Ο ΝΕΚΡΟΣ

Σεπ 09, 2017 Κινηματογράφος 0

DEAD MAN

του Γιάννη Φραγκούλη

Στις 7/9/2017 στις κινηματογραφικές αίθουσες, σε επανέκδοση. Μετά την ανάγνωση αυτής της κριτικής μπορείτε να διαβάσετε τις κριτικές των άλλων κριτικών κινηματογράφου που παρατίθενται μετά από αυτό το κείμενο.

ΣΥΝΟΨΗ

Ο Ουίλιαμ Μπλέικ ταξιδεύει στα δυτικά σύνορα της Αμερικής στο δεύτερο μισό του 19ου αιώνα, στην ταινία «Ο νεκρός» («Dead man»). Χαμένος και τραυματισμένος, θα γνωρίσει έναν παράξενο Ινδιάνο που έχει το όνομα «Κανένας», ο οποίος πιστεύει ότι ο Μπλέικ είναι ένας νεκρός Άγγλος ποιητής με το ίδιο όνομα. Οδηγημένος από τις καταστάσεις, ο Μπλέικ θα γίνει ένας παρίας, ένας δολοφόνος και σταδιακά θα αποξενωθεί από τον ίδιο του τον εαυτό.

Η ΑΠΟΨΗ ΜΑΣ

Μετά από την ταινία «Πέρα από τον Παράδεισο» (1984), «Στην παγίδα του νόμου» (1986), «Mystery train» (1989) και τη σειρά ταινιών μικρού μήκους «Coffee and cigarettes» (1986-1993), που το 2003 έδωσαν την ομώνυμη ταινία μεγάλου μήκους, ο Jim Jarmusch έκανε την ταινία «Ο νεκρός» (1995). Όταν πρωτοβγήκε στην Ελλάδα την είχα δει δύο φορές. Μου είχε κάνει τρομερή εντύπωση το πώς ο Jarmusch χειρίστηκε το θέμα της ποίησης και του ροκ, ιδιαίτερα πως αυτά τα δύο αφηγηματικά στοιχεία τα έβαλε στον καμβά μιας αφήγησης ουέστερν.

Μετά από λίγο καιρό έπαψε να μου κάνει εντύπωση το πώς αυτός ο σκηνοθέτης έφτιαχνε τις ταινίες του. Όταν είδα, στο Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης, το «Horse» ανακάλυψα το πόσο βαθιά έχει μπει στο νόημα της ροκ μουσικής. Δεν είναι περίεργο, λοιπόν, μετά από αυτά τα δεδομένα, το τέλειο δέσιμο της ποίησης και της ροκ μουσικής, όταν, εκ πρώτης όψεως, αυτά δεν ταιριάζουν, στο συγκεκριμένο είδος ποίησης. Ή όχι; Αυτό ακριβώς είναι το θέμα. Όλες οι ταινίες του Jarmusch σε αφήνουν να έχεις ένα ερωτηματικό, πως έγινε αυτό το σενάριο και αυτή η ταινία, μετά όμως να αρχίσεις να αμφιβάλεις για αυτά που θεωρούσες δεδομένα, για να φτάσεις σε αυτές τις απορίες σου και να τις επανεξετάσεις. Ο σπόρος της αμφιβολίας είναι μέσα στην ίδια την ταινία, στοιχεία που ταιριάζουν μεταξύ τους, αλλά, αν τα δεις πιο αποστασιοποιημένα, δεν έχουν καμία σχέση. Ή έχουν;

Πράγματι, αν πάρουμε σα δεδομένο ότι η ποίηση αυτό που κάνει είναι να βάζει το ποιητικό αίτιο, ένα σημείο αμφιβολίας για να μπορέσει να παραχθεί ένα διαφορετικό νόημα από δύο αφηγηματικές ακολουθίες, διαφορετικό από αυτά τα νοήματα που ισχύουν για αυτές τις δύο όταν είναι χώρια, με την ένωσή τους και με την παρουσία του ποιητικού αιτίου έχουμε ένα εντελώς διαφορετικό νόημα που παράγεται ακριβώς στο χώρο του ασυνειδήτου. Η ποίηση λοιπόν του Μπλέικ, ως τέτοια, αν μη τι άλλο, έχει αυτή την ιδιότητα. Η ροκ μουσική, σε όλη της την ιστορία λειτουργεί με ανατροπές. Μουσική αυτοσχέδια και τελετουργική των μαύρων σκλάβων, ρυθμός και στοίχοι που μιλούν για την αστική κοινωνία, κυρίως για τα προβλήματα των μελών της, των πιο περιθωριακών, πολιτικά αιτήματα για ελευθερία, ισότητα και δημοκρατία, κρυμμένα σε ερωτικούς ή φαινομενικά αδιάφορους στοίχους, άρα και αυτή η μουσική έχει μέσα στον πυρήνα της το ποιητικό αίτιο. Άρα ταιριάζουν.

