57ο ΦΕΣΤΙΒΑΛ ΚΙΝΗΜΑΤΟΓΡΑΦΟΥ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ

Νοέ 20, 2016 Κινηματογράφος 0

3-13 Νοεμβρίου 2016

ΜΑΤΙΕΣ ΣΤΑ ΒΑΛΚΑΝΙΑ

ΑΦΙΕΡΩΜΑ: ΖΕΚΙ ΝΤΕΜΙΡΚΟΥΜΠΟΥΖ

Βαλκανικά και αγαπημένα: Ένα υπέροχο μάγμα, με απρόβλεπτες ταινίες, συναρπαστικές διαδρομές και σκηνοθέτες με αιχμηρή ματιά, όπως ο Ρουμάνος Κρίστι Πούιου και ο Τούρκος Ρεχά Ερντέμ, που θα βρεθούν μεταξύ άλλων στο 57^ο Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης, προτείνουν φέτος οι Ματιές στα Βαλκάνια, το τμήμα που επιμελείται ο Δημήτρης Κερκινός. Η πλήρης ρετροσπεκτίβα στον πρωτοπόρο του ανεξάρτητου τουρκικού σινεμά, Ζεκί Ντεμίρκουμπουζ, είναι ανάμεσα στις προτάσεις του φετινού φεστιβάλ που δεν πρέπει να χάσουν οι θεατές. Ο ίδιος θα είναι στη Θεσσαλονίκη για να παρουσιάσει τις ταινίες του.

ΑΦΙΕΡΩΜΑ ΣΤΟΝ ΖΕΚΙ ΝΤΕΜΙΡΚΟΥΜΠΟΥΖ

«Μερικές φορές σκέφτομαι ότι αν δεν είχα μπει φυλακή, δε θα είχα γίνει σκηνοθέτης». Το Φεστιβάλ παρουσιάζει για πρώτη φορά σε παγκόσμιο επίπεδο, πλήρη ρετροσπεκτίβα στον Ζεκί Ντεμίρκουμπουζ, τον Τούρκο δημιουργό, ο οποίος μαζί με τον Νουρί Μπιλγκέ Τζεϊλάν, θεωρείται θεμελιωτής του νέου τουρκικού κινηματογράφου.

Η διαδρομή του, ταραγμένη. Γεννήθηκε το 1964. Οι αριστερές του πεποιθήσεις τον οδήγησαν στη φυλακή για τρία χρόνια, σε ηλικία 17 ετών. Εκεί, ανακάλυψε τον Ντοστογιέφσκι. Ξεκινώντας από το «Έγκλημα και τιμωρία». Επηρεασμένος απ’ τον Ρώσο κλασσικό λογοτέχνη, ο Ντεμίρκουμπουζ δημιούργησε ήρωες βγαλμένους από τα σπλάχνα της τουρκικής κοινωνίας. Ο κινηματογράφος του είναι βαθιά υπαρξιακός, στοχαστικός, αποτυπώνει τις διακρίσεις των τάξεων και των φύλων, χωρίς ίχνος ωραιοποίησης. Ο Ντεμίρκουμπουζ είναι ένας διεισδυτικός κοινωνικός παρατηρητής και την ίδια στιγμή ένας ευαίσθητος ψυχολογικός παλμογράφος.

Συνολικά 11 ταινίες παρουσιάζουν στο κοινό έναν σκηνοθέτη που με ωμή ειλικρίνεια αποσυνθέτει και ανασυνθέτει την τουρκική κοινωνία. Οι εικόνες του καταγράφονται στη μνήμη:

Οι «Στάχτες» (2016), αποκαλύπτουν μια κοινωνία εγκλωβισμένη στο παρελθόν, με τους άντρες να ηγούνται και τις γυναίκες να στερούνται τα δικαιώματά τους.

Η «Ναυτία» (2015), είναι μια μελέτη του ανδρικού σωβινισμού (στην οποία πρωταγωνιστεί ο ίδιος).

Στο «Μέσα» (2012), διασκευάζει ελεύθερα το «Υπόγειο» του Ντοστογιέφσκι.

Ο «Φθόνος» (2009), είναι μία ταινία εποχής (1930-1940) πάνω στη ζήλια και τη μοχθηρία.

Το αντισυμβατικό φιλμ νουάρ, «Πεπρωμένο» (2006), ελληνοτουρκική συμπαραγωγή) είναι μια ταινία για την επιθυμία, τη λαγνεία και την εμμονή.

