ΑΦΡΟΔΙΤΗ ΜΕ ΤΗ ΓΟΥΝΑ

Νοέ 18, 2013 Κινηματογράφος 0

ΠΑΙΧΝΙΔΙΑ ΡΟΛΩΝ

Το πόσο εύκολο είναι να γυρίσει κάποιος μια ταινία με πολύ περιορισμένο αριθμό ατόμων, αλλά και σε κλειστό χώρο, το ξέρουμε πολύ καλά, από την ιστορία του παγκόσμιου κινηματογράφου. Μόνο καλλιτέχνες που ξέρουν να χειρίζονται πολύ καλά τον κινηματογραφικό λόγο μπορούν να πετύχουν κάτι τέτοιο. Ο Roman Polanski έχει δείξει μια παρόμοια εργασία του στο «Θεό της σφαγής» («Carnage»), 2011, πιστεύω ότι δε δυσκολεύτηκε να γυρίσει την «Αφροδίτη με τη γούνα» («La Venus a la fourrure»), 2013, την τελευταία ταινία του.

Το παιχνίδι της υποταγής αρχίζει.

Σε όλη την ταινία υπάρχουν μόνο δύο εξωτερικά πλάνα: τη στιγμή που η Βαντά πηγαίνει προς το θέατρο, για να κάνει την οντισιόν, και όταν υποτίθεται ότι φεύγει και έχει πάρει το ρόλο. Το δεύτερο πλάνο είναι υποκειμενικό, δηλαδή η κάμερα ταυτίζεται με τον ηθοποιό, και είναι ουσιαστικά ένα ανοιχτό τέλος. Η Βαντά είναι μια νεαρή κοπέλα, ηθοποιός σε μικρούς ρόλους, έχει κάνει κάποτε πεζοδρόμιο και θέλει να πάρει το ρόλο της Βαντά, στο έργο του Μαζώχ, «Η Αφροδίτη με τη γούνα», που θέλει να ανεβάσει, σε σκηνοθεσία δική του, αυτός που έχει προσαρμόσει τη λογοτεχνική γραφή στη θεατρική. Φτάνει πολύ αργά, η οντισιόν έχει τελειώσει, αλλά καταφέρνει να σαγηνέψει το σκηνοθέτη και να πάρει όχι μόνο το ρόλο, αλλά και να κυριαρχήσει πάνω σε αυτόν.

Είναι σαφές ότι το θέμα της ταινίας είναι ο σαδομαζοχισμός. Τόσο στο μυθιστόρημα όσο και στην ταινία αυτό το στοιχείο που έχει σημασία είναι ότι αυτό που θα συμβεί είναι κοινή συναίνεση μεταξύ και των δύο ατόμων. Άρα δεν έχουμε να κάνουμε με μια άλλογη βία, αλλά με τη βία που κρύβει μέσα της τον ερωτισμό, την προσέγγιση προς τον άλλον, την εμπιστοσύνη προς το άλλο άτομο και το σεβασμό στο παιχνίδι των ρόλων που έχουν να κάνουν με την εξουσία του ενός ατόμου προς τον άλλον, τόσο στο σώμα όσο και στην ψυχή. Το μυθιστόρημα του Μαζώχ έχει αυτή την εναλλαγή των ρόλων, σε σημείο που η κυριαρχία να αλλάζει από το ένα άτομο στο άλλο, έτσι ώστε να τίθεται τελικά το ερώτημα ποιος είναι ο κυρίαρχος και ποιος ο υποτακτικός σε αυτή την αφηγηματική δομή.

Στην ταινία του Polanski έχουμε μια ανάλογη δομή. Η Βαντά μπαίνει μέσα στο θέατρο και εκλιπαρεί το σκηνοθέτη να τη δεχτεί, να τη δει για να την αξιολογήσει για το ρόλο. Του δίνει επιχειρήματα και σιγά-σιγά διατυπώνει τις κρίσεις της, κάνει την κριτική στο μυθιστόρημα, μετά στη σκηνοθεσία, προκαλεί το σκηνοθέτη να παίξει το ρόλο του και, ακόμα, το ρόλο της Βαντά. Τελικά κάνει το αποφασιστικό βήμα και κανονίζει, στην αρχή, το υπόλοιπο της μέρας του σκηνοθέτη και, μετά, όλη τη ζωή του, επεμβαίνοντας και στην προσωπική του ζωή, αφού έχει γίνει η κυρίαρχή του πια, κάτι που, με έμμεσο τρόπο, έχει δεχτεί και αυτός.

Η στάση και η αποσταστασιοποίηση.

Οι διάλογοι είναι μεστοί. Η κάμερα κινείται όπως ακριβώς το μάτι του θεατή που θα παρατηρούσε όλα αυτά έχοντας σταθεί σε ένα σημείο, απαρατήρητος, χωρίς να ενοχλεί ούτε το ένα ούτε το άλλο πρόσωπο. Έχουμε λοιπόν ένα ηδονοβλεπτικό βλέμμα που κρύβει πολλά στοιχεία ερωτισμού, μιας «περίεργης», αλλά πολύ δυνατής ερωτικής επαφής, όπου η αγάπη και η αφοσίωση ξεχειλίζουν, η εμπιστοσύνη είναι ο κανόνας, η ιεραρχία είναι αυτή που δομεί ένα κοινωνικό σύνολο, άρα η συνομολογούμενη βία είναι παραγωγός του λόγου.

Ο Polanski δοκιμάζεται και πετυχαίνει. Μεταφράζει το λογοτεχνικό λόγο σε κινηματογραφικό, χρησιμοποιεί το κλειστό σύστημα του θεάτρου για να δημιουργήσει εντάσεις και οξύνσεις, αφύσικες για μια «συνηθισμένη» ζωή του ανθρώπου, εναλλάσσει τα ψυχολογικά τοπία για να φτάσει βαθιά μέσα στην ψυχή του κάθε ατόμου και να βρει την ουσία της. Η αναχώρηση της κάμερας είναι λυτρωτική. Θα μπορούσε να ήταν η αναχώρηση η δική μας ή κάτι άλλο που δεν λέγεται, όπου, αυτή τη φορά, το παιχνίδι είναι ανάμεσα στον ηθοποιό και εμάς, δηλαδή οι αναγνώσεις του έργου είναι άπειρες και, σε όλες τις περιπτώσεις διαφορετικές, πάντα όμως προς αυτή την κατεύθυνση που έχει δρομολογήσει ο δημιουργός της ταινίας.

Ο Polanski στα 80 χρόνια του μας δείχνει ένα κλασικό πρόσωπο, συγχρόνως νεανικό, με διαθέσεις αναζήτησης στην εκφορά του λόγου. Η Emmanuelle Seigner, η πρωταγωνίστρια, η σύζυγος του σκηνοθέτη, στην πραγματική ζωή, δείχνει πολύ μεγάλη ωριμότητα, αφηγηματική δύναμη και υποκριτική δεινότητα, αποτέλεσμα της μεγάλης ενασχόλησής της με το θέατρο και τον κινηματογράφο, πριν ακόμα γνωρίσει και παντρευτεί τον Polanski. Ο Mathieu Amalric, που παίζει τον Τομά, μοιάζει τόσο πολύ στο σκηνοθέτη που μας επιτρέπει μια ακόμη υποθετική ταύτιση: αυτή του θεατρικού σκηνοθέτη με το δημιουργό αυτής της ταινίας που θα μας οδηγήσει σε άλλες διαστάσεις πέραν του φιλμικού κειμένου.