα δύο άκρα του ψυχισμού του ανθρώπου. Προσδιορίζει ότι έχουμε δύο αντίθετες όψεις που συνυπάρχουν στον κάθε άνθρωπο.

Με αυτό τον τρόπο, αυτή η γυναίκα παίρνει τη θέση του θεατή. Παρατηρεί τι γίνεται και αναπτύσσει μία κριτική στάση. Μας καλεί να διαμορφώσουμε τη δική μας κρίση. Σε μία εποχή που το «καλό» και το «κακό» ήταν υπό διαμόρφωση. Η ψυχολογία είχε εμβαθύνει στο δράμα της ανθρώπινης ψυχής. Η ανάλυση των ψυχικών καταστάσεων ήταν αρκετά μεγάλη. Ένα χρόνο πριν το Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, ο άνθρωπος βάδιζε σε ένα δρόμο που οι αρνητικοί και θετικοί χαρακτήρες ήταν καλά κρυμμένοι κάτω από μία αστική ευγένεια, ψεύτικη, σε μεγάλο βαθμό. Πως όμως μία ταινία θα μπορούσε να προτείνει στο θεατή να εξασκήσει κριτική άποψη και να μη φοβηθεί όταν θα φτάσει στον πυρήνα του θέματος;

JAMAICA INN: Η ΒΙΚΤΩΡΙΑΝΗ ΑΓΓΛΙΑ

Ο Χίτσκοκ βάζει το σερ Χάμφρεϊ σα μία διφορούμενη προσωπικότητα. Το πρόσωπό του μας θυμίζει αυτόν που αποζητά εναγωνίως την απόλαυση Με οποιοδήποτε τρόπο, ακόμα και με χυδαίο. Η στάση του αλλάζει ελάχιστα. Οι διαφορετικές τροπές της αφήγησης δεν αντανακλούνται στο πρόσωπό του. Ποια είναι αυτή η προσωπικότητα; Ο θεατής βλέπει την εξουσία που κινείται ανάμεσα στο περιθώριο και στην καλή κοινωνία. Χωρίς να χάνει την πυγμή, την αποφασιστικότητα και την αποτελεσματικότητά του. Αυτό γίνεται μέχρι το τέλος. Η απάντηση στο ερώτημα που θέσαμε έχει να κάνει με την εξουσία στην Αγγλία. Ετοιμάζεται να αντιμετωπίσει τον εχθρό που η ίδια βοήθησε να αναπτυχθεί. Ο Χάμφρεϊ είναι η ίδια η βικτωριανή Μεγάλη Βρετανία που βλέπει να δοκιμάζονται οι αξίες της.

Ο Χίτσκοκ αφήνει αυτή την κριτική άποψη να αναπτύσσεται πολύ αργά. Έτσι ώστε να θεμελιωθεί μία πολιτική πλέον κριτική, με ασυνείδητο τρόπο. Στον αντίποδα της δυναμικής γυναίκας έχουμε τον παθητικό υπηρέτη που προσπαθεί να καταλάβει τι γίνεται. Αλλά δεν τα καταφέρνει. Μέχρι το τέλος θα μείνει με την απορία: Ποιος ήταν τελικά ο σερ Χάμφρεϊ; Ένα ερώτημα που τίθεται με ωμό τρόπο στο θεατή, προκαλώντας τον να απαντήσει.

Η βοήθεια του σκηνοθέτη θα δοθεί από τη γυναίκα που εξακολουθεί να αναλύει ψυχολογικά τους χαρακτήρες. Δεν βλέπει τον «κακό», αλλά διακρίνει την τρέλα. Θα λέγαμε σήμερα ότι βλέπει το τραύμα έτσι όπως εγγράφεται στην ψύχωση αυτού του ανθρώπου. Το πρόσωπό του δεν είναι παρά ένα προσωπείο.

JAMAICA INN: ΤΟ ΑΙΝΙΓΜΑ

Το αίνιγμα, λοιπόν, που ο θεατής καλείται να λύσει έχει να κάνει και με τη δική του κατάσταση. Αυτή η κριτική αντίληψη εδράζεται από το ατομικό στο συλλογικό. Είναι μία πολιτική θέση. Η εξουσία δίνει το δικό της τέλος. Με ηρωικό τρόπο. Χωρίς να αφήσει περιθώριο στην αμφισβήτησή της από το λαό. Το έργο παραμένει ανοικτό. Έτσι μπορούμε να το δούμε και σήμερα, σα μία επαναλαμβανόμενη τραγική ιστορία. Μπορούμε να δώσουμε ένα τέλος σε αυτό το θείο δράμα; Να αλλάξουμε τον ιστορικό ρου; Φαίνεται να μας ρωτά ο σκηνοθέτης. Μία απάντηση που δύσκολα θα απαντηθεί, πρώτα σε ατομικό και μετά σε συλλογικό πεδίο. Σε μία κοινωνία που φαίνεται να ακολουθεί μία σπειροειδή διαδρομή.

JAMAICA INN

(Η ΤΑΒΕΡΝΑ ΤΗΣ ΤΖΑΜΑΪΚΑ)

Σκηνοθεσία: Alfred Hitchcock

Σενάριο: Sidney Gilliat, Joan Harrison, Sidney Gilliat (δαιλόγους), J.B. Priestley (πρόσθετοι διάλογοι), Daphne Du Maurier (μυθιστόρημα)

Φωτογραφία: Bernard Knowles, Harry Stradling Sr.

Μοντάζ: Robert Hamer

Μουσική: Eric Fenby

Ήχος: Jack Rogerson

Κοστούμια: Molly McArthur

Σκηνικά: Thomas N. Morahan

Παραγωγοί: Charles Laughton, Erich Pommer

Παίζουν: Charles Laughton (Σερ Χάμφρεϊ), Horace Hodges (μπάτλερ), Hay Petrie (Σαμ), Frederick Piper (Ντέιβις, δικαστικός πράκτορας), Maureen O’Hara (Μαίρη Ιελάν), Mabel Terry-Lewis (Λαίδη Μπέστον), A. Bromley Davenport (Ρίνγκγουντ), George Curzon (καπετάνιος Μιούρεϊ)

Έτος παραγωγής: 1939

Χώρα παραγωγής: ΗΠΑ, Αγγλία

Γλώσσα: αγγλικά

Χρώμα: ασπρόμαυρη

Διάρκεια: 98΄

Είδος: τραγωδία, ηθογραφική, θρίλερ

Ημερομηνία εξόδου στις αίθουσες: 8/7/2021 (επανέκδοση)

Εταιρεία διανομής: Bibliotheque.

Διαβάστε περισσότερα για τους συντελεστές και τα τεχνικά χαρακτηριστικά εδώ.