ΤΟ ΔΙΑΜΑΝΤΙ ΚΑΙ ΤΟ ΚΗΤΟΣ Ή ΟΛΟΣ Ο ΜΠΟΣΤ ΣΕ ΜΙΑ ΩΡΑ

Σεπ 03, 2023 Θέατρο 0

ΚΡΙΤΙΚΕΣ ΘΕΑΤΡΟΥ

Η ΣΑΤΙΡΑ ΕΙΝΑΙ ΑΙΧΜΗΡΗ;

Το διαμάντι και το κήτος ή όλος ο Μποστ σε μία ώρα: γράφει ο Γιάννης Φραγκούλης

«Το διαμάντι και το κήτος ή όλος ο Μποστ σε μία ώρα» είναι σατιρική κωμωδία γραμμένη έμμετρα. Προσομοιάζει τη γραφή του Μποστ, έτσι όπως την έγραψε ο Λεωνίδας Τσίπης. Οι τέσσερις ηρωίδες, η Φαύστα, η Μαρία Πενταγιώτισσα, η Μήδεια και η Ιουλιέτα συναντιούνται μετά από 40 χρόνια. Αναπολούν το χτες. Ταυτόχρονα ζουν δυναμικά το σήμερα. Οδηγούνται στο δικό τους απολογισμό ως γυναίκες, σύζυγοι, μητέρες. Διαπιστώνουν ότι έχουν αποτύχει στη ζωή τους παταγωδώς. Το έργο κινείται σε πολλαπλά επίπεδα. Του εύκολου πλουτισμού της εποχής μας. Της σχέσης μεταξύ των ανθρώπων. Στη διαπίστωση ότι η αγάπη θα πρέπει να είναι το βασικό συστατικό. Στην πατρίδα μας που είναι ένα διαμάντι που πάντα την κυνηγάει ένα τεράστιο κήτος. Μια «αριστοφανική» κωμωδία με πολλές ανατροπές και πολύ γέλιο. Ανέβηκε από το Θεατρικό Εργαστήρι «Θέσπις», του Δήμου Νεάπολης-Συκεών, στο κατάμεστο Ανοιχτό Θέατρο Μάνος Κατράκης, στα 30^α Μερκούρεια.

ΤΟ ΔΙΑΜΑΝΤΙ ΚΑΙ ΤΟ ΚΗΤΟΣ Ή ΟΛΟΣ Ο ΜΠΟΣΤ ΣΕ ΜΙΑ ΩΡΑ: Ο ΜΠΟΣΤ

«Το διαμάντι και το κήτος ή όλος ο Μποστ σε μία ώρα» είναι ένα θεατρικό έργο που έχει παιχτεί από ερασιτέχνες μαθητές του εργαστηρίου που διευθύνει ο Γιώργος Κιουρτσίδης. Η απόδοση του έργου έφτανε το επίπεδο ενός επαγγελματία. Ένα έργο που ήθελε πολλή δουλειά για να αποδοθεί σε ικανοποιητικό βαθμό. Δε λέμε «σωστά» γιατί το σωστό και το λάθος είναι έννοιες υποκειμενικές. Ας το δούμε το θέμα καλύτερα.

Ο Χρύσανθος (Μέντης) Μποσταντζόγλου, γνωστός ως Μποστ, γεννήθηκε το 1918 στην Κωνσταντινούπολη. Έπειτα από ένα πέρασμα από τη Ρουμανία, η οικογένειά του ήρθε στην Ελλάδα. Το 1939 εισάγεται στη Σχολή Καλών Τεχνών, εγκαταλείπει όμως τις σπουδές του έξι μήνες αργότερα. Το 1942 μπαίνει στο ΕΑΜ και το 1945 εκδίδει με δικά του έξοδα το πρώτο του βιβλίο: «Ο Άγιος Φανούριος. Βοήθημα δια την κατανόησιν των Κινέζων κλασσικών Γκα-τσου και Βου-Σβου-Νι».

Το 1952 αρχίζει να εργάζεται στην «Καθημερινή» ως ταμίας και βιβλιοθηκάριος. Το ταλέντο του το ανακαλύπτουν μετά από δυο χρόνια στις «Εικόνες» κι αργότερα στον «Ταχυδρόμο», όπου και αρχίζει να εργάζεται ως εικονογράφος. Εν τω μεταξύ, το 1953 έχει ήδη εικονογραφήσει και το πρώτο του κόμικ «Κωνσταντίνος Παλαιολόγος» για τις εκδόσεις «Ατλαντίς» σε κείμενα της Ειρήνης Φωτεινού.

