ΙΣΤΟΡΙΕΣ ΚΑΛΟΣΥΝΗΣ

Ιούν 08, 2024 Κινηματογράφος 0

ΚΡΙΤΙΚΕΣ ΤΑΙΝΙΩΝ

ΠΟΥ ΒΡΙΣΚΕΤΑΙ ΤΟ ΚΑΛΟ;

Ιστορίες καλοσύνης: γράφει ο Γιάννης Φραγκούλης

Στη Δήμητρα

Ένα χρόνο μετά το «Poor things» ο Γιώργος Λάνθιμος μας παρουσιάζει τις «Ιστορίες καλοσύνης» (2024). Σίγουρα γύριζε αμέσως μετά ή παράλληλα με την προηγούμενη ταινία του τα πλάνα για αυτή τα δουλειά του που παρουσιάστηκε στις Κάννες. Οι βασικοί πρωταγωνιστές, Γουίλιαμ Νταφόε και Έμα Στόουν είναι ίδιοι. Οι διαφορές με την προηγούμενη ταινία του είναι μεγάλες.

ΙΣΤΟΡΙΕΣ ΚΑΛΟΣΥΝΗΣ: Η ΑΦΗΓΗΣΗ

Στο «Poor things» (2023) έχουμε την θεματική της εξουσίας του πατέρα (ως αρχέτυπο) και τη φυλακή όπου ζουν αυτοί οι άνθρωποι. Κάποιοι βρήκαν ότι είναι φεμινιστική ταινία, σίγουρα δεν κατάλαβαν τον πυρήνα του θέματός της. Ας κρατήσουμε όμως αυτή τη θεματική στο μυαλό μας. Στις «Ιστορίες καλοσύνης» βλέπουμε ένα άλλο θέμα: την εξάρτηση του ανθρώπου από κάποιον άλλο. Αυτό τον εγκλωβίζει περιχαρακώνοντας αυστηρά το χώρο αντίληψης και νόησής του, δημιουργώντας ένα είδος φυλακής. Έχουμε μια σπονδυλωτή ταινία τριών επεισοδίων με διάρκεια 50΄ το καθένα. Τρεις διαφορετικές ιστορίες που συγκλίνουν, όπως θα δούμε.

Στην πρώτη είναι ένας υπάλληλος απόλυτα εξαρτημένος από το αφεντικό του. Απολύεται και καταστρέφεται η ζωή του όταν αρνείται να εκτελέσει μια εντολή του. Κάνει τελικά αυτό που του έχει πει και επανέρχεται. Στην δεύτερη ένας αστυνομικός έχει χάσει την γυναίκα του σε ένα ναυάγιο. Όταν αυτή βρίσκεται ζωντανή και επιστρέφει δεν την αποδέχεται. Στην τρίτη μία γυναίκα αποφασίζει να ακολουθήσει ένα δρόμο, μια καριέρα, απομακρυνόμενη από την οικογένειά της. Στο τέλος θα όλοι θα κρατήσουν αποστάσεις όταν δεν θα υπακούει στα θέλω τους.

ΙΣΤΟΡΙΕΣ ΚΑΛΟΣΥΝΗΣ: Η ΣΥΓΚΡΙΣΗ

Είναι εύκολο να καταλάβει κανείς ότι η θεματική είναι κοινή. Ο Γιώργος Λάνθιμος κάνει ένα έργο βλέποντας την θεματική του «Poor things», αλλά και την αισθητική των προηγούμενων ταινιών του, «Η ευνοούμενη» (2018), «Ο θάνατος του ιερού ελαφιού» (2017) και «Ο αστακός» (2015). Ο «Κυνόδοντας» (2009) δεν είναι αφηγηματικά μακριά από αυτή την ταινία, όπως και από την προηγούμενη. Αν στον «Κυνόδοντα» έχουμε την επιβολή στα μικρά παιδιά, στο «Poor things» έχουμε το ίδιο πράγμα σε όλους τους ανθρώπους. Στις «Ιστορίες καλοσύνης» η επιβολή είναι μόνο σε αυτούς που θέλει ο κυρίαρχός τους να τους υποτάξει.

