ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ΓΙΑΝΝΗ ΦΡΑΓΚΟΥΛΗ

Οκτ 30, 2021 Κινηματογράφος 0

Ο ΚΑΛΛΙΤΕΧΝΗΣ, Ο ΑΝΘΡΩΠΟΣ

Ο Στράτος Κερσανίδης συνομιλεί με το Γιάννη Φραγκούλη*

Συνέντευξη Γιάννη Φραγκούλη | γράφει ο Στράτος Κερσανίδης

Όχι μόνο αειπράγμων αλλά και αεικίνητος και αειθαλής. Είναι επίθετα που χαρακτηρίζουν τον εικαστικό Σώτο Ζαχαριάδη. Ζωγράφος αλλά και χαράκτης. Γλύπτης, γραφίστας κι ακόμη ποιητής. Συγγραφέας και, παρέα με το μπουζούκι του, ερμηνευτής ωραίων ρεμπέτικων τραγουδιών.

Ο Σώτος είναι καλλιτέχνης στην καθημερινότητά του. Ταυτόχρονα άνθρωπος χωρίς τουπέ και πόζα. Είναι αυθεντικός, καθημερινός άνθρωπος της παρέας και της προσφοράς. Πραγματικός φίλος για τους φίλους. Και έχει πολλούς, με τους οποίους πίνει το κρασί του. Συζητά για την τέχνη, αστειεύεται, τραγουδάει. Ερωτεύεται και ανοίγει την ψυχούλα τους.

Αυτόν επέλεξε να μας συστήσει ο κριτικός κινηματογράφου και, εσχάτως, σκηνοθέτης Γιάννης Φραγκούλης. Με την ταινία-ντοκιμαντέρ «Sotos, ζω-γράφος… αειπράγμων». Σε σενάριο του Αθανασίου Αθάνατου. Ο σκηνοθέτης μίλησε στην «Εποχή» για την ταινία του.

       Τα ζωγραφισμένα κουτιά του Σώτου.

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ΓΙΑΝΝΗ ΦΡΑΓΚΟΥΛΗ | Η ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ ΤΟΥ ΣΩΤΟΥ

Γιατί επέλεξες να κάνεις ντοκιμαντέρ για το Σώτο;

Ο Σώτος Ζαχαριάδης είναι φίλος από παλιά. Πριν κάποια χρόνια μου είχε δώσει ένα βιβλίο. Αφορούσε στην έκθεση και στα έργα του για το ιερό στην τέχνη. Επίσης ήμουν καλεσμένος σε κάποιες εκπομπές που έκανε στο ατελιέ του ο Αλέξανδρος Σταματουλάκης. Η εκπομπή γινόταν σε ένα περιβάλλον, μέσα στα έργα του Σώτου. Μοναδικό. Ήταν μία ευκαιρία να γευτώ την τέχνη του.

Ήθελα, πριν χρόνια, να κάνω ένα ρεπορτάζ, σε βίντεο. Να αφορά στην τέχνη και στις δραστηριότητές του. Σε μία συνομιλία που είχαμε με τον Αθανάσιο Αθάνατο έπεσε στο τραπέζι η ιδέα. Να κάνουμε μία ταινία για το Σώτο. Από την πρώτη στιγμή μου άρεσε σαν ιδέα. Είχαμε ήδη ένα πρώτο υλικό. Από την αρχή δεν ήξερα μέχρι που θα φτάσουμε. Σε πόσο βάθος. Ποια έκταση θα έπαιρνε η ταινία. Αυτό το συνειδητοποίησα όσο τα γυρίσματα της ταινίας ήταν σε εξέλιξη.

Πως προσέγγισες την προσωπικότητά του;

Με το Σώτο συμβαίνει κάτι απίστευτο. Δεν προσεγγίζεις, από την πρώτη στιγμή, εσύ την προσωπικότητά του. Γίνεται το αντίστροφο. Μόνο που αυτό παίρνει κάποιο χρόνο. Αυτή η διαδικασία είναι γοητευτική. Κάνεις ένα ταξίδι μέσα στην τέχνη, στην κοινωνία, στη διανόηση. Εκεί η συμμετοχή του ενός και του άλλου δημιουργούν ένα όμορφο και ιδιότυπο διανοητικό σύμπαν.

Με αυτή την έννοια, η κάμερα, στην αρχή, παρατηρούσε από απόσταση. Όσο η ταινία εξελισσόταν ο φακός έμπαινε όλο και πιο μέσα στον κόσμο του Σώτου. Προοδευτικά έμπαινα μέσα στα έργα του και στις υπόλοιπες καλλιτεχνικές δραστηριότητές του. Έτσι η ταινία ξέφευγε από ένα απλό ρεπορτάζ. Γινόταν όλο και πιο πολύ μία βιογραφία του. Σε αυτή ο διανοητικός του κόσμος έπαιζε πρωτεύοντα ρόλο. Όπως και η καλλιτεχνική κίνηση της Θεσσαλονίκης. Όλα αυτά τα χρόνια, από τα μέσα της δεκαετίας του 1980 μέχρι σήμερα. Με αυτό τον τρόπο, η ταινία ξέφευγε όλο και περισσότερο από την τηλεοπτική γραφή. Πήγαινε προς την κινηματογραφική αφήγηση.

      Ρεμπέτικη κομπανία, έργο του Σώτου.