ΤΟ ΔΙΑΜΑΝΤΙ ΚΑΙ ΤΟ ΚΗΤΟΣ Ή ΟΛΟΣ Ο ΜΠΟΣΤ ΣΕ ΜΙΑ ΩΡΑ: ΤΟ ΕΡΓΟ ΤΟΥ

Το 1958 στη στήλη του το «Μποστάνι του Μποστ» εμφανίζονται και οι τρεις θρυλικοί σούπερ αντιήρωές του: η Μαμά Ελλάς, ο Πειναλέων και η Ανεργίτσα. Αποκαλυπτικές φιγούρες των κοινωνικοπολιτικών και πολιτισμικών μεταλλάξεων και αντιφάσεων μιας ολόκληρης εποχής. Ακολουθούν συνεργασίες με τα περιοδικά «Ομάδα», «Θεατής», «Ελευθερία» και μετά από αρκετές ανατροπές, δημοσιογραφικούς διωγμούς και μηνύσεις, καταλήγει στην «Αυγή».

Το 1966, κουρασμένος από το καθημερινό γράψιμο, ανοίγει το μαγαζί του «Λαϊκαί Εικόναι» και αρχίζει να διακοσμεί ποτήρια, πιάτα και διάφορα αντικείμενα, να πουλάει αντίκες και να ζωγραφίζει. Παράλληλα, ξεκλέβει χρόνο για να σκαρώνει τα δεκαπεντασύλλαβα θεατρικά του. Τα σκίτσα και τα χρονογραφήματα, αν και ουσιαστικά τα έχει σταματήσει, επιστρέφει για μικρές περιόδους σε αυτά, συνεργαζόμενος με τον «Ταχυδρόμο», το «Αντί», τον «Θούριο», το «Mens Look», την «Πρωινή» και την «Κυριακάτικη Ελευθεροτυπία».

Η ζωγραφική δίνει σιγά-σιγά την ευκαιρία στα πινέλα του ν’αφηγηθούν με αλληγορίες και συμβολισμούς, όλα αυτά που δεν μπορούσαν να πουν μέχρι τώρα οι πένες. Ήρωες της αρχαιότητας και της ελληνικής επανάστασης, αλλά και ιστορικά ζευγάρια όπως ο Ερωτόκριτος και η Αρετούσα, ο Ρομέος και η Ιουλιέτα, η Ασπασία και ο Περικλής, ποζάρουν στα κάδρα του αυτοδίδακτου Μποσταντζόγλου, μπολιασμένοι από τη λαϊκή ζωγραφική, την εικονογραφία του Καραγκιόζη, την υπερεαλιστική ματιά του Εγγονόπουλου και πάνω απ’όλα, την απλότητα του Θεόφιλου.

ΤΟ ΔΙΑΜΑΝΤΙ ΚΑΙ ΤΟ ΚΗΤΟΣ Ή ΟΛΟΣ Ο ΜΠΟΣΤ ΣΕ ΜΙΑ ΩΡΑ: Η ΑΠΟΔΟΣΗ

Με τον δικό του ανορθόδοξο τρόπο, καταπιάνεται και με το θέατρο. Γράφει, λοιπόν, εκτός από τα αριστουργήματα «Φαύστα» και «Μήδεια», τον δικό του «Δον Κιχώτη», την «Όμορφη πόλη», τη «Μαρία Πενταγιώτισσα», το «40 χρόνια Μποστ». Το κύκνειο άσμα του «Ρωμαίος και Ιουλιέτα» είχε την τιμή και τη χαρά να το δει, καταχειροκροτούμενος, να παίζεται στο Ηρώδειο, λίγους μήνες πριν φύγει από τη ζωή, στις 13 Δεκεμβρίου του 1995.

