ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ΓΙΑΝΝΗ ΚΑΡΥΠΙΔΗ

Μαρ 25, 2015 Κινηματογράφος 1

Η ΚΑΜΕΡΑ ΝΑ ΒΟΥΤΑΕΙ ΣΤΗΝ ΚΑΡΔΙΑ

Ο Γιάννης Καρυπίδης μιλά με το Γιάννη Φραγκούλη

Μετά την προβολή της ταινίας «Άπληστον κέρδος», ήταν πολύ φυσικό να θέλουμε να κάνουμε μια συζήτηση με το δημιουργό της, όχι μόνο για την ταινία, αλλά και για τα πολιτικά θέματα που η κινηματογραφική αφήγηση επισύρει. Με το Γιάννη Καρυπίδη γνωριζόμαστε πολλά χρόνια, από τον «Παππού», την ταινία μικρού μήκους που είχε κάνει. Από τότε βούτηξε όλο και περισσότερο στον πολιτικό κινηματογράφο, έδρασε πολιτικά και έβαλε μέσα στη ζωή του την κινηματογραφική τέχνη. Αυτή η βιωματική διαδικασία φαίνεται σε αυτή την τελευταία του ταινία. Το θέμα, εκτός αυτών είναι στην πρώτη γραμμή της επικαιρότητας, σε όλη την Ελλάδα, τους τελευταίους μήνες. Η συζήτηση που κάναμε, είναι αυτονόητο, έχει έντονο και φορτισμένο πολιτικό χαρακτήρα.

Πως και για ποιο λόγο αποφάσισες να ασχοληθείς με αυτό το θέμα; 

Αυτή, δεν είναι η πρώτη ταινία που κάναμε για αυτό το θέμα. Υπάρχει και η ταινία, «Της γης το χρυσάφι», μπορείς να τη βρεις στο youtube, υπάρχει μια βερσίον 90΄ και μια 36΄. Αυτή έγινε πριν δέκα χρόνια. Τυχαία έγινε, δηλαδή τυχαία ενεπλάκην. Είμαι από την περιοχή, έλειπα, πήγα για μια άλλη δουλειά εκεί, βρήκα ένα παιδικό φίλο. Του λέω: «Τι παίζει εδώ;», μου λέει «Είμαστε σε ύφεση τώρα. Αλλά έχουμε σκληρό αγώνα και θα τον έχουμε για 100 χρόνια με τους χρυσοθήρες».

Μου εξήγησε τι γίνεται, στήθηκε η παραγωγή, σε δύο χρόνια έγινε. Αυτό το κίνημα στη Θράκη πρωτοστήθηκε. Τα μεταλλεία έπεφταν σε χωριά που ήταν και τουρκόφωνα, άρα για να τους απευθυνθείς θα έπρεπε να τους μιλήσεις στη γλώσσα τους. Επίσης είναι άνθρωποι που, ειδικά στους τουρκόφωνους, σε μεγάλη ηλικία, είναι αγράμματοι, δεν μπορούν να διαβάσουν, οπότε δεν έχει νόημα να τους βάλεις και υπότιτλους. Άρα αυτή η ταινία γυρίστηκε σε δύο γλώσσες, παίχτηκε παντού στα χωριά της περιοχής, ήταν η πρώτη φορά που έβγαινε λίγο προς τα έξω, εκτός της περιοχής, το θέμα του χρυσού.

Ήμουν από το μέρος, εκεί όπου είναι ορυχείο από μικρά παιδιά παίζαμε. Κόλλησα και εγώ το μικρόβιο. Είπαμε ότι θα είχαμε το μεταλλείο για 100 χρόνια, ο πόλεμος θα ήταν κατά συνέπεια για 100 χρόνια, γιατί τέτοια ήταν η σύμβαση. Ήταν αναγκαίο για το κίνημα να βγει μια δεύτερη εκδοχή της ταινίας για το τι συμβαίνει εδώ και έγινε το «Άπληστο κέρδος».

Δεν είναι και η πρώτη πολιτική ταινία που έχεις κάνει, έχεις κάνει με τον Αυγερόπουλο για το καράβι που πήγαινε στη Γάζα.

