ΑΝΤΙΠΑΡΑΘΕΣΕΙΣ

Ιούν 30, 2024 Κινηματογράφος 0

ΚΙΝΗΜΑΤΟΓΡΑΦΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ

ΚΟΝΤΡΕΣ ΓΙΑ ΤΑ ΒΡΑΒΕΙΑ ΤΗΣ ΑΚΑΔΗΜΙΑΣ

Αντιπαραθέσεις: γράφει ο Γιάννης Φραγκούλης

Το μήλο της έριδος είναι τα βραβεία που έδωσε η Ελληνική Ακαδημία Κινηματογράφου. Οι αντιπαραθέσεις στα μέσα επικοινωνίας ήταν μεταξύ των ταινιών «Φόνισσα» και «Animal». Η πρώτη είναι μια μεγάλη παραγωγή και η δεύτερη μια κινηματογραφοφιλική ταινία. Συγκρούονται, λοιπόν, δύο εντελώς αντίθετες λογικές: η μεγάλη παραγωγή, με την έννοια του αυξημένου οικονομικού προϋπολογισμού, και η ταινία που αναπτύσσει διεξοδικά τους χαρακτήρες της για να τους δομήσει σε μια άρτια παραγωγή.

ΑΝΤΙΠΑΡΑΘΕΣΕΙΣ: Η ΑΡΧΗ ΤΗΣ ΚΟΝΤΡΑΣ

Όλα ξεκίνησαν από ένα άρθρο του Γιάννη Ζουμπουλάκη, κριτικού κινηματογράφου. Ο προβληματισμός του ήταν ο εξής: γιατί το «Animal» πήρε τόσα βραβεία και όχι η «Φόνισσα» που είχε μεγαλύτερη αποδοχή από το κοινό, κόβοντας πολύ περισσότερα εισιτήρια. Με άλλα λόγια έχουμε έναν προβληματισμό που έχει να κάνει με το μέλλον της Ελληνικής Ακαδημίας Κινηματογράφου. Να μην ξεχνάμε ότι αυτή ξεκίνησε με την υποστήριξη των μεγάλων εταιρειών παραγωγής που ήταν πίσω από την FOG.

Από τους Κινηματογραφιστές στην Ομίχλη πήγαμε στην Ελληνική Ακαδημία Κινηματογράφου. Σε λίγο χρονικό διάστημα η Ακαδημία υπάκουε στις λογικές των μεγάλων εταιρειών παραγωγής. Ήταν λογικό να σύστηνε στο κοινό τις παραγωγές που έκοβαν εισιτήρια, που έφερναν λεφτά πίσω, που έβγαζαν κέρδος. Τι έγινε τώρα; Μήπως η Ελληνική Ακαδημία Κινηματογράφου μπορεί να αλλάξει χαρακτήρα; Ερωτήματα που έχουν να κάνουν με την ουσιαστική δομή της Ακαδημίας, τα οποία μένουν αναπάντητα. Οι αντιπαραθέσεις είναι λογικό να προσπαθήσουν να δώσουν μια απάντηση σε αυτούς τους προβληματισμούς. Μπορούν;

ΑΝΤΙΠΑΡΑΘΕΣΕΙΣ: ΟΙ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΙΣΜΟΙ

Ο καλός συνάδελφος στο κείμενό του απορεί γιατί η «Φόνισσα» δεν σάρωσε στα βραβεία. Τα είχε όλα. Το «όλα» είναι ο μεγάλος αριθμός εισιτηρίων, άρα την αποδοχή του κοινού που ήταν μεγαλύτερη από την παραγωγή του Χόλιγουντ, της ταινίας «Poor things», του Λάνθιμου. Δεν θα ήταν λογικό να επαινέσουμε την νίκη της ελληνικής παραγωγής; Φαίνεται με αυτό τον τρόπο να απορεί ο κριτικός κινηματογράφου. Η απάντηση της Ελληνικής Ακαδημίας Κινηματογράφου ήταν άλλη.

Ας δούμε όμως το θέμα με ένα διαφορετικό τρόπο, πιο ουσιαστικό. Δύο είναι τα θέματα που μας απασχολούν: ο προϋπολογισμός και το κέρδος, από τη μία, ο λόγος της ταινίας από την άλλη. Εδώ οι αντιπαραθέσεις έδειξαν τις λογικές που κοντράρονται και γιατί. Ας δούμε αυτά τα θέματα για να φτάσουμε ξανά στο δημοσίευμα και να προβληματιστούμε για την λειτουργία του Τύπου σε αυτό το «πανηγύρι».