Ο Λεωνίδας Τσίπης γεννήθηκε στην Αθήνα και ασχολήθηκε ως κειμενογράφος σε ραδιοφωνικούς σταθμούς και τηλεοπτικές παραγωγές. Με το θέατρο ασχολήθηκε από το 1995 όταν βραβεύτηκε από το Υπουργείο Πολιτισμού για τη συγγραφή του νεοελληνικού έργου «Τα κίτρινα γεράνια». Συνεργάζεται με Δήμους, Οργανισμούς (UNESCO) και επαγγελματικούς θιάσους ως συγγραφέας και σκηνοθέτης.

Το να παραφράζεις τον Μποστ ισοδυναμεί με μια μετάφραση της μετάφρασης. Ο Μποστ μετέφρασε τα κλασικά έργα, αλλάζοντας τον κώδικά τους και μπολιάζοντάς τον με στοιχεία της εποχής του. Ο Λεωνίδας Τσίπης κάνει κάτι ανάλογο. Έχοντας δει το έργο, «Το διαμάντι και το κήτος ή όλος ο Μποστ σε μία ώρα», μπορούμε να πούμε ότι το κείμενο του Τσίπη έχει τη δύναμη και την οξύτητα του Μποστ. Βάζει τέσσερις ηρωίδες, τέσσερις εποχές σε μια αφήγηση. Προσπαθεί να φέρει το κλασικό στη σύγχρονη αφήγηση. Αλλάζει μέρος του κώδικα, το σημαίνον θα υποστεί μια μετάλλαξη και, τελικά, το σημαινόμενο, η εννοιοδότηση, θα μας δώσει μια άλλη αφήγηση. Αυτή είναι αιχμηρή, γλαφυρή, δεικτική. Ό,τι έκανε και ο Μποστ. Άρα έχουμε να κάνουμε με ένα νέο κείμενο που είναι δύσκολο να γραφτεί και να αποδοθεί σωστά.

ΤΟ ΔΙΑΜΑΝΤΙ ΚΑΙ ΤΟ ΚΗΤΟΣ Ή ΟΛΟΣ Ο ΜΠΟΣΤ ΣΕ ΜΙΑ ΩΡΑ: Η ΣΚΗΝΟΘΕΣΙΑ

Η δουλειά του Τσίπη ήταν να αποδομήσει το έργο του Μποστ. Με αυτό τον τρόπο μπορεί να ανασκευάσει ένα άλλο έργο, το «Το διαμάντι και το κήτος ή όλος ο Μποστ σε μία ώρα». Η προσπάθειά του έχει πετύχει γιατί η δυναμική του είναι μεγάλη, όπως αυτή του Μποστ στα έργα του. Κάτι ανάλογο έχει γίνει στη σκηνοθεσία. Στη θεατρική του απόδοση έχουν συμβάλλει ο Γιώργος Κιουρτσίδης, στη σκηνοθεσία, και η Άννα Μαρία Αγγελίδου, στην αγωγή του λόγου. Ένα θεατρικό έργο είναι η σκηνοθετική του απόδοση και η εκφορά του λόγου. Και τα δύο συνεργάζονται για να μεταφρασθεί ο γραπτός λόγος στον θεατρικό. Αυτή η αγαστή συνεργασία είναι σημαντική. Έτσι μπορεί να παρουσιασθεί ένα πολύ καλό αποτέλεσμα. Και εδώ αυτό είχαμε.

Μέσα σε αυτή την αποδόμηση-αναδόμηση μπορούμε να έχουμε μια σάτιρα της καθημερινότητας, αλλά και αυτών των στοιχείων της ιστορίας που έχουν παρέλθει. Αυτά, όμως, είναι η βάση στην οποία έχουν ριζώσει αυτά τα στοιχεία της σύγχρονης ιστορίας. Έτσι, καταφέρνουμε να κάνουμε τη σάτιρά μας διαχρονική. Το έργο «Το διαμάντι και το κήτος ή όλος ο Μποστ σε μία ώρα» που είδαμε λειτουργεί πολύ καλά σε αυτή την κατεύθυνση. Το χιούμορ μας διδάσκει πολλά. Κυρίως, όμως, υποδαυλίζει αυτά που μπορούν να αναπτυχθούν από τη σύμπραξη των στοιχείων του ασυνειδήτου με αυτά της πραγματικότητας. Ο θεατής, με αυτή την έννοια, γίνεται ο παραγωγός ενός άλλου έργου που δεν θα φανερωθεί ίσως ποτέ αφού ο κάθε θεατής το παράγει και είναι μοναδικό.

