ΜΑΘΗΜΑ ΙΣΤΟΡΙΑΣ

Σεπ 08, 2022 Θέατρο 0

ΚΡΙΤΙΚΕΣ ΘΕΑΤΡΟΥ

Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΑΛΛΙΩΣ

Μάθημα ιστορίας: γράφει ο Γιάννης Φραγκούλης

Είδαμε το «Μάθημα ιστορίας» στις Συκιές, στα Μερκούρεια. Φεύγοντας από την παράσταση μπορούμε να μιλάμε για μια συγκλονιστική παράσταση. Ένα μάθημα που απευθύνεται και σε αυτούς που διδάσκουν και ερευνούν την ιστορία.

ΜΑΘΗΜΑ ΙΣΤΟΡΙΑΣ: Η ΥΠΟΘΕΣΗ

Η παράσταση είναι εμπνευσμένη από τη μικρασιατική καταστροφή. Γίνεται ένα ιδιότυπο μάθημα ιστορίας. Βιωματικό, θα μπορούσαμε να το πούμε, και σαν τέτοιο ξεφεύγει από τα στενά όρια ενός μαθήματος. Φτάνει στο σχολιασμό για την ίδια ιστορία και τον τρόπο που κάποιος μπορεί να τη διαβάσει. Φεύγοντας από την παράσταση καταλαβαίνεις ότι αρχίζεις να αναρωτιέσαι για τη θέση σου όσον αφορά στην ανάγνωση της ιστορίας.

ΜΑΘΗΜΑ ΙΣΤΟΡΙΑΣ: Η ΑΠΟΨΗ ΜΑΣ

Έχοντας τελειώσει η παράσταση, «Μάθημα ιστορίας», και πριν αναφέρουμε τη δική μας άποψη ας αφηγηθούμε μια ιστορία: Αυτή που η ίδια η παράσταση, με έμμεσο τρόπο, μας υπαγόρευσε. Ξέρω ότι η σύνθεση της ιστορίας, μετά το τέλος της παράστασης, είναι προσωπική υπόθεση για τον κάθε άνθρωπο. Άρα θα μιλήσουμε υποκειμενικά.

Η Μαρία κυνηγημένη από ένα προάστιο της Σμύρνης έχει καταφύγει σε μια σκηνή στη Μυτιλήνη. Μάζεψε τα πράγματά της και βγήκε έξω για να βρει κάπου να πλυθεί. Η Αϊσέ είναι στη σκηνή της, η δίωξη από το Κουρδιστάν την έφερε, μετά από περιπέτειες, στη Μυτιλήνη. Από το άνοιγμα της σκηνής βλέπει με νοσταλγία τα παράλια της Τουρκίας. Βγαίνει έξω. Η Χαμντέ με τον άντρα της έχουν φύγει από το Αφγανιστάν, κυνηγημένοι από το νέο καθεστώς της χώρας τους. Βρήκαν καταφύγιο στην ίδια σκηνή στην Μυτιλήνη. Από εκεί θα βγει ο Νιμπρέ, η ζωή του κινδύνευε λόγω των διαμαχών της φυλής του με άλλες στη Νιγηρία…

ΜΑΘΗΜΑ ΙΣΤΟΡΙΑΣ: Ο ΠΡΟΣΦΥΓΑΣ

Ο κατάλογος είναι μακρύς. Αν πάρουμε όλα τα πρόσωπα, αυτά και πολλά άλλα, τα βγάλουμε μια φωτογραφία ταυτότητας και όλες αυτές τις ανακατέψουμε με παρόμοιες φωτογραφίες ντόπιων και κάνουμε την ερώτηση, για το ποιος είναι ο πρόσφυγας, η απάντηση θα είναι δύσκολη. Εξάλλου η λέξη πρόσφυγας είναι πολυδιάστατη: Έρχεται από τη λέξη προσφυγή, από τη φυγή και μας θυμίζει την καταφυγή ή το καταφύγιο. Οι Έλληνες αυτή την περιπέτεια, την καταφυγή, εξαιτίας μιας κατάστασης, την έχουν ζήσει για τα καλά. Δεν νομίζω να υπάρχει οικογένεια που να μην έχει ζήσει μια κατάσταση δίωξης, να μην ήταν, κάποια στιγμή, πρόσφυγας. Είτε στο εσωτερικό της Ελλάδας είτε από άλλα μέρη. Πως μπορούν να είναι κατά του πρόσφυγα, τώρα;

