ΥΠΑΡΧΩ

Δεκ 28, 2024 Κινηματογράφος 0

ΚΡΙΤΙΚΕΣ ΤΑΙΝΙΩΝ

ΜΙΑ ΣΥΝΟΠΤΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ ΣΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ

Υπάρχω: γράφει ο Γιάννης Φραγκούλης

Αυτές οι σκέψεις απευθύνονται στους ανθρώπους

που με έχουν ορίσει, στο παιδί που μου δίνει δύναμη

να εκφράζομαι. Στις γυναίκες που μας βάζουν εμπόδια

και σε αυτές που τα αφαιρούν.

Η συγκινητική ιστορία ενός παιδιού μιας οικογένειας προσφύγων του Πόντου που κατάφερε να επιβιώσει και να μεγαλουργήσει χάρη στο τεράστιο ταλέντο του και κόντρα σε κάθε κοινωνική και προσωπική δυσκολία. Μουσική, έρωτες, οικογένεια, φίλοι, ψάρεμα, δημιουργία, μπράβοι της νύχτας, φανατικοί θαυμαστές, μεγάλες διαμάχες, δημιουργούν το ψηφιδωτό της ζωής του. Όμως η ταινία ξεφεύγει από τα όρια μιας προσωπογραφίας που θα πίεζαν θανατηφόρα την αφήγησή της. Ανοίγει η αφήγηση και μας δείχνει την τραγωδία της ελληνικής ψυχής, στην νεώτερη ιστορία της Ελλάδας. Αυτές τις σκέψεις θα προσπαθήσουμε να αναπτύξουμε στην συνέχεια.

Υπάρχω: Η ταινία

Το όχημα για να αναπτυχθεί αυτή η αφήγηση είναι το φαινόμενο Καζαντζίδη στην ελληνική μουσική. Από την Κατοχή μέχρι σήμερα ελάχιστα έχουν αλλάξει σε αυτά που δοκιμάζουν τις αντοχές του Έλληνα, που βάζουν τροχοπέδη στην ανάπτυξη του πνεύματος και των πτυχών της Ιστορίας, σε αυτή τη χώρα. Ο Γιώργος Τσεμπερόπουλος το γνωρίζει πολύ καλά. Η θητεία του στον λεγόμενο αγωνιστικό κινηματογράφο, στην εποχή της χούντας, ήταν ένας καλός τρόπος να αναπτύξει το σενάριο μέσα από την πολιτικοποίηση που απαιτούσε αυτή η εποχή και τον κινηματογράφο που πλέον ήταν ένα όπλο αντίστασης. Οι ταινίες του στην συνέχεια αναπτύσσουν αυτή την κινηματογραφική δομή που συγγενεύει με αυτή του Γαβρά, όσον αφορά στην μυθιστορηματική γλαφυρότητα στην ανάπτυξη των πολιτικών εννοιών.

Πέρασαν 11 χρόνια από τον «Εχθρό μου» (2013) που ήταν η προηγούμενη ταινία του. Δεν ξέρουμε πόσο καιρό προετοίμαζε το σενάριο και την σκηνοθεσία για το «Υπάρχω» (2024), αλλά έδειξε ότι δεν έχει χάσει την αφηγηματική και σκηνοθετική του δύναμη όπως την γνωρίσαμε στα «Μέγαρα» (1974), στους «Απέναντι» (1981) και στο «Άντε γεια…» (1991). Αντίθετα δείχνει πιο δυνατός να συναρπάσει το κοινό και να δώσει την ευκαιρία σε έναν κριτικό να γράψει «κάτι παραπάνω», να προεκτείνει το φιλμικό έργο και να προτείνει κάποιες σχέσεις της ταινίας με την Ιστορία.

Υπάρχω: Η αφήγηση

Η ταινία ξεκινά από τα παιδικά χρόνια του Στέλιου Καζαντζίδη. Είναι η ταραγμένη εποχή της Κατοχής και του Εμφυλίου στην Ελλάδα. Ο θάνατος του πατέρα του θα είναι το πρώτο στοιχείο που θα στιγματίζει τον ψυχικό του κόσμο. Πολύ περισσότερο αν δούμε ότι ο πατέρας δολοφονήθηκε μπροστά στα μάτια του με βάναυσο τρόπο. Το δεύτερο στοιχείο ήταν το τραύμα από ένα μουλάρι, κάτι που έχει να κάνει με το ταμπού της τεκνοποιίας, εκείνη την εποχή. Αυτές οι δύο στιγμές έρχονται ξανά και ξανά στην ταινία, υπονοούνται σε όλο το σενάριο.