Με αυτή την έννοια ο Γιώργος Λάνθιμος μας συστήνει ξανά του μαρκήσιο ντε Σαντ (βλέπε «Η φιλοσοφία στο μπουντουάρ», εκδ. Μεταίχμιο, και «Οι 120 μέρες των Σοδόμων», εκδ. Εξάντας). Ο σαδισμός υπονοείται. Δεν έχει άμεσες πολιτικές προεκτάσεις όπως στις «120 μέρες στα Σόδομα», του Πιέρ Πάολο Παζολίνι, αλλά κυρίως ψυχολογικές και κοινωνικές, σε δεύτερο βαθμό πολιτικές. Αυτός που θέλει να επιβάλλει την άποψή του είναι πάντα ο άντρας. Πάλι έχουμε το αρχέτυπο του πατέρα που, στις «Ιστορίες καλοσύνης», ενσαρκώνει ο εξαιρετικός Γουίλιαμ Νταφόε, στις δύο πρώτες ιστορίες. Η γυναίκα είναι καταδικασμένη να υπακούει. Όταν εξουσιάζει αυτό είναι η αντανάκλαση της εξουσίας του αρχετυπικού πατέρα, άρα αυτό το εξουσιαστικό μοντέλο είναι παραποιημένο.

ΙΣΤΟΡΙΕΣ ΚΑΛΟΣΥΝΗΣ: ΤΟ ΦΑΝΤΑΣΙΑΚΟ

Είναι ιστορίες που βρίσκονται μόνο στο μυαλό του Λάνθιμου και του Φιλίππου; Φυσικά και όχι. Κάθε μέρα βλέπουμε τον αρχετυπικό πατέρα στους τρεις πυλώνες εξουσίας, εκκλησία, σώματα ασφαλείας, εκπαίδευση, να επιβάλλει την άποψή του και να απαιτεί όλοι να υποταχτούν σε αυτή. Όσοι δεν το κάνουν χαρακτηρίζονται περιθωριακοί σε μια κοινωνία που υπακούει, με τον ένα ή με τον άλλο τρόπο, στην καπιταλιστική παραγωγική διαδικασίας. Οι αναλύσεις του Μαρξ και του Πουλαντζά μπορούν να μας βοηθήσουν να βρούμε την προέκταση αυτής της θεματικής στο πολιτικό πεδίο. Είναι η έκφανση της πραγματικότητας που παρουσιάζεται στις «Ιστορίες καλοσύνης», όπως είναι στην παραποιημένη αντίληψη της πραγματικότητας στον εξουσιαστή και εξουσιαζόμενο. Έτσι παράγεται μια αντίληψη που είναι στο φαντασιακό και παράγει τον υστερικό ή ψυχωτικό λόγο (βλέπε Ζακ Λακάν, «Οι ψυχώσεις» εκδ. Ψυχογιός, ειδικά σ.σ. 139-181).

Ο Γιώργος Λάνθιμος στις «Ιστορίες καλοσύνης» δέχεται την φουτουριστική αφήγηση. Αν είχε περισσότερους συμβολισμούς και μια αφηρημένη-ονειρική αφήγηση θα μπορούσαμε να πούμε ότι έχει κάνει μια σουρεαλιστική ταινία. Εδώ έχουμε έναν φουτουρισμό που τολμά να μιλήσει με ακραίο τρόπο. Δεν είναι ο ρομαντισμός του Μαγιακόφσκι ή των Μαρινέτι, αλλά ο σκληρός λόγος του Χάνεκε ή του αμερικάνικου ανεξάρτητου κινηματογράφου. Ο τρόπος γραφής σε αυτή την ταινία δεν αφήνει περιθώρια ελπίδας, όπως στο «Λόγο» του Καρλ Ντράγιερ. Στη σκηνή της ανάστασης που είναι επηρεασμένη από αυτή την ταινία, η χαρισματική γυναίκα τελικά, αργότερα, πεθαίνει μαζί με την ελπίδα για την ανάσταση των νεκρών.