Θα δούμε πως αυτή η παράσταση «Μάθημα ιστορίας» βάζει αυτό το ερώτημα. Βλέπουμε ένα δάσκαλο που κάνει ένα σεμινάριο ιστορίας. Στη σκηνή είναι αυτός και μια μαθήτριά του. Γίνεται η αναφορά στην ιστορία και μετά ακολουθεί η άσκηση υπό μορφή ερωτήσεων. Το μάθημα είναι βιωματικό. Οι μαρτυρίες θα μας οδηγήσουν σε κάποιες ερωτήσεις: Είναι έτσι τα πράγματα όπως παρουσιάζονται από αυτές; Μπορούμε να έχουμε μια αντικειμενική άποψη για ένα γεγονός; Υπάρχει αυτή η αντικειμενικότητα; Πως θα ήταν πιο σωστό να ερευνήσουμε την ιστορία; Τι τελικά αποκομίζουμε εμείς από την ανάγνωσή της;

Ο Σάκης Σερέφας μας δίνει μια κλασική αφήγηση. Την «μπολιάζει» με τέτοια στοιχεία που αυτή προοδευτικά αλλάζει. Βάζει μέσα το σπόρο της ανατροπής. Αναρωτιέται αν είναι έτσι τα πράγματα. Βάζει μέσα και στοιχεία που δεν αναφέρει η επίσημη ανάγνωση της ιστορίας. Δείχνει τον καλό και κακό Έλληνα, αναλόγως και τον Τούρκο. Μας διδάσκει ότι ο «κακός» δεν είναι ο Τούρκος αναγκαστικά, αλλά αυτός που έχει σκέψη άγριου ανθρώπου. Μας οδηγεί σιγά σιγά σε μια κριτική θέση της Ιστορίας. Ακολουθεί τα φιλοσοφικά ρεύματα, ειδικά αυτό της Φρανκφούρτης.

ΜΑΘΗΜΑ ΙΣΤΟΡΙΑΣ: ΤΟ ΜΟΡΦΩΜΑ

Αυτό όμως θα πρέπει κάπου να καταλήξει. Ο δάσκαλος καλά μας τα έλεγε μέχρι τώρα. Αυτή τη στιγμή μεταμορφώνεται. Αναφέρει ότι στην ορθόδοξη Ελλάδα δεν χωρά μουσουλμανικό στοιχείο. Δεν είναι ο ίδιος. Είναι ένα μόρφωμά του, έτσι όπως τον έχουν αλλάξει οι καταστάσεις. Όπως έγινε σε πολλές περιπτώσεις αριστερών και προοδευτικών που δεν άντεξαν. Δεν είναι ο ίδιος. Στο παρασκήνιο ο ίδιος δάσκαλος δέχεται τις επικρίσεις της γυναίκας που μπορεί να είναι είτε η μαθήτριά του είτε αυτή που τον επιβλέπει. Του προτείνει να διδάξει αλλιώς την ιστορία, να μην σοκάρει με τις αλήθειες. Η λογοκρισία μεταφέρεται στη σκηνή: Αυτό να κοπεί, όχι, καλύτερα το δικό σου, μάλλον η μουσική, μα τι λέτε… Και το μάθημα αρχίζει ξανά με άλλο τρόπο. Αυτό είναι το τέλος της παράστασης.