Εδώ υπάρχει μια παραξενιά. Στο καΐκι, του οποίου την ιστορία κάναμε ταινία με το Γιώργο ήμουν λοστρόμος, για αυτό δε μιλά κανένας, δηλαδή πήγαινα εκεί. Την άποψή μου για τον κινηματογράφο την έχουμε κουβεντιάσει και παλιά, οι ταινίες μου είναι βιωματικές, τα θέματα μπαίνουν βαθιά μέσα μου και πάντα στο επίκεντρο ήταν ο άνθρωπος, το αυτεξούσιό του και η αρμονία στην κοινωνία. Αν αυτό είναι πολιτικός κινηματογράφος, τότε είναι πολιτικός. Δε μιλά μόνο το θέμα που κάνει μια ταινία να είναι πολιτική, είναι και ο τρόπος που το αντιμετωπίζεις. Θα μπορούσαμε να το πούμε λίγο γκονταρικά, σε όποιο θέμα εμπλέκομαι είναι η οπτική γωνία των δρώντων προσώπων. Οπότε δεν μπορείς να αποκτήσεις θέση παρατηρητή μαζί τους, αλλά να γίνεις ένας με αυτούς. Με τους παππούδες που έκαναν ταινίες εθνολογικές έχουμε μια διαφορά: αυτοί πήγαιναν και ζούσαν με αυτούς τους ανθρώπους, εγώ γίνομαι ένα με αυτούς.

Η ταινία προβλήθηκε στο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης μαζί με την ταινία του Αυγερόπουλου, πάνω στο ίδιο θέμα και οι δύο… 

Αυτό ήταν μια σύμπτωση και κινηματογραφικής τάξης ενδιαφέρουσα. Πριν τρία χρόνια με το Γιώργο συνυπογράφαμε μια ταινία και φέτος υπογράφουμε δύο διαφορετικές ταινίες για το ίδιο θέμα.

…αυτό σε πείραξε, πείραξε τον Αυγερόπουλο;    

Όχι, μπορώ να σου πω ότι το θέμα στο Γιώργο το πρωτοπαρουσίασα εγώ. Δηλαδή, ήμουν κοντά στο σημείο που τελείωναν τα γυρίσματα και ήρθα σε τηλεφωνική επικοινωνία μαζί του γιατί έπρεπε με κάποιο τρόπο να σπάσει το φράγμα της σιωπής. Στα επίσημα μέσα ο Γιώργος είχε την έξωθεν καλή μαρτυρία και όλα τα εύσημα σα δημιουργός για να παρουσιάσει μια δουλειά που δε θα μπορούσαν να την κόψουν στην ΕΡΤ. Του είπα να ασχοληθεί και αυτός με το θέμα. Τον έφερα σε επαφή με τους ανθρώπους. Η αφορμή ήταν ότι ο Γιώργος είχε ανοίξει τον κύκλο του χρυσού με την ταινία του στη Λατινική Αμερική και είχα μάθει ότι έκανε γυρίσματα και στη Ρουμανία. Οπότε λέω, γιατί όχι και στη Χαλκιδική;

Το τι παθαίνει ένας δημιουργός όταν το ατάιστο σκυλί της ματαιοδοξίας του πληγώνεται από τον ίδιο, δε νομίζω ότι έχει ενδιαφέρον για κανένα. Αυτές είναι ψυχικές διαδικασίες που τις περνάς εσύ. Κοινός σκοπός και στρατηγική είναι η επίτευξη του σκοπού. Αυτό το κίνημα δεν παίζει για να χάσει. Δεν έχει κανένα από τα σύνδρομα της Αριστεράς, ούτε και κανενός άλλου από τους πολιτικούς χώρους της Ελλάδας και το μεγάλο του ευτύχημα είναι ότι διατήρησε σαν κόρη οφθαλμού την αυτονομία του. Είναι οργανωμένο από τα κάτω, οριζόντια, όλοι είναι καλοδεχούμενοι, αλλά όλοι ποντάρουν στο ότι δεν υπάρχουν πολιτικές σκοπιμότητες.

Στην ταινία παρατήρησα ότι τα πρόσωπα που δρουν λειτουργούν σε πρώτο ενικό πρόσωπο, εμπλέκεσαι και εσύ, σε ρωτούν και απαντάς για θέματα της Θράκης, εκφράζονται ανοιχτά και αυθόρμητα σε συνάντηση με κάποιο άλλο πρόσωπο, είναι ανάμεσα στο ντοκουμέντο και στη μυθοπλασία.  

