ΥΠΝΟΘΕΡΑΠΕΙΑ

Οκτ 13, 2024 Κινηματογράφος 0

ΚΡΙΤΙΚΕΣ ΤΑΙΝΙΩΝ

HYPNOSIS

Υπνοθεραπεία: γράφει ο Γιάννης Φραγκούλης

στην Μαρία Κατσ. για όσα μου έχει προσφέρει

Είδαμε την ταινία «Υπνοθεραπεία» («Hypnosis»), του Ernst de Geer στον θερινό κινηματογράφο Άλεξ, στην Θεσσαλονίκη. Σουηδική ταινία, παραγωγής του 2023, που, με έμμεσο τρόπο, σατιρίζει τον τρόπο ζωής και την δομή της κοινωνίας στην Σουηδία. Η ταινία δεν μιλά για την υπνοθεραπεία, αλλά για ένα κράτος που είναι σε ύπνωση, όσον αφορά στην ζωή των πολιτών, στα δικαιώματά τους, στις διαπροσωπικές σχέσεις τους.

Υπνοθεραπεία: Η υπόθεση

Η Βέιρα είναι μία νεαρή γυναίκα που ζει και συνεργάζεται επαγγελματικά με τον σύντροφό της Αντρέ. Είναι έτοιμοι να παρουσιάσουν σε ένα συνέδριο επενδυτών την «Epioni», μια εφαρμογή που μεριμνά στην υγεία των γυναικών. Αν καταφέρουν και βρουν χρηματοδότηση θα αλλάξει η ζωή τους. Όμως η ζωή της Βέιρα αλλάζει έτσι κι αλλιώς. Ήταν πάντα το κορίτσι που συμφωνούσε με όλους. Χρόνια παγερής σχέσης, ειρωνείας και απαξίωσης από την μητέρα της την έχουν εκπαιδεύσει να το «βουλώνει», να μην αρθρώνει τη γνώμη ή τις αντιρρήσεις της.

Έχει μάθει ότι η αγάπη και η αποδοχή έρχονται όταν υποχωρείς και σωπαίνεις. Μόνο που η επίσκεψή της σε μία υπνοθεραπεύτρια -για να κόψει το τσιγάρο, καθώς ενοχλεί τον Αντρέ- ταράζει τη βαθιά ριζωμένη της καταπίεση. Όταν ξυπνά από τη συνεδρία, ξυπνά και βρίσκεται στην πραγματική ζωή. Μιλάει και κινείται χωρίς φίλτρα, χωρίς φόβο, χωρίς αναστολές. Αυτό ταράζει κάθε ισορροπία με τον Αντρέ και την μητέρα της, αλλά θέτει και σε κίνδυνο το μέλλον της «Epionis».

Υπνοθεραπεία: Η υποταγή

Βλέπουμε την Βέιρα και τον Αντρέ, ένα ζευγάρι που οι σχέσεις τους είναι αρμονικές ή σχεδόν. Όσο η αφήγηση της ταινίας «Υπνοθεραπεία» αναπτύσσεται καταλαβαίνουμε ότι η Βέιρα έχει υποταχθεί στον σύντροφό της. Καπνίζει και αυτό ενοχλεί τον Αντρέ, πάει να κάνει υπνοθεραπεία για να απαλλαγεί από το κάπνισμα. Ο σύντροφός της λέει ότι αυτή η θεραπεία είναι άκυρη. Αυτή πηγαίνει για να δοκιμάσει. Εμείς βλέπουμε την αρχή της θεραπείας. Ακολούθως η Βέιρα μιλά με τον Αντρέ και συμφωνεί ότι η θεραπεία δεν της έκανε τίποτε. Το γεγονός όμως είναι ότι πλέον έχει αλλάξει η συμπεριφορά της.

