AQUARIUS

Μάι 27, 2017 Κινηματογράφος 0

Στις αίθουσες από 25/5/2017

Η Κλάρα, 65 χρόνων, χήρα και κριτικός μουσικής που έχει αποσυρθεί, γεννήθηκε και μεγάλωσε σε πλούσια και παραδοσιακή οικογένεια, στο Ρεσίφε, της Βραζιλίας. Είναι η τελευταία κάτοικος του Ακουάριους, ένα παραδοσιακό, γεμάτο ιστορία κτήριο που χτίστηκε τη δεκαετία του 1940, για μεγαλοαστική τάξη, στη παραθαλάσσια Μπόα Βιαγκέμ, στο Ρεσίφε. Όλα τα γειτονικά κτήρια είναι υπό την κατοχή μιας εταιρείας που έχει άλλα σχέδια για αυτό το χώρο. Η Κλάρα έχει υποσχεθεί να αφήσει την κατοικία της μετά το θάνατό της και αναγκαστικά μπαίνει σε μία πολεμική με την κατασκευαστική εταιρεία. Αυτή η κατάσταση αναστατώνει την Κλάρα και δίνει άλλο τόνο στη καθημερινή ρουτίνα της ζωής της, επίσης την αναγκάζει να σκεφτεί τους αγαπημένους της, το παρελθόν της και το μέλλον.

Είναι πολύ εύκολο να πούμε τι σημαίνει ένα διαμέρισμα, μνήμες, χώροι γεμάτο βιβλία και δίσκους, αλλά και ζωή, είναι όμως δύσκολο να μιλήσουμε μεταφορικά για ένα σπίτι. Η ταινία «Aquarius», του Kleber Mendonҫa Filho, καταναλώνει πολύ χρόνο γύρω από το διαμέρισμα όπου μένει η πρωταγωνίστριά του, Η Κλάρα, 65 χρόνων και συνταξιούχος κριτικός μουσικής, βλέπουμε τη ζωή της, ως ενήλικας, τα δωμάτιά της, ηλιόλουστα και με θέα τον Ατλαντικό, ο οποίος απλώνεται μπροστά της, το φως και το αεράκι που για την Κλάρα είναι ουσιαστικά μία μικρογραφία της σύγχρονής της Βραζιλίας.

Ο σκηνοθέτης φαίνεται ότι έχει πλήρη γνώση του αντικειμένου. Στη δεύτερη ταινία μυθοπλασίας του μπορούμε να πούμε ότι πηγαίνει σε ένα γνωστό του χώρο, μπαίνει μέσα στο θέμα και γοητεύεται από αυτό. Το καταλαβαίνει και το υπηρετεί έτσι ώστε να γίνει κάτι σαν ειδικός της κινηματογραφικής αφήγησης που αφορά τα κτήρια στο Ρεσίφε, την πρωτεύουσα της Νοτιοανατολικής Βραζιλίας, όπως ο Herman Melville είχε ειδικευτεί στις αφηγήσεις ταξιδιών στη θάλασσα.

Η προηγούμενη ταινία του «Neighboring sounds» (2012) -ανάμεσα στις δύο ταινίες είχε κάνει ένα τηλεοπτικό ντοκιμαντέρ «A copa de mundo no Recife» (2015)- επικεντρώνεται στις πολυώροφες κατοικίες που όλο και πιο πολύ εμφανίζονται στη Βραζιλία και είναι το σύμβολο που διαχωρίζει στη Βραζιλία το παρελθόν με το παρόν. Αυτή η ταινία, το «Aquarius» είναι πιο μετρημένη στον αφηγηματικό της χρόνο, στοχευόμενη σε ένα ζηλευτό χώρο, και, τουλάχιστον για την Κλάρα, πλούσιο σε ιστορία. Στον πρόλογο της ταινίας τη βλέπουμε, το 1980, να γιορτάζει τα γενέθλια της απελευθερωμένης θείας της, Λουσία, μετά από αυτό το πάρτι θα συναντήσουμε το σύζυγο και τα παιδιά της Κλάρα και θα μάθουμε ότι είχε καρκίνο στο στήθος, το Aquarius την έχει σημαδέψει.

