ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ ΠΑΠΑΔΙΑΜΑΝΤΗΣ ΣΤΟ ΑΥΛΑΙΑ

Ιαν 31, 2022 Θέατρο 0

ΠΑΤΕΡΑ ΣΤΟ ΣΠΙΤΙ/ΤΟ ΧΡΙΣΤΟΨΩΜΟ

Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης στο Αυλαία: γράφει ο Γιάννης Φραγκούλης

Ο Απόλλων Δρικούδης και η θεατρική ομάδα «Το τσέρκι» ανέβασαν στο θέατρο Αυλαία Αλέξανδρο Παπαδιαμάντη. Μία μίξη από τα διηγήματα «Πατέρα στο σπίτι» και «Το χριστόψωμο». Οι αφηγήσεις έμπαιναν η μία μέσα στην άλλη. Έφτιαξαν ένα αδιάλυτο σύνολο. Απέδωσαν το πνεύμα του Παπαδιαμάντη.

ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ ΠΑΠΑΔΙΑΜΑΝΤΗΣ ΣΤΟ ΑΥΛΑΙΑ: ΣΥΝΟΨΗ

Στην αρχή του διηγήματος «Πατέρα στο σπίτι», ένα πεντάχρονο παιδί πάει στον μπακάλη να ζητιανέψει λίγο λάδι. Όταν το ρωτάει ο μπακάλης γιατί, του απαντάει αφοπλιστικά: «Γιατί δεν έχουμε πατέρα στο σπίτι». Εξ αφορμής της σπαρακτικής αυτής κατάθεσης ενός αθώου παιδιού, ξεδιπλώνεται το δράμα μιας οικογένειας. Της οικογένειας του Μανώλη και της Γιαννούλας. Παντρεύτηκαν προ εννέα ετών και απέκτησαν πέντε τέκνα. Μιας οικογένειας που η φτώχεια και οι ανθρώπινες αδυναμίες έμελλε να χτυπήσουν καίρια.

“Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης στο Αυλαία:

ο μαγικός ρεαλισμός ελλοχεύει τόσο στο έργο

του Παπαδιαμάντη όσο και σε αυτό του Θεοτόκη.”

«Το Χριστόψωμο» από την άλλη, ξεκινά με την παρουσίαση μιας νέας κοπέλας, της Διαλεχτής. Ενώ είναι παντρεμένη με τον καπετάν Καντάκη εδώ και επτά χρόνια, δεν έχει αποκτήσει παιδί. Θα θεωρηθεί στείρα, θα εγείρει την αντιπάθεια της πεθεράς της. Δι’αυτής της αντιπάθειας της πεθεράς θα μολυνθεί και αυτή η αγάπη του συζύγου της προς αυτήν. Την παραμονή κάποιων Χριστουγέννων όμως, όλα θα αλλάξουν. Όταν η πεθερά θα προσέλθει στο σπίτι του ζευγαριού φέροντας επιτέλους δώρο: «εν χριστόψωμο».

ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ ΠΑΠΑΔΙΑΜΑΝΤΗΣ ΣΤΟ ΑΥΛΑΙΑ: Η ΑΠΟΨΗ ΜΑΣ

Πριν να πάω να δω αυτή την παράσταση έμαθα ότι «Το τσέρκι» είναι ένας ερασιτεχνικός θίασος. Από την πρώτη στιγμή όμως η εντύπωση μου ήταν ότι έχουμε να κάνουμε με ένα αυστηρά επαγγελματικό θίασο. Στο κείμενο θα προσπαθήσω να εξηγήσω ποιες εικόνες παρήχθησαν από αυτή την παράσταση.

Όλα κρίνονται από την απάντηση στο εξής ερώτημα: Πως μπορεί να αποδοθεί η ατμόσφαιρα του παπαδιαμαντικού έργου; Για να καταφέρουμε να απαντήσουμε θα πρέπει να αποκωδικοποιήσουμε το μεγάλο σε σημασία λογοτεχνικό έργο του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη. Η απάντηση στο ερώτημα: «Υπάρχει ρεαλισμός στην παπαδιαμαντική αφήγηση;» είναι ένα ξεκάθαρο «Όχι». Θέλω να πω ότι ο μαγικός ρεαλισμός ελλοχεύει τόσο στο έργο του Παπαδιαμάντη όσο και σε αυτό του Θεοτόκη. Πως μπορεί όμως αυτός ο μαγικός ρεαλισμός να αποδοθεί;

ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ ΠΑΠΑΔΙΑΜΑΝΤΗΣ ΣΤΟ ΑΥΛΑΙΑ: ΧΡΟΝΟΣ-ΧΩΡΟΣ

Η απάντηση σε αυτό το ερώτημα δεν είναι εύκολη. Θα πρέπει να μπερδέψουμε το χρόνο και το χώρο. Θυμάμαι ότι αυτή η ιδέα είχε «πέσει» από το Δήμο Θέο στον Κώστα Φέρρη. Όταν έκανε τη «Φόνισσα» στην τηλεόραση. Δε γνωρίζω αν αυτή η γνώμη ήταν γνωστή στον Απόλλωνα Δρικούδη. Όμως το έκανε με απόλυτη επιτυχία. Τα δύο διηγήματα, «μπαίνει» το ένα στο άλλο. Οι χώροι μπερδεύονται. Το ίδιο και οι χρόνοι. Τι συμβαίνει τότε;

“Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης στο Αυλαία:

Ο έρωτας δεν είναι ποτέ απόλαυση, αλλά βάσανο για τη γυναίκα.”