Ετοιμάζονται να συμμετάσχουν σε μια συνάντηση με επιχειρηματίες για να πλασάρουν την εφαρμογή τους που ονομάζεται «Epioni». Απευθύνεται στις γυναίκες, σε παγκόσμια εμβέλεια, που θα τις βοηθά στην πρόληψη των θεμάτων υγείας που, ενδεχομένως, να έχουν. Η Ηπιόνη, είναι μυθολογικό πρόσωπο. Ήταν κόρη του Μέροπα, σύζυγος του θεού της ιατρικής Ασκληπιού, γιου του Απόλλωνα. Από τον γάμο της με τον Ασκληπιό γεννήθηκαν δύο γιοι, ο Μαχάων και ο Ποδαλείριος, γιατροί «στρατιωτικοί», που έλαβαν μέρος στο ελληνικό εκστρατευτικό σώμα στην Τροία. Το όνομα Μαχάων είναι σχετικό με το μάχομαι, μάχαιρα, χειρουργός. Ο Ποδαλείριος, από το πους+λείριον, το κρινάκι του αγρού, είχε μονίμως τα πόδια του μέσα στα αγριολούλουδα, αναζητώντας φαρμακευτικές ρίζες, ήταν ο ανθηρόπους, ο τα ανθούντα περιοδεύων. Αναφέρονται και οι δύο στην Ιλιάδα (Β΄ 731). Στην σύγχρονη Ελλάδα υπάρχει ένα πρόγραμμα ιατρικής που απευθύνεται όμως σε άτομα ηλικίας άνω των 55 ετών και αφορά στην πρόληψη για την υγεία τους.

Υπνοθεραπεία: Τα τραύματα

Όταν το ζευγάρι επισκεφτεί την μητέρα της Βέιρα που θα τους δανείσει το αμάξι της, τότε θα παρατηρήσουμε τρία θέματα που θέτει η ταινία «Υπνοθεραπεία». Το πρώτο είναι ότι η μητέρα της ασκεί έντονη επιρροή στην κόρη της, της επιβάλλεται. Το δεύτερο είναι ότι ο πατέρας της Βέιρα είναι απών. Το τρίτο είναι ότι η συμπεριφορά της Βέιρα σταδιακά αλλάζει. Είναι η Βέιρα υπνωτισμένη ακόμα; Έχει γίνει κάτι που την κάνει να αλλάξει τον τρόπο σκέψης της, το πώς αποφασίζει για την ζωή της; Συγκλίνουμε προς το δεύτερο.

Στην πρώτη ερώτηση απαντά το κέντρο υπνοθεραπείας όταν ο Αντρέ ψάχνει να βρει την εξαφανισμένη Βέιρα. Η ύπνωση τελειώνει πριν να φύγει κάποιος από το κέντρο. Αυτό που έχει γίνει είναι ότι η Βέιρα έχει δει κάποια θέματα της ζωής της, από την παιδική της ηλικία μέχρι σήμερα. Έχει καταλάβει ότι κάποιες συμπεριφορές της θα πρέπει να αλλάξουν και το κάνει. Να θυμίσουμε ότι η υπνοθεραπεία ήταν διάσημη λίγα χρόνια πριν ο Φρόιντ να ερευνήσει και ιδρύσει την ψυχανάλυση. Ο ίδιος είχε παρακολουθήσει μαθήματα υπνοθεραπείας στο Παρίσι, αλλά θεώρησε ότι έτσι δεν φτάνει κανείς στον πυρήνα του θέματος. Μπορεί όμως να δει κάποιες πτυχές του ψυχισμού του.

Ο σκηνοθέτης και συνσεναριογράφος, με τον Mads Stegger, εκμεταλλεύεται την ρίζα της λέξης «υπνοθεραπεία» για να φτάσει στην «ύπνωση». Τώρα όμως δεν μιλά για την Βέιρα και τον Αντρέ. Αυτό το ζευγάρι είναι το σημαίνον για την σουηδική κοινωνία, δηλαδή θα μπορούσε να ήταν οποιοδήποτε ζευγάρι ή άνθρωπος που ζει στην Σουηδία. Πράγματι, βλέπουμε ότι όλα είναι κανονισμένα με την παραμικρή λεπτομέρεια, επιβάλλονται τρόποι συμπεριφοράς, οι άνθρωποι ακολουθούν έναν συγκεκριμένο τρόπο ζωής. Όπως ακριβώς έχει κάνει η μητέρα της Βέιρα.

