ΨΥΧΗ ΒΑΘΙΑ

Οκτ 29, 2022 Κινηματογράφος 0

ΚΡΙΤΙΚΕΣ ΤΑΙΝΙΩΝ

ΣΧΕΤΙΚΑ ΜΕ ΤΟΝ ΕΜΦΥΛΙΟ ΠΟΛΕΜΟ

Ψυχή βαθιά: γράφει ο Γιάννης Φραγκούλης

Η ταινία του Παντελή Βούλγαρη, «Ψυχή βαθιά», παραγωγή του 2009, έχει να κάνει με τα χρόνια που ακολουθούν τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. Μεγάλη παραγωγή που δίνει μια εικόνα του εμφυλίου πολέμου, εξετάζοντας τους χαρακτήρες των ανθρώπων. Με την ευκαιρία της επετείου του Όχι, αναφερόμαστε σε αυτή την ταινία.

ΨΥΧΗ ΒΑΘΙΑ: ΣΥΝΟΨΗ

Στο Γράμμο γίνεται μια μάχη. Από τη μία μεριά ο τακτικός στρατός της Ελλάδας. Από την άλλη ο στρατός των ανταρτών. Πολεμούν για να εδραιώσουν ο καθένας έναν τρόπο ζωής. Αυτόν που αρμόζει με την ιδεολογία που σχετίζεται με τα κέντρα εξουσίας τους. Δύο αδέλφια πολεμούν το καθένα από τη μία μεριά. Είναι αντίπαλοι. Όμως τα αισθήματα των μεν και των δε μας δίνουν μια εικόνα εντελώς διαφορετική. Στο τέλος η ανθρωπιά προσπαθεί να επικρατήσει, αλλά ματαίως.

ΨΥΧΗ ΒΑΘΙΑ: Η ΑΠΟΨΗ ΜΑΣ

Η κριτική μιας ταινίας που είναι άψογη τεχνικά δεν είναι εύκολο θέμα. Σε αυτή την περίπτωση η κριτική στοχεύει περισσότερο στο πεδίο της αφήγησης και της αισθητικής. Να σημειώσω ότι αυτά τα δύο πεδία λειτουργούν αυτόνομα και συμπληρώνει το ένα το άλλο. Αυτό που θέλω να πω είναι ότι δεν μπορούμε να ξεχωρίσουμε με σαφή όρια την αισθητική από την αφήγηση. Το ένα πεδίο «μπαίνει» στο άλλο και δημιουργεί διαδραστικές διαδικασίες. Αυτό το κομμάτι της θεωρίας της αφήγησης έχει μεγάλη σημασία για την κριτική αυτής της ταινίας.

Ας δούμε τα θέματα της ταινίας. «Ψυχή βαθιά», πιο αναλυτικά. Στην ταινία βλέπουμε μία μάχη που γίνεται στο Γράμμο. Κατόπιν θα μάθουμε ότι οι βόμβες που δημιουργούν εμπρησμό θα δοκιμαστούν για πρώτη φορά στο Γράμμο. Αυτό το πεδίο μαχών είναι ένα σημαινόμενο όλων των μαχών του εμφυλίου πολέμου. Καταλαβαίνουμε το μέγεθος αυτού του πολέμου μόνο από τα νούμερα των νεκρών που αναφέρονται πριν η ταινία ξετυλίξει την αφήγησή της.

Όμως αυτό το σημαινόμενο δεν είναι και τόσο σαφές. Όσο η αφήγηση εξελίσσεται τόσο καταλαβαίνουμε ότι είναι περισσότερο σημαίνον παρά ένα σημαινόμενο. Με άλλα λόγια, δεν εννοιοδοτεί με ακρίβεια. Αφήνει πολλά στοιχεία σε μια αφηρημένη διάταξη. Ο θεατής θα είναι αυτός που θα πρέπει να τα βάλει σε μία σειρά. Αυτό προϋποθέτει ότι αυτός που βλέπει την ταινία θα ξέρει αρκετά καλά την ιστορία. Μάλιστα, η γνώση του θα πρέπει να είναι σφαιρική, να γνωρίζει τις απόψεις και της μιας και της άλλης πλευράς. Είναι κατανοητό ότι αυτό είναι ουσιαστικά αδύνατο.

ΨΥΧΗ ΒΑΘΙΑ: ΑΦΗΓΗΜΑΤΙΚΗ ΑΣΑΦΕΙΑ

Ξέρουμε ότι είναι πολύ λίγοι αυτοί που γνωρίζουν τα ιστορικά γεγονότα με όλες τους τις ερμηνείες. Ακόμη πιο σπάνιο είναι να βρούμε κάποιον που αναπτύσσει την κρίση του και φτιάχνει τη δική του αφήγηση, αφού συνδυάσει αυτά τα δεδομένα. Το πιο σύνηθες είναι αυτός να χαρακτηριστεί αιρετικός. Να βρεθεί σε διασταυρωμένα «πυρά». Είναι, λοιπόν, πολύ φιλόδοξο να απαιτεί ο σκηνοθέτης, ο θεατής να έχει αυτές τις ικανότητες του κριτικού αναγνώστη της Ιστορίας. Έτσι όμως υπάρχει ασάφεια στην ανάγνωση της ταινίας.