Όταν φτάνουμε σε αυτή τη διαπίστωση, τότε έχουμε την εντύπωση ότι, πίσω από κάποια γωνιά θα είναι ο Jarmusch και θα κρυφογελάει. Θα χαίρεται που καταλάβαμε επιτέλους την περιρρέουσα ατμόσφαιρα της αφήγησής του, για να μπορέσουμε να καταλάβουμε τι περίπου θέλει να πει. Είναι αδύνατον να κατανοήσουμε τι ακριβώς θέλει να πει αυτός ο σκηνοθέτης στις ταινίες του. Ίσως και ο ίδιος δε θέλει να συμπεράνει, αλλά να αφηγηθεί λίγο χαοτικά, άρα ποιητικά, και να μας δώσει μία έννοια του τι θα ήθελε να αφηγηθεί, καλώντας μας να συμπληρώσουμε την ίδια την αφήγησή του.

Ιδού, λοιπόν, σε αυτή την ταινία που υπάρχει η σύγκρουση των αυτοχθόνων και των εποίκων. Ο Ινδιάνος -ο Κανένας, σαφής αναφορά στο παιχνίδι του Οδυσσέα-  βλέπει αυτόν τον άνθρωπο σαν ένα σημαίνον, θεωρεί ότι αναφέρεται σε έναν ποιητή που δεν υπάρχει στη ζωή, γιατί οι ποιητές δεν μπορούν να συμπεριφέρονται βίαια, είτε εξηγώντας είτε με τη σωματική βία είτε με οποιοδήποτε είδος λεκτικής ή ψυχολογικής βίας. Άρα αυτός δεν είναι ποιητής, άρα είναι κάποιος παράξενος άνθρωπος, άγνωστος, εισβολέας στο χώρο του. Αρχίζει η σύγκρουση. Η βία όμως, από το λευκό, παράγει αφήγηση και, ως αντίδραση, κάνει αυτό το χλωμό πρόσωπο να γίνει πιο πράος και γλυκός.

Η μία ανατροπή μετά από την άλλη, φτάνουμε στο σμίξιμο των δύο ανθρώπων, στην συνύπαρξή τους που δεν είναι τίποτε άλλο από μία τελετουργική απόδοση της ιστορίας της Αμερικής. Εδώ η Αμερική τελικά συμφιλιώνεται μέσα από ένα φουτουριστικό αφηγηματικό τοπίο, όπου πλέον τίποτε δε θα είναι το ίδιο όπως πριν. Θα πρέπει να σταματήσουμε και να κάνουμε ξανά την ανάγνωση αυτής της κινηματογραφικής αφήγησης από το τέλος προς την αρχή, να ανακαλύψουμε τα κρυφά σημεία και, ακολούθως να τη διαβάσουμε πλέον κανονικά, για να ανακαλύψουμε τα υπόλοιπα. Με άλλα λόγια την Αμερική κατά Jarmusch. Την αφηγηματική ακολουθία που θα μπορούσαμε να την περιγράψουμε κάπως έτσι: βία-ισορροπία-βία-ισορροπία. Μία επαναστατική διαδικασία, όπως ακριβώς εκφράζεται μέσα από τη μουσική ροκ.

ΑΛΛΕΣ ΚΡΙΤΙΚΕΣ

Κριτική Γιάγκος Αντίοχος (Αθηνόραμα)

Ο θεατής γίνεται συνοδοιπόρος στο ασπρόμαυρο υπαρξιακό οδοιπορικό που μοιραία θα καταλήξει στο υγρό στοιχείο (εδώ και χιλιετίες σύμβολο του περάσματος στην άλλη ζωή ) και από εκεί στην ελευθερία. Ένα σήμα κατατεθέν του αμερικανικού ανεξάρτητου σινεμά και κινηματογραφικό διαμάντι του ύστερου 20ού αιώνα, που επαναπροβάλλεται σε ψηφιακά επεξεργασμένες κόπιες… Περισσότερα

Κριτική Τάσος Μελεμενίδης (Lifo)

Αγαπημένος από τον κύριο όγκο της κριτικής τότε, με τους ηχητικούς αυτοσχεδιασμούς του Νιλ Γιανγκ, ο ρεβιζιονιστικός και γεμάτος χιούμορ Νεκρός έδειξε ένα άλλο πρόσωπο του Τζόνι Ντεπ, που μάλλον τον ενέπνεε το ασπρόμαυρο φιλμ, μια που έναν χρόνο πριν είχε πρωταγωνιστήσει στο εντελώς άλλων προθέσεων, αλλά εξαιρετικό, Εντ Γουντ… Περισσότερα