Υπνοθεραπεία: Ο προσανατολισμός

Με αυτή την έννοια η Βέιρα θα μπορούσε να ήταν οποιοσδήποτε άνθρωπος που ζει στην Σουηδία. Όποιος παρεκκλίνει από αυτή την συμπεριφορά καταδικάζεται ως απαράδεκτος: είναι εκτός της αγέλης, δεν ακολουθεί τον κανόνα, είναι το άτομο που εξορίζεται και τίθεται εκτός πλαισίου της κοινότητας. Αυτό ακριβώς φοβάται ο Αντρέ. Δεν θα κάνουν καλή εντύπωση στους επενδυτές. Η Βέιρα όταν κάνει χιούμορ, ιδίως όταν το παρακάνει, χαρακτηρίζεται σαν τρελή. Ο σύντροφός της την αποκλείει από τις επαφές με τους επενδυτές. Όμως τώρα έχουμε ένα άλλο δεδομένο. Η Βέιρα έχει αποφασίσει να πάει κόντρα στο ρεύμα. Ακολουθεί τον δρόμο της.

Το χαρακτηριστικό σημάδι είναι το φετίχ που έχουν ως ζευγάρι να παριστάνουν το σκυλί. Η Βέιρα φαντάζεται ένα σκυλί, η παρέα στην συνάντηση δέχεται το αστείο, μέχρι ένα σημείο. Η καθοριστική στιγμή είναι όταν θα πάνε όλοι για την ομαδική φωτογραφία. Η Βέιρα έχει πιάσει δουλειά στο ξενοδοχείο όπου μένουν. Θα πάει μαζί τους, όμως την διώχνουν ως ξένο σώμα. Τότε ο Αντρέ την ακολουθεί. Όταν θα φτάσουν στο σπίτι της μητέρας της, τότε ο Αντρέ ακολουθεί τον δρόμο της, κάνει το σκυλί, σοκάρει την συντηρητική παρέα της μητέρας της. Φεύγουν αγαπημένοι αφού έχουν βρει τον εαυτό τους και έναν ξένο επενδυτή.

Υπνοθεραπεία: Ελεύθερη κρίση;

Αυτή η ομαδοποίηση των ανθρώπων είναι στο στόχαστρο της ταινίας «Υπνοθεραπεία». Ποια είναι η διαφορά μιας τέτοιας κοινωνίας με αυτή κάποιων ολοκληρωτικών καθεστώτων; Η απάντηση είναι καμία. Θα απαλλαχθούμε από τον φασισμό αν καταδικάσουμε τον φασίστα από κάθε χώρα και αν τον βγάλουμε από μέσα μας, έλεγε ο Βίλχελμ Ράιχ στη «Μαζική ψυχολογία του φασισμού». Ο σκηνοθέτης και ο σεναριογράφος φαίνεται ότι συμφωνούν με αυτή την διαπίστωση. Ο άνθρωπος δεν είναι το γρανάζι μιας μηχανής, αλλά μέλος μιας κοινωνίας και, συγχρόνως, μια ξεχωριστή οντότητα ο καθένας. Η Βέιρα και ο Αντρέ ξεφεύγουν από την αγέλη. Δεν ξέρουμε τι θα κάνουν, το σίγουρο είναι ότι πλέον θα ζουν την ζωή τους.

Έχουμε προειπεί ότι ο πατέρας της Βέιρα είναι απών. Ο Αντρέ, κατά συνέπεια, είναι το αναφερόμενο στην πατρική φιγούρα. Η σύντροφός του κάνει τις προβολές στον πατέρα που δεν γνωρίζει επαρκώς. Η ύπνωση την κάνει να το διαπιστώσει και αλλάζει τρόπο ζωής. Η πατρική φιγούρα βρίσκεται όμως παντού, στην δουλειά, στις παρέες, στα συνέδρια. Καταπιέζει τους ανθρώπους με το πρόσχημα ότι θέλει να τους προστατέψει. Για να έχουμε μια υγιή κοινωνία θα πρέπει να απαλλαγούμε από αυτούς τους προστάτες που φροντίζουν μόνο να φυλακίζουν την ανθρώπινη σκέψη. Η Βέιρα και ο Αντρέ τα κατάφεραν αφού έφτασαν στο σημείο να δουν την σχέση τους διαλυμένη. Το ερώτημα είναι αν αυτό θα το κάνουν οι άνθρωποι που είναι υποταγμένοι σε ένα σύστημα που λέει ότι θέλει το καλό τους, ενώ έχει σκοπό να καταστρέψει την ελεύθερη κρίση τους.