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ΓΙΑΝΝΗ ΦΡΑΓΚΟΥΛΗ | Η ΕΡΕΥΝΑ

Πόσο καιρό κράτησε η έρευνα και πως κλιμακώθηκε;

Η έρευνα και τα γυρίσματα κράτησαν περίπου ενάμιση χρόνο. Κάναμε, μαζί με τον Αθανάσιο Αθάνατο, την έρευνα. Έμπαινε όλο και πιο βαθιά μέσα στον καλλιτεχνικό κόσμο του Σώτου. Μέσα από αυτή τη διαδρομή, ήταν εύκολο να μπούμε τελικά στην κοινωνία. Έτσι όπως τη βλέπει ο Σώτος. Ήταν πολύ ενδιαφέρον να δούμε πώς βλέπει την κοινωνία, στην οποία συμμετέχει. Ποια είναι η οπτική του, η οποία, πιθανόν, δρομολογεί κάποιες αλλαγές. Με αυτή την έννοια, αυτή η ταινία αποκτά κάποιες διαστάσεις πολιτικές. Αυτές ο θεατής θα πρέπει να τις ανακαλύψει. Είναι κρυμμένες μέσα στις εικόνες και στις λέξεις.

Πρόσεξα πως προσπαθείς να ξεφύγεις από αυτό που ξέρουμε ως τηλεοπτικό ντοκιμαντέρ. Πως επιτυγχάνεται αυτό;

Η τηλεοπτική γραφή είναι κάτι που δε με ενδιαφέρει σχεδόν καθόλου. Η τηλεόραση, έτσι όπως είναι η πολιτική των περισσότερων παραγωγών, δεν έχει να κάνει με τη ζωή, όπως τη ζούμε. Αντίθετα, φτιάχνει έναν κόσμο ιδεατό και ψεύτικο. Περιβαλλόμενο από ένα περιτύλιγμα που αστράφτει. Αλλά δεν έχει τη γοητεία του ζωντανού κόσμου.

Ο κινηματογράφος έχει εντελώς διαφορετική λειτουργία. Μπαίνει μέσα στη ζωή. Την ερευνά. Προτείνει, πιθανόν, έναν άλλο τρόπο να ζήσεις. Έχει ματιά διεισδυτική και επαναστατική. Με την έννοια ότι ανατρέπει την ισχύουσα τάξη, σε πολλές περιπτώσεις.

       Ο ζωγράφος Σώτος (Sotos) Ζαχαριάδης.

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ΓΙΑΝΝΗ ΦΡΑΓΚΟΥΛΗ | ΤΟ ΔΙΑΦΟΡΕΤΙΚΟ

Έχοντας στο μυαλό μου αυτό, δεν ήθελα να κάνω μία ακόμα βιογραφία. Αλλά, με αφορμή αυτή την καταγραφή, μία αναφορά στον καλλιτεχνικό κόσμο της Θεσσαλονίκης. Ειδικά στο κομμάτι του όπου ο Σώτος είναι κινητήριος μοχλός. Μπορεί ένας καλλιτέχνης να δρομολογήσει έναν άλλο τρόπο ζωής, διαφορετικό από αυτόν που ξέρουμε; Η απάντηση σε αυτό το ερώτημα δίνεται σε αυτή την ταινία. Με τρόπο υπαινικτικό, όπως καλά ξέρει ο κινηματογράφος.

Ποιο είναι, κατά τη γνώμη σου, το «διαφορετικό» με το οποίο προσεγγίζεις το χαρακτήρα του Σώτου και το ντοκιμαντέρ, ως είδος, γενικότερα.

Το διαφορετικό μπορείς να το βάλεις σε εισαγωγικά. Αμέσως να το βγάλεις από αυτά. Θέλω να πω ότι αυτή η διαφορά παράγει λόγο. Με τη διττή έννοια που της δίνει η γλωσσολογική και η ψυχαναλυτική θεώρηση. Ειδικά στο Ζακ Ντεριντά. Όπως το αναφέρει η Τζούλια Κρίστεβα παράγει λόγο ο οποίος είναι σε διαρκή εξέλιξη.

Έτσι, εφαρμόζουμε αυτές τις θεωρητικές αναζητήσεις στην εργοβιογραφία του Σώτου Ζαχαριάδη. Όπως θέλαμε να αποδώσουμε σε αυτή την ταινία. Είμαστε υποχρεωμένοι, τότε, να μπούμε στη συνομιλία του έργου και του Άλλου έργου. Αν προεκτείνουμε τη λακανική ψυχαναλυτική θεώρηση. Να δούμε την προέκταση του καλλιτεχνήματος. Την προβολή του στον άνθρωπο που το βλέπει. Το λόγο που αυτή η προβολή παράγει.

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ΓΙΑΝΝΗ ΦΡΑΓΚΟΥΛΗ | ΤΟ ΔΡΩΜΕΝΟ

Οι αναφορές μας στο Σώτο, οι επεμβάσεις των φίλων του, οι κοινές τους ενέργειες, τα γενέθλιά του βοηθούν το θεατή να μπει σε αυτόν τον καλλιτεχνικό κόσμο. Να συνομιλήσει με το έργο συνολικά του ζωγράφου.

Την απάντηση στο ερώτημα -πως ο Σώτος σκέφτεται, σχεδιάζει και εκτελεί ένα έργο;- νομίζω ότι δίνει ένα θεατρικό δρώμενο. Υπάρχει μέσα στην ταινία. Φτάνει στα όρια της Περφορμάνς. Μας δείχνει τη διαδρομή από το ασυνείδητο στο συνειδητό. Νομίζω ότι αυτός ο τρόπος σκηνοθεσίας ήταν στο μυαλό μου. Αυτόν που γνωρίζουμε από το Γιόρις Ίβενς και το Ζαν Ρους και μετά. Αν κατάφερα να τον αποδώσω καλά ή όχι, αυτό θα το κρίνουν οι θεατές.»

*Η συνέντευξη δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα «Η Εποχή», 21/2/2021.

Διαβάστε τις άλλες συνεντεύξεις εδώ.

• Συνεντεύξεις