Μα τελειώνει ποτέ το μάθημα της ιστορίας; Όχι θα πει ο Σάκης Σερέφας. Όχι όσο υπάρχουν άνθρωποι. Η διδασκαλία της είναι αέναη. Αυτό το κλίμα μεταφέρει με μαεστρία ο Δημήτρης Πετρόπουλος στη σκηνή. Τα ευρήματά του είναι έξυπνα. Δίνει ρυθμό απίστευτο σε μια ενδεχομένως βαρετή παράσταση. Βοηθούμενος από το ρυθμό που έχει το κείμενο, τον αυξάνει στο «Μάθημα ιστορίας». Απογειώνει την παράσταση και μας ταξιδεύει σε άλλα επίπεδα. Το σκηνικό απλό, με πολύ απλές κινήσεις μεταμορφώνεται. Η μουσική μας βοηθά να ταξιδέψουμε μέσα στην ιστορία, επεμβαίνει ελάχιστα.

Οι τρεις ηθοποιοί είναι εξαιρετικοί. Ο δάσκαλος και η μαθήτρια παίζουν τους ρόλους τους άλλοτε νατουραλιστικά άλλοτε ανατρεπτικά. Το σώμα τους σέρνει την ιστορική αφήγηση και της δίνει άλλο νόημα. Μας παρακινούν να κάνουμε το ίδιο: Να βιώσουμε την ιστορία και να τη μεταμορφώσουμε σε Ιστορία. Ο τρίτος ηθοποιός είναι μουσικός. Δεν παίζει μόνο τα όργανα, αλλά με τη μουσική δίνει μια ερμηνεία, μπαίνει στο ρόλο και γίνεται μέρος της ιστορίας.

ΜΑΘΗΜΑ ΙΣΤΟΡΙΑΣ: Η ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ

Το χειροκρότημα ήταν η ελάχιστη ανταμοιβή όλης της ομάδας. Ήταν επίσης ένα ξέσπασμα από τη μεριά του θεατή. Χειροκροτά παρατεταμένα γιατί έχει ανάγκη να ξεσπάσει. Μετά φεύγει με το κεφάλι σκυμμένο. Που είναι αυτός μέσα σε αυτό το κείμενο στο «Μάθημα ιστορίας»; Εννοούμε με τη λέξη «κείμενο» τον προφορικό, γραπτό, κινησιολογικό και εικονικό λόγο, όλα αυτά αδιαίρετα. Ο σημειωτικός όρος «κείμενο», όπως αναφέραμε, έχει να κάνει πλέον με την απόδοσή του από τη θεωρία της Παράστασης, του Ενιαίου Παραστατικού Χώρου. Ο θεατής ζει το κείμενο και γίνεται δημιουργός ενός άλλου, αυτού που φτιάχνει ο ίδιος με αφορμή αυτή την παράσταση. Το ίδιο συμβαίνει με αυτό το κριτικό σημείωμα: το έχω γράψει εγώ συνεπικουρούμενος από την παράσταση, τους συντελεστές της και την ίδια την Ιστορία…

ΜΑΘΗΜΑ ΙΣΤΟΡΙΑΣ

Συγγραφέας: Σάκης Σερέφας

Σκηνοθεσία: Δημήτρης Πετρόπουλος

Βοηθός σκηνοθέτης: Μαρία Κεβρεκίδου

Επιμέλεια κίνησης: Χάρης Πεχλιβανίδης

Σκηνικά: Μαρίνα Κωνσταντινίδου

Κοστούμια: Μαρίνα Κωνσταντινίδου

Μουσική: Γιάννης Μαθές

Φωτισμοί: Παναγιώτης Μανούσης

Ηχητική κάλυψη: Δημήτρης Καραγιώργος

Χειρισμός φωτισμού: Δημήτρης Νικολάου

Τεχνικοί: Θανάσης Ζιάβρος, Λευτέρης Καραμανωλάκης