Ο Στέλιος Καζαντζίδης δείχνει το ταλέντο του, ως τραγουδιστής, στην δουλειά και στην γειτονιά του. Αναγνωρίζεται και γρήγορα γίνεται ένα αστέρι στο λαμπερό σύμπαν του τραγουδιού. Αυτός όμως δεν είναι ο σκοπός του. Ο ρομαντικός του χαρακτήρας είναι η συνέχεια του ρομαντισμού του πατέρα του. Έχει χαράξει μια πορεία που είναι αδιαπραγμάτευτη. Θέλει να τραγουδά για τους πραγματικούς Έλληνες, για το λαό, να μην είναι αυτός που θα βοηθήσει να πλουτίσει η βιομηχανία παραγωγής τραγουδιών και αυτός να «τσιμπά» κάτι.

Του αρέσουν οι όμορφες γυναίκες, αλλά δεν είναι διατεθειμένος να παρεκκλίνει της πορείας που έχει ήδη χαράξει. Οι έρωτες αρχίζουν και τελειώνουν για να φτάσει στο ήρεμο λιμάνι της Βάσως. Η καριέρα του ακολουθεί ένα δρόμο δύσκολο: οι ντίβες, το κεφάλαιο, οι μπράβοι και οι μαφιόζοι της νύχτας, τα «θέλω» αυτών που λένε ότι πιστεύουν σε αυτόν και τον υποστηρίζουν. Αν αυτό σας θυμίζει ένα συνεπή πατριώτη ή αριστερό, έναν ρομαντικό άνθρωπο που πιστεύει στην πατρίδα και στο έθνος του, τελικά, στον άνθρωπο, τότε δεν θα έχετε λαθέψει καθόλου.

Υπάρχω: Η σκηνοθετική άποψη

Ο Γιώργος Τσεμπερόπουλος πιστεύω ότι ήθελε να κάνει μια ταινία για τον Έλληνα που θέλει να υπηρετήσει την πατρίδα του με τον ποιο σωστό τρόπο, κατά την άποψή του. Ο Στέλιος Καζαντζίδης δεν είναι παρά αυτή η αφορμή για να μιλήσει για την τραγωδία της ελληνικής Ιστορίας. Αν ήθελε να κάνει μια προσωπογραφία θα είχε πολλά ντοκιμαντερίστικα στοιχεία και θα έμενε πιστός στον βίο του Στέλιου Καζαντζίδη. Έχουμε όμως μια μυθοπλασία που δεν ανήκει στον χώρο του δραματοποιημένου ντοκιμαντέρ. Άρα θα πρέπει να σεβαστούμε την άποψη του σκηνοθέτη, την θέλησή του να μιλήσει για την ελληνική ψυχή περισσότερο.

Πιάνει σημεία της πραγματικότητας που θα τον βοηθήσουν να μην ξεφύγει από το ιστορικό αφήγημα, όπως έχει γραφτεί. Μετά, θέλει και το πετυχαίνει να φτιάξει το δικό του σχόλιο που, ως προσωπική άποψη, θα είναι ένα ερέθισμα στον θεατή να δομήσει την δική του αφήγηση, αφού πολλά στοιχεία της αφήγησης ανήκουν και στο δικό του βίωμα. Εξαιρετικό το σεναριακό εύρημα της συνέντευξης από έναν νεαρό δημοσιογράφο, υπονοείται μάλλον ο Γιώργος Λιάνης.

Υπάρχω: Η ταύτιση

Με αυτό τον τρόπο υπάρχει η ταύτιση, με τον μπρεχτικό τρόπο. Αυτές οι αφηγηματικές τροχιές δημιουργούν μία κίνηση, όπως έλεγε ο Μπρεξόν, συναισθημάτων και η συγκίνηση βγαίνει μόνη της, χωρίς ο σκηνοθέτης να την απαιτήσει. Το κινηματογραφικό κείμενο ανοίγει και συναντά τις βιωματικές αφηγήσεις των θεατών που δημιουργούν τις δικές τους αφηγήσεις, στο τέλος της ταινίας αισθάνονται την «υποχρέωση» να χειροκροτήσουν, όπως θα γινόταν σε μια ταινία σε ένα φεστιβάλ, όπου ο σκηνοθέτης θα ήταν παρών. Ουσιαστικά αισθάνονταν την παρουσία του σκηνοθέτη αφού το έργο τους μίλησε με απλό και κατανοητό τρόπο.