Κριτική Ριζοσπάστης

Η ταινία είναι σκόπιμα ασπρόμαυρη (εξαιρετική φωτογραφία). Και αυτό την κάνει να μοιάζει «εποχής» (και γι’ αυτό ακόμα πιο γοητευτική). Οι ηθοποιοί, πέρα από την καλή, πολύ καλή, και εξαιρετική υποκριτική τους, έχουν, με τη βοήθεια του μακιγιάζ, γίνει όλοι «χαρακτήρες». Ο καθένας από μόνος του αποτελεί ένα σχόλιο. Ενα σχόλιο που εκφράζει το εσωτερικό του ήρωα! Αλλά την ίδια στιγμή είναι μια εκφραστική καλλιτεχνική «φιγούρα». Θα δείτε, για παράδειγμα, πέρα από τον Τζόνι Ντεπ, και έναν καταπληκτικό (εμφάνιση και ερμηνεία) Ρόμπερτ Μίτσαμ. Αλλά και ο Ινδιάνος του Γκάρι Φάρμερ δεν πάει πίσω. Ο κάθε ήρωας, ακόμα και οι δεύτεροι και τρίτοι ρόλοι, είναι μια μικρή ψηφίδα ενός μεγάλου μωσαϊκού. Είναι ένα μικρό μέρος, μιας μεγάλης τοιχογραφίας που παριστάνει – και «εξηγεί» – την Αμερική του δεύτερου μισού του 19ου αιώνα!.. Περισσότερα

Κριτική Μανώλης Κρανάκης (flix.gr)

Ο «Νεκρός» είναι ο ίδιος ένα ποίημα για την επιστροφή στη φύση και από εκεί στον άνθρωπο, μαζί μια ελεγεία για το τέλος του αμερικανικού ονείρου και την ίδια στιγμή μια ακόμη σελίδα στη φιλμογραφία ενός δημιουργού που εδώ για πρώτη φορά διαβάζει πιο βαθιά κάτω από τις λέξεις για να ανακαλύψει ένα κάποιο νόημα. Οχι τυχαία, θα το βρει και θα το αρθρώσει με τις απόλυτα σωστές λέξεις στην αμέσως επόμενη ταινία του, το αριστουργηματικό «Ghost Dog: The Way of the Samurai» του 1999. Σε εκείνη τη γωνιά του σινεμά και αυτού του κόσμου όπου οι… νεκροί έχουν γίνει πλέον φαντάσματα… Περισσότερα

Κριτική Ηλίας Φραγκούλης (freecinema.gr)

Θα μπορούσα να δεχτώ την ύπαρξη αυτού του φιλμ αν ο Τζάρμους προσπαθούσε να αφηγηθεί μια διαολεμένη ιστορία, αποδομώντας κάπως το genre με το οποίο καταπιάνεται εδώ. Πώς να το θέσω αλλιώς; Περισσότερο σεβασμό και συμπάθεια τρέφω προς τον Άλεξ Κοξ και την punk-ικη «ιεροσυλία» του στο «Straight to Hell» (1987), παρά για τούτο το αργό κι αλύτρωτο βασανιστήριο που, ειλικρινά άνευ λόγου, επιστρέφει σε επανέκδοση από την ελληνική διανομή. Αν η περιέργεια σε οδηγήσει προς το μέρος τού «Νεκρού», τουλάχιστον ρώτα τον πλησιέστερο θεατή εντός της αιθούσης αν… ροχαλίζει ηχηρά! Θα με ευγνωμονείς… Περισσότερα

Κριτική Άγγελος Πολύδωρος (affelospolidoros.blogspot.gr)

Ο Τζάρμους εδώ, με το δικό του κινηματογραφικό ρυθμό, το έμπειρο καστ που διαθέτει και με διάθεση πικρής κοινωνικής κριτικής εμβαθύνει και σχολιάζει τις ηθικές, οικονομικές, ψυχολογικές, κοινωνικές και πολιτικές συνθήκες της Αμερικής του δεύτερου μισού του 19ου αιώνα… Περισσότερα

Ο ΝΕΚΡΟΣ

(DEAD MAN)

Σκηνοθεσία: Jim Jarmusch

Σενάριο: Jim Jarmusch

Φωτογραφία: Robby Müller

Μοντάζ: Jay Rabinowitz

Μουσική: Neil Young

Παραγωγοί: Karen Koch, Demetra J. MacBride

Παίζουν: Johnny Depp (Ουίλιαμ Μπλέικ), Gary Farmer (Κανένας), Crispin Glover (πυροσβέστης), Lance Henriksen (Κόλ Ουίλσον), Michael Wincott (Κονγουέι Τουίλ), Eugene Byrd (Τζόνι «the kid» Πίκετ), John Hurt (Τζον Σόλφιλντ), Robert Mitchum (Τζον Ντίκινσον), Iggy Pop (Σαλβατόρε «Sally» Γιένκο), Gabriel Byrne (Τσάρλι Ντίκινσον), Jared Harris (Μπένμοντ Τενς), Mili Avital (Τελ Ράσελ), Jimmie Ray Weeks (Μάρβιν)

Χώρα παραγωγής: ΗΠΑ, Γερμανία, Ιαπωνία

Έτος παραγωγής: 1995

Γλώσσα: αγγλικά, κρι

Διάρκεια: 121΄

Είδος: δράμα, ουέστερν, φαντασία

Ημερομηνία εξόδου: 7/9/2017 (σε επανέκδοση)

Εταιρεία διανομής: AMA Films.

Περισσότερες πληροφορίες για τους συντελεστές και τα τεχνικά χαρακτηριστικά: διαβάστε εδώ.

Για να βρείτε που παίζεται η ταινία πηγαίνετε εδώ.

• Κριτικές ταινιών