Στην εκπληκτική τριλογία του «Ιστορίες του σκότους» που ολοκληρώνουν οι ταινίες «Αίθουσα αναμονής» (2003), «Μοίρα» (2001) και «Εξομολόγηση» (2001) διερευνά έννοιες όπως η ενοχή, η ηθική και η ελευθερία.

Στην ταινία «Η τρίτη σελίδα» (1999) χτίζει έναν κόσμο με θρησκευτικές αναφορές από την οποία όμως απουσιάζει ο Θεός.

«Η Αθωότητα» (1997), που επανακαθόρισε το είδος του μελοδράματος, είναι η ταινία που τον καθιέρωσε και επηρέασε μια ολόκληρη γενιά σκηνοθετών στη Τουρκία.

Στο -επηρεασμένο από τον «Δεκάλογο» του Κισλόφσκι- «Block C» (1994), η ηρωίδα του είναι παγιδευμένη στις αντικρουόμενες προσδοκίες για το ρόλο της γυναίκας στη σύγχρονη τουρκική κοινωνία.

Με την υποστήριξη του Γραφείου Πολιτισμού και Τουρισμού της Τουρκικής Πρεσβείας στην Αθήνα.

ΒΑΛΚΑΝΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ

Από το βαθύ δράμα, στην αυτοσαρκαστική κωμωδία και από το σκληρό ουέστερν, στο σουρεαλισμό. Φέτος οι βαλκανικές ταινίες διαθέτουν χαρακτήρα, ένταση και την ανάγκη των δημιουργών τους να εκφράσουν κάτι διαφορετικό.

Μια ταινία που θα συζητηθεί είναι το «Sieranevada», του Κρίστι Πούιου.  Ο Ρουμάνος σκηνοθέτης εισβάλλει στο σπίτι μιας μεσοαστικής οικογένειας και χορογραφεί ανάμεσα στους διαδρόμους και τα κλειστά δωμάτια. Όλοι έχουν συγκεντρωθεί για να τιμήσουν τη μνήμη ενός αγαπημένου προσώπου που χάθηκε. Η υποψηφιότητα της Ρουμανίας για το Όσκαρ ξενόγλωσσης ταινίας.

Το εκπληκτικό ντεμπούτο του Μπογκντάν Μίρικα, «Όταν ξέσπασε η βία» (Ρουμανία), είναι ένα βίαιο γουέστερν, με γοητευτικούς ήρωες, δόσεις μαύρου χιούμορ και αυθεντικούς διαλόγους. Ο Ρομάν, κληρονομεί μια τεράστια έκταση από τον παππού του. Θέλει να την πουλήσει, όμως θα βρεθεί αντιμέτωπος με τους συμμορίτες που ακολουθούσαν σαν πιστά σκυλιά τον μαφιόζο παππού του. Βραβείο FIPRESCI, στο τμήμα «Ένα κάποιο βλέμμα», του Φεστιβάλ Καννών.

Από τη Ρουμανία και η κωμωδία χαρακτήρων «Δυο λαχνοί», του Πάουλ Νεγκοέσκου, μία ταινία δρόμου με αυτοσαρκασμό για το νέο ρουμάνικο σινεμά. Αντιήρωες είναι τρεις losers οι οποίοι κερδίζουν τον πρώτο λαχνό, χάνουν το δελτίο και ξεκινούν ένα απρόβλεπτο περιπετειώδες ταξίδι για να το βρουν.

Η αγαπημένη ηθοποιός Μιριάνα Καράνοβιτς από τη Σερβία φέτος σκηνοθετεί την ταινία «Η καλή σύζυγος». Πρωταγωνιστεί η ίδια, στο ρόλο μιας γυναίκας που μαθαίνει ξαφνικά πως ο σύζυγός της υπήρξε εγκληματίας πολέμου.

Στην ταινία «Μέγας ο κόσμος» (Τουρκία), του Ρεχά Ερντέμ, ένα κορίτσι και ένα αγόρι, αδέρφια, γίνονται φυγάδες μέσα στο δάσος. Ο θεατής νιώθει με όλες τις αισθήσεις του, τη δύναμη της φύσης. Ένα υπέροχο και βίαιο παραμύθι που κέρδισε το Ειδικό βραβείο της Επιτροπής, στο τμήμα Ορίζοντες του Φεστιβάλ Βενετίας.

