ΑΛΚΥΟΝΙΣ

Οκτ 28, 2014 Κινηματογράφος 0

ΔΟΞΕΣ ΜΙΑΣ ΑΛΛΗΣ ΕΠΟΧΗΣ

Στην Αθήνα υπήρχαν τρεις ιστορικοί κινηματογράφου που μέχρι τη δεκαετία του 1990 λειτουργούσαν με το ίδιο πρόγραμμα και την ίδια φιλοσοφία με την οποία ξεκίνησαν. Το Άστυ, η Αλκυονίς και το Στούντιο ήταν οι τρεις κινηματογράφοι που λειτούργησαν ως αίθουσες τέχνης προβάλλοντας ταινίες προβληματισμού, μεγάλης καλλιτεχνικής ποιότητας, από τον παγκόσμιο και τον ελληνικό κινηματογράφου.

Οι δύο πρώτες ήταν στο κοντά στο κέντρο της πόλης: το Άστυ στην πλατεία Κοραή (τότε ήταν δρόμος), η Αλκυονίς στην οδό Ιουλιανού, κοντά στην πλατεία Βικτωρίας, στη συνέχεια της οδού Αλεξάνδρας, και το Στούντιο στο κάτω μέρος της πλατείας Αμερικής, στην Πατησίων. Από αυτούς μόνο το Άστυ λειτουργεί μέχρι σήμερα χωρίς διακοπή. Το Στούντιο έκλεισε, άνοιξε για πολύ μικρό χρονικό διάστημα, τη δεκαετία του 1990, και μετά έκλεισε οριστικά. Η Αλκυονίς άνοιξε και επίσημα στις 26 Οκτωβρίου 2014 από την εταιρεία New Star. Ας αναφερθούμε στην ιστορία αυτής της κινηματογραφικής αίθουσας.

ΟΙ ΙΔΡΥΤΕΣ ΤΗΣ

Η Αλκυονίς μπορεί να χαρακτηριστεί ως κινηματογράφος που έχει σημαδέψει τον ελληνικό κινηματογραφικό χώρο επειδή οι ταινίες που προβάλλονταν εκεί ήταν αυτές που προβλημάτιζαν τον Έλληνα θεατή. Ταινίες όπως αυτές του Αϊζενστάιν, του Όσιμα προβάλλονταν μαζί με αυτές του λεγόμενου εμπορικού κυκλώματος, αλλά και ταινίες ελληνικές, όπως η «Αναπαράσταση», του Θόδωρου Αγγελόπουλου, προβλήθηκαν αποκλειστικά και μόνο σε αυτή την αίθουσα.

Το φθινόπωρο του 1968, στις αρχές της χούντας, άνοιξε αυτή η κινηματογραφική αίθουσα. Χορογραφικά, αν το δούμε, είναι η «γειτονιά» που έχει το Πολυτεχνείο, τη Σχολή Σταυράκου, την ΑΣΟΕ, νυν Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών, σημεία που σύχναζαν φοιτητές, οι οποίοι ήταν εθισμένοι, από την πανεπιστημιακοί τους ενασχόληση, να βλέπουν τα πράγματα με κριτική ματιά, και προοδευτικοί πολίτες, οι οποίοι ήθελαν να δουν κάτι άλλο. Άρα είχε το κοινό της, το οποίο ήταν εντελώς διαφορετικό απ’αυτό των άλλων αιθουσών. Αυτό το διαφορετικό, την αμφισβήτηση, το προοδευτικό ήθελε η Αλκυονίς να προβάλλει στο αθηναϊκό κοινό.

Ο πολιτικός μηχανικός Βαγγέλης Σιδέρης είχε αναλάβει το τεχνικό μέρος και ο οικονομολόγος Μίμης Μανωλάκος τη διεύθυνση. Την υπευθυνότητα για την επιλογή των ταινιών είχε ο δημοσιογράφος της εφημερίδας «Θεσσαλονίκη», Χρήστος Χριστοδούλου. Οι επιλογές φαίνεται ότι ήταν πολύ πετυχημένες γιατί απ’την πρώτη στιγμή τράβηξαν την προσοχή του νεανικού κοινού.