Μετά τις ταινίες «Η φανέλα με το 9» και «Το προξενιό της Άννας», ο Παντελής Βούλγαρης κάνει την ίδια ανάπτυξη στην αφήγησή του. Οι ελλείψεις στην αφηγηματικότητά της είναι τόσο μεγάλες που ο θεατής θα πρέπει να κάνει τόσες αναγωγές που είναι περίπλοκες και δύσκολες για το συντριπτικό μέρος των θεατών.

Ο σκηνοθέτης αναφέρεται περισσότερο στις συμπεριφορές των χαρακτήρων και στις ανταποκρίσεις των διαδράσεων στις οποίες εμπλέκονται. Αν όμως η αφήγηση αναφέρεται περισσότερο στο συμπεριφορισμό και όχι τόσο στα δεδομένα, τότε είναι δύσκολο να βάλουμε την αφήγηση σε ένα ιστορικό πλαίσιο. Δίδεται η εντύπωση αυτά τα γεγονότα δεν είχαν το αίτιό τους, την πολιτική τους διάσταση.

ΨΥΧΗ ΒΑΘΙΑ: ΤΟ ΧΑΣΜΑ

Η ταινία φαίνεται να απαντά στην πρόκληση του Θόδωρου Αγγελόπουλου, στην ταινία «Το λιβάδι που δακρύζει»: Σε αυτή την ταινία δύο αδέλφια είναι αντίπαλοι στον εμφύλιο πόλεμο. Κάποια στιγμή βρίσκονται και φιλιώνουν. Σα να σταμάτησε ο πόλεμος και να έγινε μια τομή στην αφήγηση που ο ίδιος ο πόλεμος δημιουργεί.

Στην «Ψυχή βαθιά» τα δύο αδέλφια βρίσκονται. Φιλιώνουν, αλλά προσπαθούν να βάλουν τη ζωή τους μέσα σε αυτή την αφήγηση που ο πόλεμος δημιουργεί. Ο Βούλγαρης εδώ γίνεται πιο συγκεκριμένος από τον Αγγελόπουλο. Όμως αυτός ο προσδιορισμός χάνει την αυστηρή θέση του στο πεδίο της αφήγησης. Αυτό συμβαίνει αφού αυτός ο προσδιορισμός χάνεται μέσα στο πέλαγος της απροσδιοριστίας. Αυτό είναι το κυριότερο μειονέκτημα της ταινίας.

ΨΥΧΗ ΒΑΘΙΑ: ΤΕΧΝΙΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ

Εκτός από αυτό η ταινία έχει πολύ καλά τεχνικά χαρακτηριστικά. Η φωτογραφία είναι εξαιρετική και αποδίδει ρεαλιστικά την πραγματικότητα του πολέμου. Το μοντάζ δημιουργεί ρυθμό που αρθρώνει τον κινηματογραφικό λόγο έτσι ώστε να μη χάσει το ενδιαφέρον του ο θεατής. Η ενδυματολογία είναι ακριβής στην εποχή στην οποία αναφερόμαστε. Τα σκηνικά μας βάζουν στο κλίμα της εποχής.

Οι ηθοποιίες είναι αρκετά καλές. Ο Βαγγέλης Μουρίκης παίζει εξαιρετικά από την αρχή μέχρι το τέλος. Αποδίδει το νόημα στο τέλος της ταινίας, με βιωματικό τρόπο. Η Βικτώρια Χαραλαμπίδου αποδίδει με άψογο τρόπο το χαρακτήρα της επαναστάτριας. Ο Θανάσης Βέγγος κάνει ένα σύντομο αλλά περιεκτικό πέρασμα. Δίνει την τραγική νότα που η ταινία είχε ανάγκη.

ΨΥΧΗ ΒΑΘΙΑ

Σκηνοθεσία: Παντελής Βούλγαρης

Σενάριο: Παντελής Βούλγαρης, Ιωάννα Καρυστιάνη

Φωτογραφία: Σίμος Σαρκέτζης

Μοντάζ: Πάνος Βουτσαράς

Μουσική: Γιάννης Αγγελάκας

Ήχος: Στέφανος Ευθυμίου, Δημήτρης Βουτσάς

Κοστούμια: Λουκία Χατζέλου

Σκηνικά: Απόστολος Βέττας

Παραγωγή: Γιάννης Ιακωβίδης

Παίζουν: Βαγγέλης Μουρίκης (καπετάν Ντούλας), Γιώργος Συμεωνίδης (υπολοχαγός Τριαντάφυλλος), Βικτώρια Χαραλαμπίδου (Γιαννούλα), Κώστας Κλεφτόγιαννης (ταξίαρχος), Βασίλης Νανάκης (διαφωτιστής), Ιούλιος Τζιάτας (Καλαματιανός), Γιώργος Τζώρτζης (ασυρματιστής), Θανάσης Βέγγος (παππούς)

Χώρα: Ελλάδα, Κύπρος

Γλώσσα: ελληνικά, αγγλικά, ρωσικά

Χρώμα: έγχρωμη

Έτος παραγωγής: 2009

Είδος: τραγωδία πολεμική

Διάρκεια: 142΄

Περισσότερες λεπτομέρειες για το κάστινγκ και τα τεχνικά χαρακτηριστικά εδώ..

Διαβάστε τις κριτικές κινηματογράφου που έχουμε δημοσιεύσει

Διαβάστε τη θεώρηση για το τραύμα του πολέμου