Ένα ζευγάρι ετοιμάζει φωτογραφικό άλμπουμ με μια ψεύτικη εγκυμοσύνη. Έτσι ξεκινά το ντεμπούτο «Άλμπουμ» (Τουρκία), του Μεχμέτ Τζεν Μέρτογλου, μία αλλιώτικη κωμωδία, που παίζει με το παράλογο και φλερτάρει με τον κινηματογράφο του Ρόι Άντερσον. Βραβείο στο τμήμα Εβδομάδα Κριτικής στο Φεστιβάλ Καννών.

Το δίδυμο Πέταρ Βαλτσάνοφ και Κριστίνα Γκρόζεβα μετά το πολυβραβευμένο «Μάθημα» φέρνει στη Θεσσαλονίκη τη βουλγαρο-ελληνική συμπαραγωγή «Δόξα». Ένας εργάτης βρίσκει παρατημένες δεσμίδες με χρήματα στις γραμμές του τρένου. Τα επιστρέφει στις αρχές που στήνουν στην πλάτη του ένα άγριο παιχνίδι δημοσιότητας. Σκληρή σάτιρα, που σχολιάζει με κωμικοτραγικό τρόπο το σύστημα εξουσίας.

Ένα ερωτευμένο μικρό αγόρι θέλει να κάνει δώρο ένα ροζ μαντήλι στο κορίτσι των ονείρων του. Μόνο που δεν ξέρει πως μοιάζει το χρώμα ροζ. Το «Ραούφ» είναι το γλυκόπικρο, ευαίσθητο ντεμπούτο των Μπαρίς Καγιά και Σονέρ Τζανέρ από την Τουρκία, μια ιστορία ενηλικίωσης σε αντίξοες συνθήκες.

Η άγρια ομορφιά της ομώνυμης ηρωίδας στο «Ανισοάρα», της Άνα-Μαρία Σκουτέλνικου, αντανακλά τη φύση της Μολδαβίας. Τέσσερις εποχές από τη ζωή μιας έφηβης. Ο έρωτας, οι τάσεις φυγής, ο κίνδυνος που κρύβει ο κόσμος των μεγάλων.

Η ΕΠΙΣΤΡΟΦΗ ΑΠΟ ΤΟΝ ΠΟΛΕΜΟ

Στην ταινία «Στην άλλη πλευρά», του Ζρίνκο Ογκρέστα, είναι ο προδότης που πολέμησε με την άλλη πλευρά. Υποδειγματικό σενάριο, με μία απίστευτη ανατροπή. Ειδική Μνεία Europa Cinema στην πρόσφατη Μπερλινάλε και υποψηφιότητα της Κροατίας για το Όσκαρ ξενόγλωσσης ταινίας.

Στο «Home sweet home», του Φάτον Μπαϊρακτάρι, ο πατέρας θεωρούνταν νεκρός και στο θάνατό του, είχε χτίσει η οικογένεια την ευημερία της. Υποψηφιότητα του UNMI ΚΟΣΟΒΟ για το Όσκαρ ξενόγλωσσης ταινίας.

Οι «Σημαδεμένες καρδιές» (Ρουμανία), του Ράντου Ζούντε, φέρνουν στο νου το «Μαγικό βουνό», του Τόμας Μαν. Λίγο πριν τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, ένας άντρας με πολιομυελίτιδα μπαίνει στο νοσοκομείο. Γίνεται κομμάτι μιας παρέας διανοούμενων ασθενών που σχολιάζουν την άνοδο του ναζισμού, τον καλλιτεχνικό αναβρασμό της εποχής και μία ολόκληρη κοινωνία που αλλάζει. Ειδικό βραβείο επιτροπής και βραβείο Δον Κιχώτης στο Φεστιβάλ Λοκάρνο.

Τέλος, πέντε εξαιρετικές μικρού μήκους ταινίες, σε διάλογο με την επικαιρότητα, αποτυπώνουν τις τάσεις της βαλκανικής παραγωγής: από το προσφυγικό ζήτημα, στο «Ένα νέο σπιτικό», ως τις έμφυλες ταυτότητες, στη «Μετάβαση», στον τυπικά βαλκανικό αυτοσαρκασμό, στο «Μία βραδιά στο Τοκορίκι», και στις ενδοοικογενειακές σχέσεις, στο «Θηρίο» και στο «Γιο».

Γιάννης Φραγκούλης

• Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης