ΤΟ ΤΕΛΕΥΤΑΙΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ

Οκτ 26, 2017 Κινηματογράφος 0

του Στράτου Κερσανίδη

Στις 26/10/2017 στις κινηματογραφικές αίθουσες. Μετά την ανάγνωση αυτής της κριτικής μπορείτε να διαβάσετε τις κριτικές των άλλων κριτικών κινηματογράφου που παρατίθενται μετά από αυτό το κείμενο.

ΣΥΝΟΨΗ

Η νέα ταινία του Παντελή Βούλγαρη αναφέρεται στην εκτέλεση, κατά τη διάρκεια της γερμανικής κατοχής, 200 κρατουμένων, κυρίως κομμουνιστών, σε αντίποινα για το θάνατο ενός Γερμανού υποστρατήγου και τριών στρατιωτών. Κύριο πρόσωπο είναι ο Ναπολέων Σουκατζίδης.

Η ΑΠΟΨΗ ΜΑΣ

Ο Ναπολέων Σουκατζίδης γεννήθηκε στην Προύσα το 1909 και μετά την Μικρασιατική καταστροφή μετακόμισε με την οικογένειά του στην Κρήτη. Από τα νεανικά του χρόνια οργανώθηκε στην ΟΚΝΕ, ενώ, αν και σπούδασε οικονομικά, ασχολήθηκε με τον πολιτισμό. Δημοσίευσε πολλά δοκίμια ενώ ασχολήθηκε ιδιαίτερα με τη λαϊκή παράδοση καταγράφοντας χιλιάδες μαντινάδες, παραμύθια, γνωμικά της Κρήτης. Μετείχε ενεργά στο συνδικαλιστικό κίνημα, πρωτεργάτης και στέλεχος στο  Εργατικό κέντρο Ηρακλείου και τον Ιούνιο του 1936 συνελήφθη μαζί με άλλους συντρόφους του και εκτοπίστηκε στον Άι-Στράτη. Μετά την κατάληψη της χώρας από τους ναζί, ο Σουκατζίδης, όπως και χιλιάδες άλλοι έλληνες κομμουνιστές, παραδόθηκαν από την ελληνική κυβέρνηση στους κατακτητές και παρέμειναν φυλακισμένοι.

Το 1944 βρίσκει το Ναπολέοντα Σουκατζίδη στις φυλακές Χαϊδαρίου, να εκτελεί χρέη διερμηνέα για τον γερμανό διοικητή Καρλ Φίσερ. Εκεί τον «συναντά» ο Παντελής Βούλγαρης και τον κάνει κεντρικό πρόσωπο στη ταινία «Το τελευταίο σημείωμα».

Στο Χαϊδάρι ο διερμηνέας του γερμανού διοικητή έρχεται σε καθημερινή επαφή με τα βασανιστήρια και τη σκληρότητα του Φίσερ και του πρωτοπαλίκαρού του, Κόβατς. Η Χαρά, η αρραβωνιαστικιά του Ναπολέοντα, θα αντιμετωπίσει καρτερικά και με θάρρος την κατάσταση. Όταν στις 27 Απριλίου 1944, στους Μολάους Λακωνίας, ο γερμανός υποστράτηγος Κρεχ, δέχτηκε επίθεση από ομάδα ανταρτών του ΕΛΑΣ με αποτέλεσμα να σκοτωθεί ο ίδιος και τρεις γερμανοί στρατιώτες, οι κατακτητές αποφάσισαν να εκτελέσουν 200 κρατούμενους για αντίποινα. Ανάμεσά τους ήταν και ο Ναπολέων Σουκατζίδης, ο οποίος αρνήθηκε την προσφορά του Φίσερ, να του χαρίσει τη ζωή και να εκτελεστεί κάποιος άλλος στη θέση του. Έτσι, την Πρωτομαγιά του 1944, έγινε στο Σκοπευτήριο της Καισαριανής η εκτέλεση των 200 ελλήνων κομμουνιστών.
Η πραγματική Ιστορία περνά μέσα από τη μυθοπλασία και γίνεται μια συγκλονιστική ταινία. Μια ταινία για την πίστη και την προσήλωση των ανθρώπων σε ιδανικά, που βλέπουν πιο μακριά από το πεπερασμένο της δικής τους ζωής.

Από το πρώτο πλάνο βρίσκεσαι εγκλωβισμένος. Άνθρωποι, κυρίως γυναίκες, σκάβουν τάφους. Μια νέα κοπέλα, σκαλίζει στην τσέπη ενός εκτελεσμένου και βρίσκει ένα σημείωμα. Αφού τελειώσει αυτή η σεκάνς η οποία ήδη έχει φορτώσει με μπόλικη συγκίνηση τους θεατές, η δράση πηγαίνει μερικές μέρες πριν, στο στρατόπεδο Χαϊδαρίου. Η αφήγηση της καθημερινότητας του Σουκατζίδη και των άλλων κρατουμένων αρχίζει. Θάλαμος, ανακρίσεις, βασανιστήρια εικόνες σκληρού ρεαλισμού, αλλά πως αλλιώς να αφηγηθείς τη ναζιστική θηριωδία; Εδώ δε χωράνε αφαιρέσεις και μισόλογα, πρόκειται για την επιτομή της ανθρώπινης βαρβαρότητας.

Βλέπουμε βήμα-βήμα την πορεία προς το θάνατο, την καθημερινή βία, το φανατισμό των θυτών και τον ηρωισμό των θυμάτων. Η κάμερα βρίσκεται κοντά στους πρωταγωνιστές, αγγίζει τα πρόσωπά, τον ιδρώτα, τις πληγές τους. Και πλησιάζουμε προς την κορύφωση του δράματος, ενώ η συγκίνηση έχει πιάσει κόκκινο. Αλλά δεν τελειώνει, έχει κι άλλο. Είναι το γλέντι στους θαλάμους το τελευταίο βράδυ πριν την εκτέλεση. Η κάμερα στριφογυρίζει, χορεύει μαζί με τους ανθρώπους, ανασαίνει κι αγωνιά μαζί τους. Μια συγκλονιστική σεκάνς, από τις καλύτερες που έχω δει στον ελληνικό -και όχι μόνον- κινηματογράφο. Στην κυριολεξία ανατριχιαστικά συγκινητική. Το ίδιο και στην εκτέλεση. Οι άνθρωποι στήνονται κατά εικοσάδες μπροστά στο πολυβόλο. Κι αρχίζει το μακελειό, κορμιά πέφτουν, χαριστική βολή, οι ναζί φωτογραφίζουν. Και η κάμερα πάντοτε κοντά στους ανθρώπους, καταγράφει και αποτυπώνει τη μεγαλύτερη μαζική εκτέλεση που έγινε στην Κατοχή.

Καθίσταται εμφανές στην ταινία πως οι 200 που εκτελέστηκαν την Πρωτομαγιά του 1944 ήταν κομμουνιστές. Κι αυτό φαίνεται από την αρχή από το γεγονός ότι οι κρατούμενοι βρίσκονται ήδη στη φυλακή τουλάχιστον εδώ και 8 χρόνια, δηλαδή από τη δικτατορία του Μεταξά. Επίσης στη φυλακή υπάρχει καθοδήγηση και συνωμοτικότητα, καθαρά κομμουνιστικές πρακτικές. Και στο φινάλε, φαίνεται από τις σηκωμένες γροθιές των εκτελεσμένων και τα όσα φωνάζουν μπροστά στο απόσπασμα.

Με μεγάλη μου χαρά σημειώνω πως ο Παντελής Βούλγαρης όχι μόνον ανταποκρίθηκε αλλά ξεπέρασε τις προσδοκίες μου!

(σε συνεργασία με το www.kersanidis.wordpress.com)

ΑΛΛΕΣ ΚΡΙΤΙΚΕΣ

Κριτική Χρήστος Μήτσης (Αθηνόραμα)

Κι ενώ έχει προηγηθεί ένα καλοσκηνοθετημένο, βαθιά ανθρώπινο αποχαιρετιστήριο γλέντι, εκεί όλα κινούνται στο ρελαντί κυριολεκτικά και μεταφορικά, οι μελοδραματικοί τόνοι ανεβαίνουν κατακόρυφα και η εύκολη συγκίνηση εκβιάζεται με έναν αταίριαστο μέχρι τότε χολιγουντιανά μεγαλόσχημο, εκκωφαντικό τρόπο… Περισσότερα

Κριτική Θοδωρής Κουτσογιαννόπουλος (Lifo)

Ανάμεσα στον Σουκατζίδη και στον άτυπο προϊστάμενό του αναπτύσσεται η πιο ενδιαφέρουσα πτυχή της ταινίας, ένα παιχνίδι επιβολής και ανθεκτικότητας που συμπυκνώνει το παράλογο του πολέμου, την ιδεολογική διελκυστίνδα μεταξύ δύο έξυπνων και καθόλα λογικών ανδρών, μια άσκηση βαρβαρότητας με ανθρώπινες ανάσες. Επιπλέον, η ματιά του Σίμου Σαρκετζή και η μουσική με τους ήχους του The Boy προσδίδουν μια σύγχρονη στόφα σε ένα κλασικό στόρι που δεξιοτεχνικά ξεφεύγει από το μελό και τον διδακτισμό, με ήρεμη δύναμη και πίστη στους χαρακτήρες… Περισσότερα

Κριτική iefimerida.gr

Με μια εξαίσια σκηνή όπου οι μελλοθάνατοι γλεντούν όλη τη νύχτα υπό τους ήχους κρητικής λύρας, ο Βούλγαρης σκιαγραφεί την εικόνα ενός κοινωνικού συνόλου που ομαδικά αψηφά τον φόβο του θανάτου και αγωνίζεται μέχρι τελικής πτώσεως για την ελευθερία του, υπενθυμίζοντας την ιστορία του τόπου μας, χωρίς ενθικοπατριωτικές εξάρσεις. Αντίθετα επιμένει να αναδεικνύει όλες εκείνες τις μικρές λεπτομέρειες που κάνουν τους ήρωές του ξεχωριστούς, όπως η τσατσάρα που βγάζει ένας από τους κρατούμενους λίγο πριν εκτελεστεί για να φύγει όμορφος. Οι σωστοί ρυθμοί του Βούλγαρη, η απλότητα τη αφήγησής του, η εξαιρετική διεύθυνση φωτογραφίας του Σίμου Σαρκετζήσεσυνδυασμό με τις λιτές ερμηνείες των ηθοποιών, δημιουργούν μια ταινία έχει τα εχέγγυα να αποτελέσει το γεγονός της χρονιάς για τον ελληνικό κινηματογράφο… Περισσότερα

Κριτική Δημήτρης Μπαμπούλης (filmakias.gr)

Όσον αφορά τις ερμηνείες αυτές είναι πολύ καλές με τον Andre Henicke να ξεχωρίζει, καθώς είναι απολαυστικός αλλά και τον Ανδρέα Κωνσταντίνου να δίνει μία όχι και τόσο «ελληνική» ερμηνεία που δείχνει ελπιδοφόρα σημάδια για το μέλλον. Επιπλέον, ερμηνευτικά ξεχωρίζει και ο Τάσος Δήμας που μόνο το βλέμμα του σε κάποιες σκηνές δείχνει την “σύνδεση” που ανέπτυξε με τον ρόλο. Την μουσική επιμελείται ο Αλέξανδρος Βούλγαρης, υιός του σκηνοθέτη, η οποία με μικρές και αρκετά απλές «πινελιές» δρά πολύ όμορφα με τα πλάνα… Περισσότερα

Κριτική Δημήτρης Δημητρακόπουλος (flix.gr)

Γιατί στην πραγματικότητα, το «Τελευταίο Σημείωμα» παραμένει μέχρι το τέλος μια ταινία προσωπική, ένα φιλμ που πιστεύει με πάθος στην αλήθεια της ψυχής του και μια δημιουργία ειλικρινής που βρίσκει άμεσα επικοινωνία με τον θεατή. Και αυτό είναι μάλλον το σημαντικότερο από όλα… Περισσότερα

Κριτική Αιμίλιος Χαρμπής (Καθημερινή)

Ο Βούλγαρης συνθέτει, με υλικά κάπως «παλιά», αλλά και με ειλικρίνεια και ευθύτητα, τη σπαρακτική ιστορία εκείνων των ανθρώπων που πέρασαν οκτώ χρόνια στη φυλακή (παραδόθηκαν από το Μεταξικό καθεστώς κατευθείαν στους Γερμανούς) προτού οδηγηθούν τελικά στον θάνατο. Ο τρόπος του είναι μεν συμβατικός –εξαίρεση αποτελεί η εκπληκτική σκηνή του γλεντιού, τη νύχτα πριν από την εκτέλεση– ωστόσο η ιστορική και πολιτική αξία της ταινίας του είναι αναμφισβήτητη… Περισσότερα

Κριτική exostispress.gr

Σε τελική ανάλυση πρόκειται για μια ταινία που εξελίσσεται χωρίς εκπλήξεις, με θέμα που έχουμε ξαναδεί, με χαρακτήρες που ίσως έχουμε ξαναγνωρίσει, με ιδέες που έχουν ξανά ακουστεί. Η διαφορά είναι όμως ότι εδώ, όλα τα παραπάνω είναι κομμένα και ραμμένα στα μέτρα της ελληνικής ψυχής και της συγκινησιακής κινηματογράφησης του δημιουργού της. Έτσι, ο Βούλγαρης, με ένα κλεμμένο φιλί πριν το αντίο, ένα ξέφρενο γλέντι πριν το χαμό, ένα ξεγυρισμένο μπινελίκι κάτω από τον ελληνικό ήλιο, αλλά κυρίως με αυτά τα αγαπημένα του κοντινά πλάνα, σε αντικείμενα, βλέμματα χειρονομίες, καταφέρνει, για άλλη μια φορά, να υποτάξει το μικρό, για να δοξάσει το μεγάλο… Περισσότερα

Κριτική Νίκος Μπογιόπουλος (thepressproject.gr)

Απορία: Άμα «δεν έχει σημασία» η αφαίρεση, τότε γιατί διαπράχτηκε η αφαίρεση; Γιατί απαλείφτηκε η λέξη; Τι σημασία διέκριναν οι παραγωγοί της ταινίας στην απάλειψη μιας λέξης, αν η απάλειψή της «δεν έχει σημασία»;  Κι αφού «δεν έχει νόημα» η… «μεμψίμοιρη» παρατήρηση πως η λέξη αντικαταστάθηκε, τότε ποια είναι η «ευρύχωρη» εξήγηση στην πολύ απλή ερώτηση: Αν η αντικατάσταση της λέξης «δεν είχε νόημα», τότε ποιο το νόημα της αντικατάστασής της; Και μάλιστα αυτό το «γιατί» μόνο αδικαιολόγητο δεν είναι όταν πρόκειται για μια ταινία που – επαναλαμβάνουμε – υπάρχει διότι εκτελέστηκαν 200 κομμουνιστές, οι οποίοι εκτελέστηκαν ακριβώς επειδή ήταν κομμουνιστές, και που αν δεν ήταν κομμουνιστές δεν θα είχαν εκτελεστεί, και επομένως δεν θα υπήρχε καν αυτή η κατά τα άλλα σπουδαία (δείτε τη) ταινία… Περισσότερα

Κριτική Άγγελος Πολύδωρος (myfilm.gr)

Ο Παντελής Βούλγαρης («Μικρά Αγγλία», «Νύφες», «Ψυχή Βαθιά», «Η Φανέλα με το 9», «Πέτρινα Χρόνια»), με αυτή την ταινία και μέσα από το βασικό χαρακτήρα του διερμηνέα Ναπολέοντα Σουκατζίδη (τον υποδύεται ο Ανδρέας Κωνσταντίνου), μας θυμίζει ότι άνθρωποι, με τέτοια δύναμη ψυχής και με τόσο υψηλά ιδανικά ποτέ δεν ξεχνιούνται… Περισσότερα

Κριτική Αλέξανδρος Κυριαζής (filmboy.gr)

Το Τελευταίο Σημείωμα δεν είναι μια αψεγάδιαστη ταινία ούτε ένα αριστούργημα, αλλά είναι μια ταινία με υψηλό production value που επαναφέρει το καλό όνομα στο είδος του ελληνικού ιστορικού δράματος, χωρίς υπερβολές, χωρίς αχρείαστα love stories που σπαταλούν το χρόνο, με πραγματικό συναίσθημα, που ενεργοποιεί αντίστοιχες αντιδράσεις και στους θεατές…που δε σταματούσαμε να χειροκροτούμε για λεπτά μετά το τέλος της προβολής. Από χθες βρίσκεται στις αίθουσες από την Tanweer, κλέψτε 100 λεπτά από το χρόνο σας και κάντε μια μικρή χάρη στον εαυτό σας να την παρακολουθήσει… Περισσότερα

Κριτική Ηλίας Φραγκούλης (freecinema.gr)

Μερικοί από εμάς γεννιούνται άνθρωποι, μένουν άνθρωποι και «φεύγουν» σαν άνθρωποι. Κι αν δεν είναι η πατρίδα το «όχημα», ας είναι μια ιδέα, κάποιος κανόνας ηθικής, η συνείδηση η καθαρή. Όταν βγεις από το σινεμά, ζύγισέ τα όλα αυτά, κάνε την αυτοκριτική σου, ανασκάλισε την Ιστορία, και των μεν και των δε. Και κάνε πως συνεχίζεις να ζεις. Ή κάνε κάτι για να ζήσουν ακόμη περισσότεροι άνθρωποι γύρω σου, κοντά σου, δίπλα σου. Κατοχή έχουμε… Περισσότερα

Κριτική Παναγιώτης Τιμογιαννάκης (pantimo.gr)

Η κλιμάκωση είναι το μεγάλο στάνταρντ του Βούλγαρη στην ταινία, που συμβαίνει σε όλη τη διάρκεια μα στο τελευταίο μεγάλο κομμάτι από την παραμονή της εκτέλεσης με τον κρητικό χορό ως και την ίδια την εκτέλεση και τον τρόπο στησίματος και κινηματογράφισης  μας οδηγεί στη γνήσια κινηματογραφική απόλαυση. Και τον ευχαριστούμε γι αυτό… Περισσότερα

ΤΟ ΤΕΛΕΥΤΑΙΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ

Σκηνοθεσία: Παντελής Βούλγαρης

Σενάριο: Παντελής Βούλγαρης, Ιωάννα Καρυστιάνη

Φωτογραφία: Σίμος Σακερτζής

Μοντάζ: Τάκης Γιάννοπουλος

Παραγωγοί: Γιάννης Ιακωβίδης, Black Orange

Παίζουν: Ανδρέας Κωνσταντίνου, Αντρέ Χένικε, Μελία Κράιλινγκ, Χαρά Λιουδάκη, Τάσος Δήμας, Βασίλης Κουκαλάνι, Αινείας Τσαμάτης, Λουκάς Κυριαζής, Κωνσταντίνα Χατζηαθανασίου, Λευτέρης Λαμπράκης, Μιχάλης Αεράκης, Χρήστος Κωνσταντακόπουλος, Μανώλης Ψαρουδάκης, Γιώργος Καραμαλέγκος, Βασίλης Σύρρος, Δημήτρης Καλογεράκης, Μανώλης Μαυράκης, Μηνάς Μισύρης, Τάσος Καϊσαρλής, Αντώνης Παλιεράκης, Νίκος Ράμμος, Μιχάλης Τακτικάκης, Μανώλης Πούλης, Θεώνη Κουτσουνάκη

Χώρα παραγωγής: Ελλάδα

Έτος παραγωγής: 2017

Γλώσσα: ελληνικά

Διάρκεια: 117΄

Είδος: δράμα

Ημερομηνία εξόδου: 26/10/2017

Εταιρεία διανομής: Tanweer.

Για να βρείτε που παίζεται η ταινία πηγαίνετε εδώ.

• Κριτικές ταινιών