ΙΣΤΟΡΙΕΣ ΚΑΛΟΣΥΝΗΣ: ΓΙΑ ΠΟΙΟ ΚΑΛΟ;

Τίθενται λοιπόν δύο ερωτήματα: Για ποια καλοσύνη μιλάμε; Γιατί η ελπίδα της ανάστασης είναι ένα μακρινό όνειρο; Θα προσπαθήσουμε να απαντήσουμε.

Η καλοσύνη είναι από αυτούς που εξουσιάζονται σε αυτούς που τους εξουσιάζουν, σε πρώτο επίπεδο. Ο Βίλχελμ Ράιχ το έχει αναλύσει διεξοδικά στον «Μαζοχιστικό χαρακτήρα», εκδ. Ελεύθερος Τύπος (ειδικά στις σ.σ. 25-40). Ο σαδιστής αρέσκεται στο να βασανίζει τον υποταγμένο σε αυτόν άνθρωπο και έτσι εκφράζει την αγάπη του προς αυτόν, ενώ ο μαζοχιστής δέχεται, με όποιο τίμημα, να υπακούσει στις εντολές του, στην προσπάθειά του κερδίσει την αγάπη της περσόνας του ίδιου φύλου, ακολουθώντας το τραύμα του που υπάρχει στην παιδική του ηλικία. Στις «Ιστορίες καλοσύνης» βλέπουμε αυτή τη θεωρία σε πλήρη ανάπτυξη, αυτή την ιδιότυπη αγάπη.

Οι στίχοι του τραγουδιού των Eurythmics, που είναι η μουσική εισαγωγή της ταινίας, μας βάζουν από την αρχή στο νόημα:

«Sweet dreams are made of this

Who am I to disagree?

I travel the world and the seven seas

Everybody’s looking for something

Some of them want to use you

Some of them want to get used by you

Some of them want to abuse you

Some of them want to be abused»

(«Τα γλυκά όνειρα είναι φτιαγμένα από αυτό

Ποιος είμαι εγώ που θα διαφωνήσω;

Ταξιδεύω τον κόσμο και τις επτά θάλασσες

Όλοι ψάχνουν για κάτι

Κάποιοι από αυτούς θέλουν να σε χρησιμοποιήσουν

Κάποιοι θέλουν να χρησιμοποιηθούν από εσένα

Κάποιοι θέλουν να σε κακοποιήσουν

Κάποιοι θέλουν να κακοποιηθούν»)

ΙΣΤΟΡΙΕΣ ΚΑΛΟΣΥΝΗΣ: ΜΑΖΟΧΙΣΜΟΣ-ΣΑΔΙΣΜΟΣ

Η επιβολή και η μαζοχιστική συμπεριφορά είναι κάτι που το συναντούμε καθημερινά στη ζωή μας. Ο πατέρας ως αρχέτυπο είναι ο Θεός και, εξ αντανακλάσεως, ο κυβερνήτης, ο διοικητής, ο δάσκαλος, ο παπάς, ο πάτερ φαμίλιας. Στις «Ιστορίες καλοσύνης» ο άντρας εξουσιάζει και το κάνει με λογικό τρόπο, αλλά ακραίο. Οι σκηνές που τραβούν στα άκρα την αισθητική μας μιλούν για το κακό, με τη χεγκελιανή λογική, αυτό που δεν θα πρέπει να ακολουθήσουμε. Η αφήγηση σε αυτή την ταινία δεν έχει τον ρυθμό που υπήρχε στο «Poor things». Ο Λάνθιμος θέλει να ακολουθήσει την προβληματική της προηγούμενης ταινίας του και την αισθητική των παλιότερων ταινιών του, έτσι ώστε να επεκτείνει τον αφηγηματικό του λόγο, ίσως, σε επόμενη ταινία του. Η έλλειψη όμως ρυθμού κουράζει τον θεατή. Οι ακραίες σκηνές τον σοκάρουν. Άρα αυτή η ταινία απαιτεί από τον θεατή να κάνει υπομονή, να διαβάσει το φιλμικό κείμενο με προσοχή, να σεβαστεί αυτή την αισθητική, να κρατήσει μια χρονική απόσταση πριν αποφανθεί για την ποιότητά της.