Η Κλάρα είναι χήρα και η τελευταία κάτοικος του Aquarius, είναι ο ορισμός της αντίστασης στην κατασκευαστική εταιρεία που θέλει να τη διώξει. Μερικές φορές αυτό σημαίνει εντάσεις, καυγάδες με τον εγγονό του ιδιοκτήτη, ένα νεαρό που μιλά όμορφα και με κατανοητό τρόπο, αλλά και με ένα Βορειοαμερικάνο επιχειρηματία. Άλλες φορές, υπάρχουν παρενοχλήσεις χαμηλού επιπέδου και μία παθητική εκδίκηση. Οι τοίχοι της Κλάρα είναι γεμάτοι από δίσκους και πόστερ ταινιών, όπως αυτό από την ταινία «Barry Lyndon», του Stanley Kubrick, είναι λοιπόν αμετάπειστη στο να εγκαταλείψει το χώρο της.

Αυτό που διακυβεύεται δεν είναι μόνο η άνεση της γυναίκας αλλά και ότι την αντιπροσωπεύει. Εδώ έχουμε μία αναφορά στο βραζιλιάνικο κινηματογράφο και η Κλάρα είναι μία φιγούρα που αντιπροσωπεύει την εθνική παραδοσιακή κουλτούρα της Βραζιλίας. Ακούει μουσική, έχει διαφορετικά ακούσματα, της αρέσει η σύγχρονη μουσική και είναι παθιασμένη με αυτή. Δεν είναι ένα εύκολο πρόσωπο για να διαπραγματευτείς μαζί του, αλλά δεν είναι και μία προσωπικότητα που θα την ακυρώσεις, λόγω της δύναμής, της διανόησης και της έντασής της.

Ο Mendonҫa Filho προσκαλεί το κοινό να μπει στον κόσμο της Κλάρα, χωρίς λύπη και συγκατάθεση, και επιμένει κάθε στιγμή στη διαφορετικότητά της. Το ταπεραμέντο της είναι φτιαγμένο από ένα μοναδικό μίγμα γυαλόχαρτου και μεταξιού, το μεγαλύτερο μέρος της ταινίας ερευνά τις υφές και τις πτυχές του. Το κεντρικό μέρος της αφήγησης, η μάχη της Κλάρα με τις οικονομικές απαιτήσεις και τα αδιέξοδα της κατασκευαστικής εταιρείας, τρεμοπαίζει ανάμεσα στον εξωτερικό και στον εσωτερικό αφηγηματικό χώρο, έτσι μπορούμε να απολαύσουμε την παρέα της. Αυτό σημαίνει ότι μπορούμε να γνωρίσουμε τα παιδιά της, τον ανιψιό της, την οικιακή βοηθό της, με την οποία συνεργάζεται για μακρύ χρονικό διάστημα, την καλύτερη φίλη της και την «επαγγελματική βοήθεια» στην οποία η Κλάρα καταφεύγει, όσον αφορά στον έρωτα και τις συναναστροφές με άντρες της ηλικίας της.

Σε αυτή την ταινία έχουμε μία εξαιρετική και εκπληκτική δομή προσωπογραφίας, μία αναστατωμένη αφήγηση, με ένα μοναδικό και περίπλοκο πρόσωπο. Αυτό είναι αρκετό για να έχουμε μία ταινία που θα μας τραβήξει, μία εμπειρία την οποία θα κρατήσουμε. Θα βρούμε επίσης πτυχές μιας μοντέρνας μητριαρχίας. Η ιδιαιτερότητα της Κλάρα είναι ότι είναι τόσο μία σκεπτόμενη όσο και μία αντιπροσωπευτική φιγούρα, το ιδιοσυγκρασιακό πνεύμα της χαρακτηρίζεται από στειρότητα και απληστία που αναγνωρίζεται από τους ανταγωνιστές της.