Ο ΑΠΟΗΧΟΣ ΤΩΝ ΠΡΟΒΟΛΩΝ

Τα δύο πρώτα χρόνια προβλήθηκαν ταινίες του Μπέργκμαν, του Φελίνι, του Γκοντάρ, του Τρυφό, του Ρόζι, του Παζολίνι, του Ντράγιερ, του Βισκόντι. Ακόμη η αφρόκρεμα των ριζοσπαστικών και προοδευτικών ταινιών του σοβιετικού και ευρωπαϊκού κινηματογράφου. Αυτό που κάνει εντύπωση είναι ότι, εν καιρώ χούντας, παίζονταν ταινίες, ανεξάρτητες παραγωγές, που έδιναν βάρος στα πολιτικά και κοινωνικά θέματα, που έδιναν ώθηση να δρομολογηθούν διεργασίες στον ιδεολογικό χώρο της ελληνικής κοινωνίας, με φορείς τους νέους θεατές που προσλάμβαναν αυτά τα μηνύματα.  Ουσιαστικά είχε διαμορφωθεί η καλλιτεχνική άποψη που αφορούσε και τον κινηματογράφο, η κινηματογραφική παιδεία μίας ολόκληρης γενιάς θεατών.

Ταινίες που προβάλλονταν κατ’αποκλειστικότητα σε αυτή την αίθουσα, την είχε κάνει να ξεχωρίζει απ’τις υπόλοιπες. Με αυτές τις ταινίες το κινηματογραφικό κοινό της Αθήνας θα έρθει σε επαφή με τον «Ιβάν τον Τρομερό» και τον «Αλέξανδρο Νιέφσκι», του Σεργκέι Αϊζενστάιν, με τους «Νικημένους» και τον «Ήχο της σιωπής», του Μίκλος Γιάντσο, με την «Τελετή», του Ναγκίσα Όσιμα. Σε αυτές τις ταινίες θα πρέπει να προσθέσουμε τις παραγωγές του ανεξάρτητου ελληνικού κινηματογράφου, όσων σκηνοθετών δεν είχαν αυτοεξοριστεί και παρήγαγαν έργο στην Ελλάδα. Οι θεατές είχαν δει το «Πρόσωπο με πρόσωπο», του Ροβήρου Μανθούλη, το «Μέχρι το πλοίο», του Αλέξη Δαμιανού, «Με τη λάμψη στα μάτια», του Πάνου Γλυκοφρύδη, την «Εκδρομή», του Τάκη Κανελλόπουλου, τον «Θάνατο του Αλέξανδρου», Δημήτρη Κολλάτου. Μία ταινία που παίχτηκε αποκλειστικά στην Αλκυονίδα ήταν η «Αναπαράσταση», του Θόδωρου Αγγελόπουλου, ενώ αυτή του Μανούσου Μανουσάκη, «Ο Βαρθολομαίος», αν και είχε κοπεί δύο φορές απ΄τη λογοκρισία της χούντας, προβλήθηκε με άδεια προβολής μόνο για αυτή την αίθουσα. Το τραγούδι «Μπήκαν στην πόλη οι οχτροί», του Γιάννη Μαρκόπουλου, με ερμηνευτή το Νίκο Ξυλούρη, έμεινε στην πολιτική ιστορία της Ελλάδας, μπήκε στα στόματα των νέων και με αυτό ξεκίναγαν οι διαδηλώσεις.

Οι προβολές στα κυριακάτικα πρωινά ήταν μία παράδοση η οποία άφησε εποχή σε όλη την Ευρώπη. Προβάλλονταν ταινίες που δεν μπορούσες να βρεις εύκολα αλλού. Τελικά αυτή η κινηματογραφική αίθουσα έγινε πόλος έλξης ακόμα και απ’το εξωτερικό. Σχολιαστής και αναλυτής των ταινιών ήταν ο δάσκαλος, για πολλούς, Βασίλης Ραφαηλίδης. Με τις προβολές συνεργάστηκε και, ο επίσης κριτικός κινηματογράφου, Νίκος Φένεκ Μικελίδης.