Μυθοπλασία δεν είναι, είναι η ίδια η σχέση μας. Μέχρι να γίνει η ταινία του Γιώργου, έπρεπε να βγάλω όλα τα άλλα στοιχεία που έβγαζε αυτή η ταινία, δηλαδή πως γίνονται οικονομικά σκάνδαλα, τι πάει να γίνει εκεί κ.λπ., έκοβα «ουρές» από τα πλάνα. Όταν με απάλλαξε από το βάσανο ο Γιώργος, να λέω ποιος είναι ο Πάχτας και ο Παπακωνσταντίνου και τι τομάρια είναι αυτοί της εταιρείας, είδα ότι ο μόνος τρόπος για να έχει νόημα η δικιά μου ταινία είναι να έχω τις «ουρές» από τα πλάνα. Έτσι έχω αυτό που υπάρχει στη ζωή. Γνωριζόμαστε από παιδιά, με τον Τόλη είμαστε σύντροφοι και συναγωνιστές δέκα χρόνια τώρα. Έχω κοιμηθεί στο σπίτι του περισσότερες φορές από ότι στο σπίτι της μάνας μου, έχουμε κάνει χιλιάδες χιλιόμετρα μαζί, με το αυτοκίνητό του να γυρνάμε όλους αυτούς τους τόπους. Οπότε, αυτό υπήρχε στις ουρές από τα πλάνα, όταν ξεκλειδώθηκε το όλο θέμα και μπορούσαν αυτές να αποτελέσουν τον κορμό της ιστορίας, δηλαδή τι είδους άνθρωποι είναι αυτοί και γιατί δε θα χάσουν.

Το είχες επιδιώξει να κάνεις κάποια συνέντευξη, επαφή με ανθρώπους της εταιρείας;

Όχι δεν το είχα στην επιλογή μου. Δεν είχε κανένα νόημα. Υπήρχαν ήδη προβλήματα.

Είχα ακούσει, δεν ξέρω αν αληθεύει, ότι είχες μπει παράνομα μέσα στο δάσος για να τραβήξεις πλάνα.    

Ε, Όχι παράνομα. Ριψοκίνδυνα θα το έλεγα. Όταν γίνεται οδομαχία και είσαι με τους μπροστόμαχους με την κάμερα και τραβάς πλάνα, όταν σηκώνεται το ντουφέκι του καπνογόνου και σημαδεύει κεφάλια έχει ένα ρίσκο. Αλλά, εντάξει συνήθισα τις επικίνδυνες λήψεις μέχρι το τέλος.

Μπορούμε να πούμε ότι η ταινία σου ανήκει σε αυτό που λέγαμε παλιότερα «αγωνιστικός κινηματογράφος», έντονα πολιτικοποιημένος και μαχόμενος.

Στις μέρες μας, έχουν χάσει το νόημά τους οι λέξεις. Θα μπορούσαμε να το πούμε αυτό. Πρέπει να επαναπροσδιοριστούμε. Εγώ θα το έλεγα «κινηματογράφο της καρδιάς».

Ένα άλλο θέμα που βάζει η ταινία είναι η διεθνοποίηση της αντίδρασης, Χαλκιδική, Θράκη, Βουλγαρία και Τουρκία.  

Αυτό είναι πολύ ενδιαφέρον. Στα εθνικά ιδεολογήματα είχαμε τους τρεις λαούς με το όπλο να σημαδεύουν ο ένας τον άλλο. Η πρώτη δίγλωσση πολιτική συγκέντρωση που έγινε στην Κομοτηνή, στα ελληνικά και στα τούρκικα, ήταν εναντίον του χρυσού. Και η πρώτη φορά που έσπασαν όλα τα ταμπού ήταν όταν και οι πιο ακραιφνείς πατριδολάτρες της Κομοτηνής, διαπίστωσαν ότι οι αγρότισσες της Περγάμου και οι άνθρωποι στη Βουλγαρία ήταν οι πραγματικοί τους σύμμαχοι και όχι η κυβέρνησή τους. Εκεί να δεις ανατροπές που έγιναν.