ΑΝΤΙΠΑΡΑΘΕΣΕΙΣ: Ο ΠΡΟΫΠΟΛΟΓΙΣΜΟΣ

Η λογική είναι: Βάζω λεφτά, τα θέλω πίσω και με το παραπάνω. Ένας παραγωγός είναι λογικό να σκέφτεται έτσι, στις μέρες μας. Αυτός είναι που θα δώσει την ώθηση για να αναπτυχθεί ο κινηματογράφος. Δεν ήταν πάντα έτσι, όμως. Αν πάρουμε για παράδειγμα παραγωγούς όπως τον Νίκο Παπατάκη ή τον Γιώργο Παπαλιό, θα δούμε έναν άλλο τύπο παραγωγού. Η υποστήριξη και των δύο σε ταινίες που αναπτύσσουν την κινηματογραφική φόρμα είχε ξεσηκώσει σφοδρές αντιπαραθέσεις στον κινηματογραφικό κόσμο της εποχής τους. Αυτό που έδωσε η λογική τους ήταν ταινίες που είχαν πολλά να πουν στο κοινό και, κυρίως, ανέπτυξαν την κινηματογραφική φόρμα, δημιούργησαν μια άλλη σχολή στον ελληνικό κινηματογράφο. Ο Παπαλιός βραβεύτηκε επίσης από την Ελληνική Ακαδημία Κινηματογράφου. Ιδού, λοιπόν, ο πρώτος προβληματισμός: Θα έχουμε επιστροφή στον «κινηματογράφο των δημιουργών»;

Ο όρος «μεγάλη», ως επιθετικός προσδιορισμός σε μια ταινία, έχει δύο λογικές. Η μία έχει να κάνει με τον προϋπολογισμό της. Όσο μεγαλύτερος είναι τόσο η ταινία είναι μεγάλη και άξια επαίνων και βραβείων. Η άλλη αναφέρεται στις δομές της ταινίας, στην αφήγησή της, σε αυτό που δίνει στο κοινό, σε αυτό που αφήνει ως παρακαταθήκη στους σκηνοθέτες που θα ακολουθήσουν αυτή τη διαδρομή. Εμείς σεβόμαστε την δεύτερη λογική γιατί βλέπουμε τον κινηματογράφο ως πολιτιστικό προϊόν και όχι σαν εμπόρευμα. Άρα δεν μπορούμε να μην συμφωνήσουμε με τα βραβεία της Ελληνικής Ακαδημίας Κινηματογράφου.

ΑΝΤΙΠΑΡΑΘΕΣΕΙΣ: ΟΙ ΔΟΜΕΣ

Αν δω μια ταινία σαν ένα εμπόρευμα μόνο τότε θα βλέπω σε αυτή ένα αντικείμενο προς πώληση μόνο, ένα μίξερ, ας πούμε. Τότε θα έχω μπερδέψει αρκετά τα πράγματα. Άλλη η εμπορευματική λογική του μίξερ και άλλη αυτή της ταινίας. Το πρώτο αλέθει τα υλικά, η δεύτερη αναπτύσσει τον τρόπο σκέψης του ανθρώπου. Εκτός και αν οι παραγωγοί που ήρθαν σε αντιπαραθέσεις πιστεύουν ότι και η ταινία θα πρέπει να έχει την χρήση του μίξερ. Εμείς δεν θέλουμε να μπούμε στην λογική του μίγματος μόνο αλλά τελικά στις δομές που δημιουργούν αφηγήσεις. Ξέρουμε ότι ο λόγος μιας ταινίας είναι μια πρόταση ζωής στον κάθε θεατή. Πρόταση και όχι υποβολή, χτίσιμο και όχι ανάμιξη μόνο.

Αν συγκρίνουμε τις δομές των δύο ταινιών που ήρθαν σε αντιπαραθέσεις, πιθανόν χωρίς την συγκατάβαση των σκηνοθετών τους, θα δούμε τα δύο διαφορετικά είδη κινηματογράφου.

Η «Φόνισσα» βασίζεται στην παπαδιαμαντική αφήγηση. Έχει ένα πολύ δυνατό υπόβαθρο που θα μπορούσε να δώσει μια μεγάλη ταινία, σύμφωνα με την λογική μας, δηλαδή μία πρόταση κινηματογραφική. Έχουμε αναφερθεί σε αυτή την ταινία με δύο κριτικές: η μία είναι του γράφοντος αυτό κείμενο και η άλλη του Γιάννη Τσιτσίμη. Εδώ θα περιοριστώ στο ότι η ταινία της Εύας Νάθενα δεν κατάφερε να μπει στον πυρήνα της παπαδιαμαντικής αφήγησης και να δώσει κάτι καινούργιο. Αντίθετα περιορίστηκε σε ένα μεγάλο θέαμα.