Με άλλα λόγια, έχουμε μία πολιτική ταινία, δεν είναι έκπληξη ότι πρόκειται για μία δραματική αφήγηση που εγγράφεται στο σύγχρονο βραζιλιάνικο πολιτικό πεδίο. Ο σκηνοθέτης, σε δηλώσεις του στο περιοδικό Film Comment, κάνει τον παραλληλισμό της Κλάρα με την πρώην Πρόεδρο της Βραζιλίας, την Dilma Rousseff, αμφισβητούμενο τόσο από το σκηνοθέτη όσο και από άλλους καλλιτέχνες που περιγράφουν η θητεία του ως ένα θεσμοθετημένο δεξιό πραξικόπημα.

Το «Aquarius» είναι σημείο αναφοράς για την αδιέξοδη αριστερά της Βραζιλίας, αλλά και μία προσπάθεια να γνωρίσουμε την κατάσταση σε αυτή τη χώρα, αφού υπάρχουν περισσότερο οι ιδεολογικές θέσεις παρά τα αισθήματα. Μπορεί να πούμε ότι η μάχη της Κλάρα και το καλλιτεχνικό προσκήνιο είναι συντηρητικό. Είναι παλιομοδίτικη, όμως παράλληλα παλεύει για τον αισθητικό διαχωρισμό, για την κριτική  σκέψη, για τη σεξουαλική και δημιουργική απελευθέρωση, για πράγματα που δεν πωλούνται, δεν αγοράζονται και δεν παραχωρούνται. Δεν είναι κάποια που θα παρατήσει τη μάχη της.

ΑΛΛΕΣ ΚΡΙΤΙΚΕΣ

Κριτική Γιάγκος Αντίοχος (Αθηνόραμα)

Ο Κλέμπερ Μεντόνσα ­Φίλιο είναι μάλλον ό,τι καλύτερο έχει να επιδείξει το βραζιλιάνικο σινεμά την τρέχουσα δεκαετία, ειδικά μετά το δημιουργικό ξεφούσκωμα των Φερνάντο Μεϊρέλες και Βάλτερ Σάλες. Οι ταινίες του παίζουν ένα περίεργο κινηματογραφικό παιχνίδι με την αρχιτεκτονική, στήνοντας πάνω στους κανόνες της τις σεναριακές «θέσεις» και «αντιθέσεις» τους. Μετά το εξαιρετικό «Neighboring Sounds» (2012 ) στο νέο του φιλμ «Aquarius», που βρέθηκε στο Δια­γωνιστικό Τμήμα των Κανών πέρυσι, το αστικό σκηνικό μετατρέπεται σε άτυπο πρωταγωνιστή και προσφέρει το ιδανικό συμβολικό πεδίο στο οποίο θα ξεδιπλωθεί η «μάχη» ανάμεσα στην ξέγνοιαστη παλιά και την κυνική νέα Βραζιλία… Περισσότερα

Κριτική Θόδωρος Γιαχουστίδης (moviesltd.gr)

Ο σκηνοθέτης όσο προχωράει η ταινία επενδύει ολοένα και περισσότερο στην αλληγορία. Η νεαρή επιβιώσασα από τον καρκίνο Κλάρα με τα κοντά μαλλιά έχει γίνει μια γυναίκα, με μαστεκτομή, αλλά με μακριά μαλλιά, γεμάτη σφρίγος, σιγουριά, αυτοπεποίθηση. Το «Ακουάριους» είναι η Βραζιλία, η Κλάρα είναι η παλιά, αριστερή, διανοούμενη, που προσπαθεί να αντισταθεί κι ας γνωρίζει πως το νέο την έχει ξεπεράσει… Περισσότερα

Κριτική Γιάννης Πατλάκας (cinfreaks.gr)

Η αργή εξέλιξη της ταινίας προς την αρχή της, είναι το μόνο μικρό πρόβλημά της, καθώς κατά τα άλλα το Aquarius έχει μόνο θετικά στοιχεία. Το Aquarius είναι μια ταινία που χωρίς να γίνεται διδακτική ή δογματική, παρουσιάζει μια γυναίκα που αγωνίζεται για τα στοιχειώδη δικαιώματά της σε κάθε πλευρά των δραστηριοτήτων της, από το δικαίωμα στην ιδιοκτησία, στο δικαίωμα στην χαρά, αυτό στην αναγνώριση της αξίας της και φυσικά και στο δικαίωμα στην σεξουαλική απόλαυση… Περισσότερα