Στη Θράκη δεν έχουμε το διχασμό που υπάρχει στη Χαλκιδική, εκεί είναι σύσσωμη η κοινωνία, κάποιοι αγοράστηκαν από την εταιρεία, αυτό είναι όλο που έγινε. Αυτοί, λοιπόν, έβλεπαν ότι όλες οι κυβερνήσεις ήταν πίσω από την εταιρεία, δεν ήταν το κακό ΠΑ.ΣΟ.Κ. ή η κακή Ν.Δ., ήταν η κεντρική εξουσία που πάει να επιβληθεί πάνω τους, μέσω της έννοιας του έθνους και της πατρίδας, και να προσδιορίσει το μέλλον τους, χωρίς να τους ρωτάει, ξέροντας ότι είναι σύσσωμοι αντίθετοι. Αυτοί ήταν οι εχθροί τους. Πραγματικός φίλος τους ήταν αυτοί που πάλευαν μαζί τους στη Βουλγαρία, στη Τουρκία. Έτσι έπεσαν όλα τα ταμπού.

Πιστεύεις ότι αυτή η ταινία μπορεί να δείξει ένα δρόμο της διεθνοποίησης του κινήματος;      

Μακάρι να συμβάλλει σε αυτό. Από ότι με πληροφορούν οι φίλοι που διαχειρίζονται τα δικαιώματα της ταινίας, μας ζητάνε από πολλές κολεκτίβες στο εξωτερικό την κόπια να την παίξουνε.

Την έχεις υποτιτλίσει στα αγγλικά;  

Ναι, ναι.

Να επιστρέψουμε λίγο στο θέμα. Μιλάμε για εξόρυξη εκατοντάδων χιλιάδων τόνων χώματος για να πάρουν όχι πολύ μεγάλες ποσότητες χρυσού. Στην αρχαιότητα γινόταν κάτι ανάλογο, γιατί δε γινόταν τέτοια οικολογική καταστροφή;  

Αυτό που ξέραμε από την εποχή των χρυσοθήρων της Καλιφόρνια και όλα τα πίσω χρόνια, το ξεχνάμε. Δεν υπάρχει χρυσός σε κανένα μέρος της γης που μπορείς να κοσκινίσεις και να πάρεις ένα μεγάλο κομμάτι ή να μπεις να σκάψεις και να βρεις μια φλέβα που για 150 μέτρα έχει πλάτος ενός μέτρου και πάχους μισό, να είναι καθαρό χρυσάφι, δηλαδή να το καθαρίσεις και να σου μείνει το 50% χρυσάφι. Δεν υπάρχει, έχουν εξαντληθεί όλα. Από εδώ και πέρα με την τιμή του χρυσού το οποιοδήποτε μετάλλευμα μπορεί να σου αφήσει κέρδος.

Εφόσον ο χρυσός έχει πάει 1.750 δολ. η ουγκιά, όταν οι μελέτες είχαν γίνει με 420, στη Βόρειο Ελλάδα από εδώ μέχρι τη Βουλγαρία, στη Ροδόπη, με τις τιμές των μεταλλευμάτων η αυλή σου είναι ορυχείο. Περνάμε σε μια γενικευμένη πλιατσικολόγηση της γης από την απληστία. Ο χρυσός δεν είναι αναγκαίος στην ανθρωπότητα, δεν παρέχει δύναμη και εξουσία, δεν έχει να προσφέρει τίποτε. Ότι χρειάζεται μπορεί να βγει μέσα από ανακύκλωση. Το άλλο βασικό είναι ότι αυτοί που έρχονται εδώ, έρχονται και φεύγουν. Δεν είναι από εκεί, δε θα μείνουν εκεί. Σε μια εποχή που αυτό που επικαλούμαστε είναι η αειφορία, υποτίθεται ότι έχει γίνει συνείδηση και στους θεσμούς, δηλαδή ότι πρέπει να παραδώσουμε λίγο καλύτερο το περιβάλλον σε αυτούς που θα έρθουν, αυτό μάζεψε όλο τον κόσμο σε μια γροθιά.

Επιπροσθέτως, αν έχω καταλάβει καλά τι γίνεται, είναι η αγονιμότητα της περιοχής και η καταστροφή του θαλάσσιου περιβάλλοντος στη Βόρεια Ελλάδα.