Η περίπτωση του «Animal» είναι διαφορετική. Η ταινία της Σοφίας Εξάρχου λες ότι δεν έχει σενάριο. Αυτό θα πιστέψεις αν δεν δεις την ταινία προσεχτικά. Αν δεν προσέξεις τις δομές της, αυτά που λέει και αυτά που υπονοεί. Τελικά, αυτό που προτείνει ως έναν τρόπο ζωής διαφορετικό από αυτόν που ζούμε στην εποχή μας. Πιάνει το θέμα, το εκθέτει και βγάζει από αυτό την αμφισβήτηση στον τρόπο ζωής που προτείνει η καπιταλιστική πρόταση για την οργάνωση της κοινωνίας. Βλέπει τον Άνθρωπο και τα πάθη του. Αρνείται αυτή τη λογική εκμετάλλευσης και προτείνει μια ανθρώπινη κοινωνία, όπως αναφέρω στην κριτική μου (διαβάστε και την άλλη κριτική για αυτή την ταινία)..

Ιδού λοιπόν που οι αντιπαραθέσεις, όπως εκφράστηκαν, έχουν να μας δώσουν κάτι το ουσιαστικό.

ΑΝΤΙΠΑΡΑΘΕΣΕΙΣ: ΟΙ ΔΟΜΕΣ ΤΗΣ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ

Φαίνεται ότι οι παραγωγοί κινηματογράφου οραματίζονται ένα μικρό Χόλιγουντ στην Ελλάδα. Αυτό βγήκε σαν πρώτο συμπέρασμα από τις αντιπαραθέσεις, ειδικά στο facebook. Είναι όμως αυτό δυνατό; Έχουν κάνει κάτι προς αυτή την κατεύθυνση οι παραγωγοί κινηματογράφου; Η απάντηση είναι αρνητική.

Η Ελλάδα δεν έχει τις δομές για να κάνει μια μεγάλη παραγωγή, δηλαδή μια ταινία μεγάλου προϋπολογισμού. Αντίθετα η γειτονική Βουλγαρία έχει αυτές τις δομές που πρέπει για να είναι ένα υποκατάστημα του Χόλιγουντ, όπως έχει γίνει κοντά στα σύνορα με την Ελλάδα. Που βασίζεται η πρόταση των παραγωγών για ένα μεγάλο κινηματογράφο, όπως θέλουν να τον οραματιστούν; Πουθενά, είναι η απάντηση.

Επανερχόμαστε στο μίξερ. Καταλαβαίνει κάποιος ότι τα θέματα είναι μπερδεμένα στο μυαλό τους. Σαν να έχει μπει ένα μίξερ στο κεφάλι τους και να έχει αλέσει-μπερδέψει τα πάντα. Ο Παπατάκης και ο Παπαλιός ήξεραν τι ήθελαν και το πέτυχαν. Ο Νέος Ελληνικός Κινηματογράφος γεννήθηκε και από αυτούς. Οι παραγωγοί για τους οποίου μιλάμε έχουν την λογική «θέλω να γίνω χαλίφης στη θέση του χαλίφη». Ο ήρωας στο συγκεκριμένο κόμικ δεν το κατάφερε. Ούτε αυτοί.

Οι σφοδρές αντιπαραθέσεις, λοιπόν, βρίσκονται στο χώρο του φαντασιακού τους και μόνο. Ο θεατής έχει ανάγκη από ταινίες όπως της Σοφίας Εξάρχου και όχι από δήθεν μεγάλες παραγωγές που του δίνουν μόνο θέαμα, ενώ η ουσία απουσιάζει. Η Ελληνική Ακαδημία Κινηματογράφου σωστά έπραξε και έδειξε ένα δρόμο. Το δημοσίευμα της εφημερίδας έδειξε την ουτοπία των παραγωγών και δημιούργησε αντιπαραθέσεις που έβγαλαν κάποιο συμπέρασμα, όχι αυτό που ήθελε ο συγγραφέας του και κάποιοι παραγωγοί κινηματογράφου.

Διαβάστε τα νέα του κινηματογράφου που έχουμε δημοσιεύσει

Δείτε τα βίντεο που έχουμε δημιουργήσει

Τα βραβεία της Ελληνικής Ακαδημίας Κινηματογράφου