ΣΤΗ ΜΕΤΑΠΟΛΙΤΕΥΣΗ

Μετά την πτώση της χούντας οι προβολές επεκτάθηκαν, ως θεματογραφία. Δίπλα απ’τον Αϊζενστάιν θα βρούμε τον Πουντόβκιν και τον Ντοβζένκο. Η «Γη», τότε η τελευταία ταινία του Ντοβζένκο, έκοψε 15.000 εισιτήρια μόλις την πρώτη εβδομάδα, κάτι που ήταν πολύ μεγάλο νούμερο για αυτή την εποχή. Οι θεατές θα γνωρίσουν το Τζίγκα Βερτόφ, αλλά και τους νεότερους Σοβιετικούς, τον Ντοσκόι, τον Κοζίντσεφ και το Ρομ. Στη θεματογραφία θα μπουν το ουέστερν, το φιλμ νουάρ, ο Ελία Καζάν…

Η Αλκυονίδα ξεκίνησε συνεργασία με την Πανελλήνια Ένωση Κριτικών Κινηματογράφου (Π.Ε.Κ.Κ.). Συνεργάτης ήταν ο Διαμάντης Λεβεντάκος, ο οποίος ήταν θεωρητικός του κινηματογράφου και σκηνοθέτης.  Στις αρχές του 1980 ανέλαβε τις επιλογές ο Κώστας Αλεξάνδρου, απόφοιτος τότε της Σχολής Σταυράκου. Τότε ξεκίνησαν και τα μεταμεσονύχτια δρώμενα. Ένα από αυτά τα θέματα των μεταμεσονύχτιων προβολών ήταν και αυτές οι ταινίες που είχαν σα θέμα τους τον ερωτικό κινηματογράφο και τις επεκτάσεις του. Η ιδέα και η υλοποίηση ήταν στα χέρια του Γιάννη Σολδάτου, ιστορικού, κριτικού και σκηνοθέτη του κινηματογράφου. Η επιτυχία ήταν απρόσμενα μεγάλη. Ουρές έκανε ο κόσμος για να δει τις ταινίες, τα γύρω στενά γέμιζαν, αλλά αυτή η δραστηριότητα σταμάτησε βίαια με την παρέμβαση της Αστυνομίας.

ΤΟ ΤΕΛΟΣ

Στις αρχές της δεκαετίας του 1990 ο κινηματογράφος είναι ένα είδος διασκέδασης που βρίσκεται στη μεγάλη παρακμή του. Η άνθιση του βίντεο έρχεται να τελειώσει ότι έφερε η επίθεση του νέου μέσου που ήταν η τηλεόραση. Ακόμη οι πολύ κακές ελληνικές ταινίες, η εποχή βίντεο, όπως την αποκαλούμε, έδιωχναν τον κόσμο απ’τις αίθουσες. Η δημιουργία, τέλος, κάποιων πολυαιθουσών, με σύγχρονο εξοπλισμό, οδήγησαν και την Αλκυονίδα στο κλείσιμο.

Όμως δεν άλλαξε εντελώς χρήση, όπως άλλες αίθουσες, έγινε θέατρο και κρατήθηκε μέχρι πριν λίγα χρόνια ανοικτό σαν τέτοιο με ποιοτικά έργα. Ο Γιώργος Μεσσαλάς ήταν αυτός που διηύθυνε πλέον το θέατρο, σκηνοθετούσε και, μερικές φορές έγραφε και τα έργα. Η αίθουσα κρατήθηκε στη ζωή, αλλά δε γνώρισε ποτέ αυτή την άνθιση που ξέραμε όταν λειτουργούσε ως κινηματογράφος με ποιοτικές ταινίες, δίνοντας και πολιτικά ερεθίσματα τα οποία ήταν ικανά να δώσουν την αφορμή να συλλάβει η Αστυνομία, επί χούντας, όσους παρακολουθούσαν κάποιες ταινίες.

Αυτή την αίθουσα έχει αναγεννήσει η New Star. Ελπίζουμε να δώσει μία ώθηση, να δούμε ξανά τις παλιές καλές μέρες, να βοηθήσει στην εξάπλωση του καλού, ποιοτικού κινηματογράφου, να κάνει, τέλος, το άνοιγμα στις άλλες τέχνες που, μοιραία, σχετίζονται με τον κινηματογράφο.

Γιάννης Φραγκούλης

• Αναφορές