Η Χαλκιδική, σε αυτή την περιοχή έχει μόνο μεταλλευτική δραστηριότητα, ότι υπήρχε εκεί έχει φύγει. Σε μια περιοχή ο δήμος έχει 430 χιλ. στρέμματα, τα 228 είναι μεταλλεία. Αυτά είναι δάση. Οι σκόνες που ανατινάσσονται λόγω της σύστασης των πετρωμάτων, βαρέα μέταλλα, είναι τοξικές. Όταν στη Θεσσαλονίκη έρχεται η άμμος από τη Σαχάρα, είναι αυτονόητο ότι θα έρθει και από τη Χαλκιδική. Επίσης τα κοιτάσματα έχουν 12% αρσενικό, στην Κίνα απαγορεύτηκε να επεξεργάζονται κοιτάσματα με 0,5% αρσενικό, γιατί έχουν σκοτώσει τα πάντα.

Υπάρχει και το θέμα της παραλαβής του χρυσού. Η εταιρεία λέει ότι ο χρυσός είναι ένα παραπροϊόν του χαλκού, ακόμα και αυτό αν είναι γεγονός και αν δε χρειάζεται το κυάνιο για την παραλαβή του χρυσού, στην ηλεκτρόλυση, τα υγρά δε θα διαφεύγουν στο περιβάλλον;          

Το Στρατώνι, εκεί όπου κατέληγαν οι στοές και τα μεταλλεύματα, τα υγρά από την εταιρεία, έχει γαλάζια σημεία. Κανένας από το χωριό δεν πάει εκεί. Όλη η παραλία σε βάθος 2.000 μέτρα και σε 2 μέτρα είναι βαρέα μέταλλα. Μια φορά στα 3, στα 10 ή στα 20 χρόνια θα γίνει πλημμύρα, τα υγρά εκεί θα πάνε, στη θάλασσα. Το ότι έχει γαλάζια σημαία έχει το Στρατώνι σημαίνει πολλά πράγματα, σημαίνει τι κράτος είμαστε.

Οι κάτοικοι στην περιοχή είναι διχασμένοι;    

Αυτή τη στιγμή η εταιρεία έχει περιχαρακώσει 470 μόνιμους όμηρους και 750 εποχιακούς που έχει προσλάβει. Οι άνθρωποι το ξέρουν πολύ καλά ότι το μέλλον τους δεν είναι να συνεχίσει να δουλεύει η εταιρεία. Το μέλλον των παιδιών τους, όσο ακόμα θέλουν να δουλέψουν στις στοές, είναι η αποκατάσταση της περιοχής. Για να αποκαταστήσουν αυτά που έχουν γίνει στις στοές και που ποτέ δεν τα αποκαθιστά η εταιρεία, υπάρχουν άπειρες δουλειές.

Τα μεταλλεύματα που είναι σωριασμένα στα πέλματα της εταιρείας και που χαρισματικά τους τα έδωσε ο Πάχτας, έχουν μέσα της ποσότητες για να βρεθούν τα λεφτά και να δουλέψουν τα προγράμματα αποκατάστασης. Η περιουσία της εταιρείας είναι τεράστια, είναι ένα ολόκληρο χωριό, άπειρα βιομηχανικά κτίρια, μπορούν να χρησιμοποιηθούν με πολλούς διαφορετικούς τρόπους, μπορεί να γίνει ένα συμβόλαιο και να δουλεύουν εσαεί όσοι μεταλλωρύχοι θέλουν να δουλεύουν, αυτοί και τα παιδιά τους.

Είναι όμηροι και η συνδικαλιστική ηγεσία είναι ότι πιο ξεπουλημένο υπήρξε ποτέ στην Ελλάδα. Είναι το αίσχος και η ντροπή του εργατικού κινήματος στην Ελλάδα. Η τελευταία επίσκεψη της Χρυσής Αυγής τους ξεβράκωσε τελείως. Ο Μπόμπολας έχει συμβόλαιο με το Μιχαλολιάκο και πολλοί σεκιουριτάδες είναι χρυσαυγίτες.

Δεν ξέρω αν έχεις κάτι να συμπληρώσεις.

Η κάμερα-στιλό δεν πρέπει να βουτιέται στο μελάνι, αλλά στην καρδιά, γιατί έχουν βγει και στιλό πολυτελείας πια, γράφεις πολύ εύκολα.

• Συνεντεύξεις