Αυτό το κείμενο, η κριτική στις «Ιστορίες καλοσύνης», δεν θέλει να πει αν η ταινία είναι καλή ή όχι. Θέλει να προβληματίσει τον αναγνώστη και να του δώσει κάποια κλειδιά ανάγνωσης του φιλμικού κειμένου. Δεν θέλει να επιβάλλει την άποψη του γράφοντος, αλλά να κάνει μια απλή παράθεση των απόψεών του, για να προβληματίσει τον αναγνώστη που θα θέλει να δει αυτή την ταινία, σεβόμενη τον δημοκρατικό διάλογο του πομπού και του δέκτη, του συγγραφέα και του αναγνώστη. Μετά, διακριτικά, να αποχωρήσει από το πεδίο για να διευκολύνει το διάλογο φιλμικού κειμένου και αναγνώστη-θεατή.

ΙΣΤΟΡΙΕΣ ΚΑΛΟΣΥΝΗΣ

(KINDS OF KINDNESS)

Σκηνοθεσία: Γιώργος Λάνθιμος

Σενάριο: Γιώργος Λάνθιμος, Ευθύμιο Φιλίππου

Φωτογραφία: Robbie Ryan

Μοντάζ: Γιώργος Μαυροψαρίδης

Μουσική: Jerskin Fendrix

Ήχος: Kirby Leonard, Betsy Lindell, Maximilian Behrens, Phillip Bladh

Σκηνικά: Amy Beth Silver

Κοστούμια: Jennifer Johnson

Παραγωγή: Ed Guiney, Γιώργος Λάνθιμος, Andrew Lowe, Kasia Malipan

Ηθοποιοί: Γιώργος Στεφανάκος (R.M.F.), Margaret Qualley (Βίβιαν, Μάρθα, Ρεμπέκα, Ρουθ), Jesse Plemons (Ρόμπερτ, Ντάνιελ, Άντριου), Fadeke Adeola (νοσηλευτής), Hong Chau (Σάρα, Σάρον, Άκα), Tessa Bourgeois (Λουίζ), Willem Dafoe (Ρέιμοντ, Τζορτζ, Όμι), Kencil Mejia (μπάρμαν), Mamoudou Athie (Γουίλ, Νιλ, νοσοκόμος), Joe Alwyn (εκτιμητής συλλεκτικών ειδών, διαβάτης, Γιόζεφ), Emma Stone (Ρίτα, Λιζ, Έμιλι)

Χώρες παραγωγής: Ιρλανδία, Ηνωμένο Βασίλειο

Έτος παραγωγής: 2024

Είδος: κωμωδία, τραγωδία

Γλώσσα: αγγλικά

Χρώμα: ασπρόμαυρη, έγχρωμη

Διάρκεια: 164΄

Εταιρεία διανομής: Feelgood

Ημερομηνία εξόδου στις αίθουσες: 30/5/2024

Για περισσότερες πληροφορίες για το κάστινγκ και τα τεχνικά χαρακτηριστικά δείτε εδώ.

Διαβάστε τις κριτικές ταινιών που έχουμε δημοσιεύσει

Διαβάστε όλες τις κριτικές των κριτικών κινηματογράφου

Δείτε τα βίντεο που έχουμε δημιουργήσει