Κριτική Νίνα Βελιγράδη (freecinema.gr)

Στο «Aquarius» ο Μεντόνσα εξετάζει τη σημασία του χρόνου, του τόπου και των αναμνήσεων στην κατάσταση (και τη γενεαλογία) των «πραγμάτων». Καταρχάς, εστιάζει στο πώς τα αντικείμενα αποκτούν ανεκτίμητη, συμβολική αξία μέσω των αναμνήσεων, και στη σύνδεσή τους με γεγονότα της ζωής, σημαντικά ή ασήμαντα, στο πώς αυτά τα αντικείμενα ανακαλούν γεγονότα του παρελθόντος και μας τοποθετούν, απόλυτα συνδεδεμένους με τον εαυτό μας, στο παρόν… Περισσότερα

Κριτική Αιμίλιος Χαρμπής (Καθημερινή)

Ο Φίλιο δημιουργεί ένα μεγάλης διάρκειας (ίσως αχρείαστα) τρυφερό φιλμ με πρωταγωνίστρια μια δυναμική γυναίκα και τις μνήμες που εκείνη, ως κόρην οφθαλμού, είναι αποφασισμένη να προστατεύσει. Η Κλάρα ακούει μουσική από τα χιλιάδες βινύλια της συλλογής της, αγναντεύει τη θάλασσα από την αιώρα του καθιστικού της, έχει ακόμα την οικονομική άνεση να πληρώσει για τη συντροφιά ενός όμορφου νεαρού… Περισσότερα

Κριτική iefimerida

Μια πλούσια Βραζιλιάνα, η Κλάρα, κινδυνεύει να χάσει το διαμέρισμά της, όπου έζησε τα περισσότερα χρόνια της ζωής της, όταν μια πολυεθνική εταιρεία αποφασίζει πως πρέπει να αγοράσει όλο το κτίριο. Εκείνη μάχεται με νύχια και με δόντια, υπερασπιζόμενη τις αναμνήσεις της, αλλά και το δικαίωμά της να ζήσει τη ζωή της στα εξήντα της χρόνια, να απολαύσει τον έρωτα και να είναι γυναίκα. Το περιβάλλον της, εχθρικό απέναντι στις επιθυμίες της, αν και τυπικά της φέρεται με ευγένεια, ουσιαστικά προσπαθεί να την πείθει να υποχωρήσει και να υπογράψει έτσι την καταδίκη της. Κι ενώ η Κλάρα έχει την απόλυτη συμπάθειά μας, γεγονός που πυροδοτεί και η αγέρωχη ερμηνεία της Μπράγκα, στο δεύτερο μισό της ταινίας ο Φίλιο αρχίζει να περιπλέκει τα πράγματα… Περισσότερα

Κριτική Νεκτάριος Σάκκας (cinemag.gr)

Το νέο φιλμ του 48χρονου Βραζιλιάνου «τρέχει» ως επί το πλείστον στο σήμερα έχοντας μια σταθερή εννοιολογική αναφορά στο παρελθόν της ηρωίδας αλλά και μιας κοινωνίας εν γένει, κάτι που περνά ιδανικά ως αίσθηση μέσα απ’ την απαλή φωτογραφία των Πέντρο Σοτέρο και Φαμπρίτσιο Ταντέου. Το παρελθόν αυτό άλλωστε ελάχιστα απεικονίζεται στο σώμα της ταινίας, είτε ως ξεχωριστή ενότητα είτε ως flashback, τρυπώνοντας συνήθως ως σύντομη λεκτική αναφορά τους διαλόγους… Περισσότερα

Κριτική Αγγελική Στελλάκη (cinepivates.gr)