ΤΟ ΔΙΑΜΑΝΤΙ ΚΑΙ ΤΟ ΚΗΤΟΣ Ή ΟΛΟΣ Ο ΜΠΟΣΤ ΣΕ ΜΙΑ ΩΡΑ: ΟΙ ΗΘΟΠΟΙΟΙ

Το θεατρικό έργο εξακολουθεί να υπάρχει και μετά το τέλος της παράστασης, όπως προείπαμε. Για να γίνει αυτό θα πρέπει οι ηθοποιοί να εξασκήσουν το λόγο τους σαν ξίφος που κόβει καλά. Και αυτό έκαναν σε αυτή την παράσταση. Δεν ξέρουμε αν έχει ανέβει αλλού αυτό το θεατρικό έργο, όμως αυτή η απόδοση ήταν πολύ καλή. Προκαλεί γέλιο που είναι ανατρεπτικό. Στην αρχή βλέπεις ότι είναι κάτι το σύνηθες, το ελαφρύ. Στη συνέχεια, αφού βιώσεις το κείμενο, καταλαβαίνεις τα υπόλοιπα. Μπαίνεις όλο και πιο βαθιά στο έργο και λειτουργείς σα συνδημιουργός, όπως αναφέραμε.

Όλοι οι ηθοποιοί έπαιξαν όπως θα έπρεπε για να αποδοθεί ικανοποιητικά το έργο «Το διαμάντι και το κήτος ή όλος ο Μποστ σε μία ώρα». Δεν έχασαν τα λόγια τους παρά δύο ή τρεις φορές. Οι κινήσεις τους ήταν σωστές, αν εξαιρέσουμε το πώς έμπαιναν μερικές φορές. Τα κοστούμια ήταν έτσι φτιαγμένα για να αποδοθεί σωστά η κάθε εποχή. Η Ιουλιέτα μας φέρνει στο σήμερα και στην παθογένεια της εποχής μας, με την ανάλαφρη αποδοχή των θεαμάτων, την απουσία προσεκτικής επιλογής, των «σκουπιδιών» που υπάρχουν και τα δεχόμαστε χωρίς καμία κρίση. Η μουσική συνόδευε το κείμενο παντρεύοντας το κείμενο με το λόγο, δίνοντας μια αρμονική συνύπαρξη. Η δουλειά στο Θέσπις είναι καλή και άξια προσοχής.

ΤΟ ΔΙΑΜΑΝΤΙ ΚΑΙ ΤΟ ΚΗΤΟΣ Ή ΟΛΟΣ Ο ΜΠΟΣΤ ΣΕ ΜΙΑ ΩΡΑ

Συγγραφέας: Λεωνίδας Τσίπης

Σκηνοθεσία: Γιώργος Κιουρτσίδης

Αγωγή του λόγου: Άννα Μαρία Αγγελίδου

Μουσική: Κώστας Βόμβολος

Σκηνικά: Άννα Μαρία Αγγελίδου

Χορογραφίες: Άννα Μαρία Αγγελίδου

Κοστούμια: Άννα Μαρία Αγγελίδου

Ερμηνεύουν: Μαρία Φαρμάκη, Ροδιά Αθανασίου, Ελπίδα Σαββίδου, Χάιδω Κραβαρίτη, Γρηγόρης Ζαγόρας, Άγγελος Πάντσης, Στέλιος Σουρβάς, Γιώργος Βαρθόπουλος, Μαρία Τζέκη, Πετρούλα Κατσιμπέλη, Ιωάννα Τσουβελεκίδου

Παραγωγή: Θεατρικό Εργαστήρι Θέσπις Δήμου Νεάπολης-Συκεών

Θέατρο: Ανοιχτό Θέατρο Μάνος Κατράκης, Συκιές, Θεσσαλονίκη

Ημερομηνία παράστασης: 2/9/2023.

ΕΠΙΣΤΡΟΦΗ ΣΤΗ ΕΙΣΑΓΩΓΗ-ΕΥΡΕΤΗΡΙΟ ΑΡΘΡΩΝ

Διαβάστε τις θεατρικές κριτικες που έχουμε δημοσιεύσει

Δείτε τα βίντεο που έχουμε δημουργήσει