Οι ηθοποιοί έπαιξαν πολύ καλά. Ο καθένας ήταν ο ρόλος του. Οι πρωταγωνιστές, Χρήστος Μάστορας (Στέλιος Καζαντζίδης), Κλέλια Ρένεση (Καίτη Γκρέυ) και Ασημένια Βουλιώτη (Μαρινέλλα) έπαιξαν πιστά τον ρόλο τους. Θα έσπαγε την μυθιστορηματική αφηγηματικότητα αν υπήρχε πλέι μπακ στην φωνή τους. Δεν πήγαμε στον κινηματογράφο να ακούσουμε μια μουσική συναυλία ή κάτι σαν μια επιθεώρηση, αλλά να δούμε ένα έργο που έχει να κάνει με τον Στέλιο Καζαντζίδη. Το μοντάζ δίνει αυτό τον ρυθμό που η ταινία χρειάζεται για να κρατά αμείωτο το ενδιαφέρον του θεατή, χωρίς να έχει βοήθημα τα τραγούδια. Η ενδυματολογία ήταν ακριβής στην εποχή. Κάτι ανάλογο συνέβη με τα σκηνικά, στις πιο παραμικρές λεπτομέρειες.

Υπάρχω: Διάγγελμα;

Κορυφαία στιγμή της ταινίας είναι το «Υπάρχω». Φτάνουμε στον πυρήνα της αφήγησης. Το συναίσθημα δεν μπορεί να βγει κατόπιν μιας παραγγελίας, δηλαδή η ηχογράφηση να γίνει κομματιαστά και κατόπιν το μοντάζ. Το τραγούδι ηχογραφείται με την παρουσία της ορχήστρας, με τον παλιό καλό τρόπο. Το κλάμα της μάνας του Καζαντζίδη είναι μια στιγμή που έχει αρκετές συνιστώσες: τα εμπόδια που άθελά της του έχει βάλει, τις υστερίες που της έχουν δημιουργήσει όλες αυτές οι καταστάσεις που έχει ζήσει, την τραγωδία που ζει το παιδί της, ο ειλικρινής και ανένδοτος αγώνας του. Αυτή η μάνα είναι το σημαίνον του Έλληνα: θα μπορούσε να ήταν μια οποιαδήποτε μάνα, ένας οποιοσδήποτε πατέρας, ένας κάποιος γιος, μια κόρη… Με άλλα λόγια είναι η Εκάβη μου θρηνεί τον γιο της, είναι η ψυχή του Έλληνα, αυτή που πάλλεται σε όλη την διάρκεια της ταινίας. Αυτή η σκηνή μας ωθεί να διαβάσουμε την ταινία από την αρχή. Μήπως, τελικά, το «Υπάρχω» είναι «ένα διάγγελμα», όπως λέει ο Χρήστος Νικολόπουλος, από έναν άνθρωπο που «αν κατέβει στο Σύνταγμα θα ρίξει την κυβέρνηση», όπως αναφέρεται στην ταινία;

ΥΠΑΡΧΩ

Σκηνοθεσία: Γιώργος Τσεμπερόπουλος

Σενάριο: Κατερίνα Μπέη

Φωτογραφία: Γιάννης Δακουλαράκος

Μοντάζ: Γιάννης Τσιτσόπουλος

Μουσική: Μίνως Μάτσας

Ήχος: Γιάννης Αντύπας, Άρης Λουζιώτης, Κώστας Βαρυμπομπιώτης

Σκηνικά: Αντώνης Δαγκλίδης

Κοστούμια: Μαρία Κοντοδήμα

Παραγωγοί: Διονύσης Σαμιώτης

Ηθοποιοί: Χρήστος Μάστορας (Στέλιος Καζαντζίδης), Ασημένια Βουλιώτη (Μαρινέλλα), Αγορίτσα Οικονόμου (Γεσθημανή Καζαντζίδη), Κλέλια Ρενέση (Καίτη Γκρέυ), Δημήτρης Καμπουράνης (Γιώργος), Άννα Συμεωνίδου (Βάσω Καζαντζίδη), Γιώργος Καραμίχος (Μάκης Μάτσας), Νίκος Ψαρράς (Τάκης Λαμπρόπουλος)

Χώρα παραγωγής: Ελλάδα

Έτος παραγωγής: 2024

Χρώμα: έγχρωμη

Είδος: βιογραφία, τραγωδία, μουσική

Έξοδος στις αίθουσες: 19/12/2024

Εταιρεία διανομής: Tanweer

Διάρκεια: 132΄

Περισσότερα στοιχεία για τα τεχνικά χαρακτηριστικά και το κάστινγκ δείτε εδώ..

Διαβάστε τις κριτικές κινηματογράφου που έχουμε δημοσιεύσει

Καμιά άλλη γη (Γιάννης Φραγκούλης)

Καμιά άλλη γη (Καλλίτσα Βλάχου)

The teachers’ protest