Ο Κλέμπερ Μεντόχα Φίλιο υπογράφει σενάριο και σκηνοθεσία σε αυτή την ενδιαφέρουσα ταινία που καταφέρνει να εντρυφήσει στην γυναικεία ψυχολογία μέσα από έναν δυναμικό χαρακτήρα. Στη διάρκειας δυόμισι ωρών ταινία -που όμως καταφέρνει να κυλήσει γρήγορα- ο σκηνοθέτης καταφέρνει όχι μόνο να σκιαγραφήσει το πορτρέτο της βραζιλιάνικης κοινωνίας, αλλά να μιλήσει και για θέματα που άλλοι σκηνοθέτες θα θεωρούσαν ταμπού, όπως τη σεξουαλικότητα μιας 65χρονης γυναίκας, η οποία έχει μάλιστα υποβληθεί και σε μαστεκτομή. Χρειάζεται θάρρος για να κάνεις κάτι τέτοιο και ο Φίλιο φαίνεται ότι το έχει και για αυτό κερδίζει το στοίχημα… Περισσότερα

Κριτική moveitmag.gr

Η δεύτερη ταινία του Βραζιλιάνου Kleber Mendonca Filho είναι ένα σύνθετο και λεπτοδουλεμένο πορτραίτο μιας γυναίκας που αρνείται να υποκύψει στο πέρασμα του χρόνου και το φόβο του θανάτου που επιφέρει, στην απώλεια της νεότητας και την έλευση των γηρατειών και της συνειδητοποίησης της θνητότητας, και απαιτεί όσα είναι δικαιωματικά δικά της, από το σπίτι στο οποίο μεγάλωσε την οικογένειά της μέχρι το δικαίωμα στη σεξουαλική επιθυμία και απόλαυση, όντας μια παθιασμένη, δονούμενη από ενέργεια και ζωή και χειραφετημένη γυναίκα… Περισσότερα

Κριτική Τατιάνα Καποδίστρια (tospirto.gr)

Κεντρικό ζήτημα του φιλμ είναι η προσπάθεια του ανερχόμενου εργολάβου, Ντιέγο (Καράο), να διώξει, με το καλό ή με το κακό, την πεισματάρα Κλάρα από την παραλιακή ρετρό πολυκατοικία που «στεγάζει» όλη τη ζωή της συνταξιούχου μουσικοκριτικού. Αυτή η διαμάχη οπισθογραφεί δυνατές σκηνές, και το «ανοιχτό» ξαφνικό φινάλε, τονίζοντας την αγωνία του σκηνοθέτη για την τσιμεντοποίηση της γενέτειράς του. Ενδιάμεσα, η ταινία μας γνωρίζει εις βάθος την Κλάρα, μέσα από την οπτική της οποίας προσλαμβάνουμε ό,τι συμβαίνει… Περισσότερα

Κριτική Λήδα Γαλανού (Εφημερίδα των Συντακτών)

Εστω κι αν οι δυόμισι ώρες της ταινίας συχνά ξεστρατίζουν σε επαναλήψεις ή σε περιττές παράλληλες πλοκές. Είναι, όμως, προς το τέλος, όταν η Κλάρα μεταμορφώνεται σε ντετέκτιβ κι εκδικητή, που η ταινία ξεχνά το κεντρικό της θέμα κι ασχολείται με την αφελή επίλυση ενός μυστηρίου, αφήνοντας τη σοφία και την ένταση του πρώτου μέρους να ξεθωριάσουν σαν την πρόσοψη του εμβληματικού κτιρίου… Περισσότερα

Κριτική Δημήτρης Μπάμπας (cinephilia.gr)

Η ηρωίδα δε μένει  προσκολλημένη στο παρελθόν, αλλά προχωράει παρά τις απογοητεύσεις και μεταμορφώνει το βιωμένο σε δυναμικό παρόν. Μια τελετουργική σύνδεση με τη μνήμη, που λειτουργεί ως βάλσαμο και μαζί ως κινητήρια δύναμη. Το Aquarius από αρκετούς θεωρήθηκε και ως πολιτική αλληγορία για τη σύγχρονη Βραζιλία… Περισσοτερα

Κριτική Θοδωρής Κουτσογιαννόπουλος (Lifo)