Ο θεατής προσπαθεί να καταλάβει τι έχει συμβεί. Ποιο είναι που και πότε. Είναι επακόλουθο να παραχθεί η αμφισβήτηση. Τα θέματα είναι έτσι όπως αφηγούνται; Και αν όχι, τότε τι γίνεται; Τι ισχύει; Παράγεται ένα μικρό χάος. Μέσα σε αυτό υπάρχει ο πυρήνας της αλήθειας, αυτής του κάθε θεατή/αναγνώστη. Έτσι παράγεται ένα σύμπαν από «αλήθειες». Συνολικά έχουμε την αποτίμηση της κοινωνικής συνθήκης. Μόνο που αυτή δεν πρόκειται ποτέ να ειπωθεί, στην κυριολεξία.

ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ ΠΑΠΑΔΙΑΜΑΝΤΗΣ ΣΤΟ ΑΥΛΑΙΑ: Ο ΧΑΡΑΚΤΗΡΑΣ

Σε αυτή την παράσταση πρωταγωνιστεί η Γυναίκα. Ο άντρας είναι σε δεύτερη μοίρα. Υποστηρίζει τη Γυναίκα, εδώ έχει διττή έννοια: είναι μητέρα και ερωμένη. Το ερωτικό και το μητρικό στοιχείο συνυπάρχουν στον Αλέξανδρο Παπαδιαμάντη. Όπως και στη ζωή. Η γυναίκα δοκιμάζεται. Με αυτή την έννοια αγιοποιείται. Γίνεται Παναγία, πάλι με την ίδια διττή έννοια. Αυτό που δίνει είναι το παιδί. Η εξέλιξη της κοινωνίας.

Η πρώτη γυναίκα έχει πέντε παιδιά. Η δεύτερη κανένα. Και οι δύο κακοποιούνται από τους άντρες. Είτε είναι σύζυγοι είτε εραστές -ή περίπου. Ο έρωτας δεν είναι ποτέ απόλαυση, αλλά βάσανο για τη γυναίκα. Η απόλαυση δε θα έρθει ποτέ για αυτήν. Είναι σε ένα καταθλιπτικό περιβάλλον. Σε αυτό που διαμορφώνεται η ίδια η κοινωνία. Γιατί όμως; Η απάντηση είναι ότι ο άντρας είναι φταίχτης. Είναι όμως; Σε αυτό το καίριο σημείο ο παπαδιαμαντικός λόγος έχει τεράστια σημασία.

ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ ΠΑΠΑΔΙΑΜΑΝΤΗΣ ΣΤΟ ΑΥΛΑΙΑ: ΤΟ ΚΡΥΦΟ ΝΟΗΜΑ

Φτάνουμε λοιπόν, σχεδόν αυθόρμητα, στο ασυνείδητο του λόγου του. Η πατριαρχική κοινωνία, έτσι όπως διαμορφώνεται από το μετέπειτα χριστιανισμό, είναι στο στόχαστρο. Μπαίνουμε σε ένα υπονοούμενο πολιτικό λόγο. Αυτός όμως διαπερνά όλο το έργο του και φαίνεται. Κάποιες φορές είναι έκδηλος.

Σε αυτή την παράσταση φάνηκε με τον πιο όμορφο τρόπο. Η «έκπληξη» ή η κραυγή του ηθοποιού είναι σημείο στίξης για να πάμε σε ένα άλλο αφηγηματικό τοπίο. Ακολουθεί το παίξιμο που είναι απλό και περιεκτικό. Η επανάληψη συγκεκριμένων λόγων είναι καίρια για να τονιστεί το ιδιαίτερο χαρακτηριστικό του λόγου. Οι ενδυμασίες μας μεταφέρουν σε αυτή την εποχή, στις πρώτες δεκαετίες του 1900. Το στήσιμο των ηθοποιών είναι το συμπλήρωμα του λόγου. Άλλοτε τονίζουν άλλοτε υποστηρίζουν. Η σκηνοθεσία πολύ προσεγμένη είναι παπαδιαμαντική. «Το τσέρκι» το έχουμε ήδη σημειώσει στα υπόψη μας.

ΠΑΤΕΡΑ ΣΤΟ ΣΠΙΤΙ/ΤΟ ΧΡΙΣΤΟΨΩΜΟ

Κείμενο: Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης

Σκηνοθεσία: Απόλλων Δρικούδης

Υποκριτική διδασκαλία: Απόλλων Δρικούδης

Σχεδιασμός και εικαστικό αφίσας/προγράμματος: Μαρία Δημόκα

Οργάνωση παραγωγής: Θεατρική Ομάδα «Το τσέρκι»

Ηθοποιοί: Άννα Αγαλλιάδου, Μαρία Αγγελοπούλου, Κώστας Βλαχογιάννης, Νίνα Γιαζιτζή, Βασιλική Καλούση, Ελένη-Βασιλική Καμαριάρη, Μαρία Καραδημήτρα, Ελπίδα Κουϊτζόγλου, Θεολένια Ξανθάκη, Χρήστος Σιδηράς

Θέατρο: Αυλαία

Ημερομηνία: 29-30/1/2022.

Διαβάστε τις κριτικές θεάτρου

Δείτε τα βίντεο που ετοιμάσαμε

Διαβάστε σχετικά για τη Σκιάθο του Παπαδιαμάντη

• Κριτικές θεάτρου