Αυτό το ιδιότυπο, αθόρυβα ασυμβίβαστο πορτρέτο μιας γυναίκας, σε σκηνοθεσία του Κλέμπερ Μεντόνσα Φίλιο, απέχει από ένα βικτωριανό δράμα αυτοθυσίας στις κοινωνικές νόρμες όσο η παραλιακή πόλη της Ρεσίφε στη Βραζιλία από το ασφυκτικό σύμπαν του Χένρι Τζέιμς. Αντίστοιχα, η ηρωίδα, η Κλάρα, μια μουσικοκριτικός που έχει αποσυρθεί στο ταπεινό διαμέρισμά της στο συγκρότημα κατοικιών Aquarius, είναι μια υπερήφανη, ελεύθερη γυναίκα και δεν διστάζει να το δείξει, ακόμη και να το διατυμπανίσει με στόμφο και κάποια αλαζονεία… Περισσότερα

Κριτική Στράτος Κερσανίδης (stokokino.gr)

Ο σκηνοθέτης επέλεξε να προσδώσει στην ηρωίδα του τα χαρακτηριστικά μιας μειλίχιας αλλά αποφασιστικής και δυναμικής γυναίκας. Έτσι και στην ταινία οι κορυφώσεις και οι εντάσεις δε ‘βγάζουν μάτι’, αλλά βρίσκονται κάτω από το δέρμα, υποδόρια και υποδηλώνονται από την αποφασιστική ματιά της Κλάρας. Η σκηνοθεσία είναι συγκρατημένα δυναμική, ο Κλέμπερ Μεντόνσα Φίλιο δεν παρασύρεται, δίνει χώρο στον κεντρικό του χαρακτήρα να αναπτυχθεί. Το ελλειπτικό φινάλε βάζει στο κόλπο και τους θεατές ώστε να αναζητήσουν και να επιλέξουν τη δική τους εκδοχή… Περισσότερα

Κριτική Άγγελος Πολύδωρος (aggelospolidoros.blogspot.gr)

Η Κλάρα, που την υποδύεται με ευαισθησία η Σόνια Μπράγκα, είναι μια γυναίκα που έχει «δεθεί» με το κτιριακό συγκρότημα Aquarius, αισθησιακή και ανεξάρτητη η οποία δεν ψάχνει για την επιδοκιμασία των ανθρώπων του περιβάλλοντός της, ούτε ζητά να στηρίξουν τα πιστεύω της. Είναι ανεξάρτητη, αισθάνεται έτσι και λέει τα πράγματα με το όνομά τους. Αρνείται να εγκαταλείψει το κτήριο, επειδή το θεωρεί μέρος της ζωής της, θεωρεί ότι κρύβει τα μυστικά της και ο θεατής μέσα από τα μάτια της, βλέπει την κοινωνία και τη ψυχολογική βία που ασκεί στα άτομα χωρίς αυτά να το συνειδητοποιούν… Περισσότερα

AQUARIUS

Σκηνοθεσία: Kleber Mendonça Filho

Σενάριο: Kleber Mendonça Filho

Φωτογραφία: Pedro Sotero, Fabricio Tadeu

Μοντάζ: Eduardo Serrano

Παραγωγοί: Saïd Ben Saïd, Emilie Lesclaux, Michel Merkt, Walter Salles

Παίζουν: Sonia Braga (Κλάρα), Maeve Jinkings (Άννα Πάουλα), Irandhir Santos (Ρομπερβάλ), Humberto Carrão (Ντιέγκο), Zoraide Coleto (Λαντζάνε), Carla Ribas (Κλάιντ), Fernando Teixeira (Γκεράλντο), Buda Lira (Αντόνιο), Paula De Renor (Φατιμά)

Χώρα παραγωγής: Βραζιλία, Γαλλία

Έτος παραγωγής: 2016

Γλώσσα: πορτογαλικά

Διάρκεια: 1346΄

Είδος: δράμα

Ημερομηνία εξόδου: 25/5/2017

Εταιρεία διανομής: Seven Films.

Περισσότερες πληροφορίες για τους συντελεστές και τα τεχνικά χαρακτηριστικά: διαβάστε εδώ.

Γιάννης Φραγκούλης

• Κριτικές ταινιών