KEN LOACH

Νοέ 28, 2014 Κινηματογράφος 0

ΟΙ ΤΑΙΝΙΕΣ ΘΕΤΟΥΝ ΕΡΩΤΗΜΑΤΑ

Για την νέα του ταινία «Jimmy’s hall» μιλάει ο σκηνοθέτης Ken Loach. Στις απαντήσεις που δίνει θίγονται θέματα που έχουν να κάνουν με την πολιτική που σχετίζεται με τον κινηματογράφο. Αυτό που κάνει εντύπωση είναι η συνεπής στάση του Loach όσον αφορά στον πολιτικό του προβληματισμό που τοποθετείται στον αριστερό χώρο, κρατώντας μία ακραία στάση σχετικά με τη συμβιβασμένη στάση της αριστεράς, γενικότερα. Ο Loach  και ο Lee είναι οι φωτεινές εξαιρέσεις παγκοσμίως. Μία συνέντευξή του έχει βαρύνουσα σημασία.

Γιατί διηγηθήκατε την ιστορία του Jimmy Gralton;

Είναι μία ιστορία που συγκεντρώνει πολλά στοιχεία. Ανατρέπει την ιδέα ότι η αριστερά είναι σκυθρωπή και ότι αποθαρρύνει ή εναντιώνεται στην ψυχαγωγία, τη χαρά και τη γιορτή. Καταδεικνύει επίσης πώς η οργανωμένη θρησκεία συνασπίζεται με την οικονομική ισχύ. Αυτό συνέβη στην περίπτωση του Jimmy Gralton και θα συνεχίζεται. Η εκκλησία και το κράτος καταπιέζουν.

Αυτή η ταινία συνοδεύει το «Ο άνεμος χορεύει το κριθάρι»; Αν ναι, με ποιο τρόπο;

Διαδραματίζεται δέκα χρόνια μετά και στο «Ο άνεμος χορεύει το κριθάρι» υπάρχει μία ατάκα του αγγλοϊρλανδού κτηματία που λέει: «Αυτή η χώρα θα γεμίσει στάσιμα νερά μολυσμένα με παπάδες». Ως εκ θαύματος αυτή η ατάκα πέρασε. Από τότε ο αγώνας είναι συνεχής. Η εκκλησία έχει χάσει την αξιοπιστία της εξαιτίας των σκανδάλων.

Μέχρι ποιο σημείο η ιστορία είναι πραγματική ή επινοημένη;

Η ταινία εμπνεύστηκε από τη ζωή και τα βιώματα του Jimmy Gralton. Δεν υπάρχουν πολλά στοιχεία για τις λεπτομέρειες της ζωής του και της προσωπικότητας. Είναι κρίμα γιατί ήταν ένας ευφυής άνθρωπος, αλλά μας έδωσε το περιθώριο να φανταστούμε την προσωπική του ζωή και να εξερευνήσουμε διαφορετικές επιλογές. Θέλαμε να προσφέρουμε στο κοινό έναν πλούσιο και ολοκληρωμένο χαρακτήρα, όχι απλώς έναν δυσδιάστατο ακτιβιστή. Αυτή η ισορροπία είναι πολύ δύσκολη και τα πάντα έχουν να κάνουν με τη λεπτομέρεια. Μπορεί να έχει σχέση με κάποια; Και τι είδους σχέση; Μοιραζόμαστε και φανταζόμαστε αυτά τα μυστικά. Δεν θέλαμε να παρουσιάσουμε τους ιερείς ως καρικατούρες, το οποίο θα ήταν πιθανό αν ασχολούμασταν μόνο με τα ιστορικά ντοκουμέντα. Είχε μεγαλύτερο ενδιαφέρον να φανταστούμε έναν εχθρικό ιερέα που παρά τη σκληρότητα του, έχει και άλλη διάσταση, σέβεται την ακεραιότητα του εχθρού του. Ο  Jimmy είχε γνήσια χαρακτηριστικά που ο ιερέας δεν μπορούσε να αγνοήσει. Αυτό που προσπαθήσαμε να κάνουμε ήταν να περικυκλώσουμε τους χαρακτήρες ενώ παραμείναμε πιστοί στα ιστορικά γεγονότα.

Ποια ήταν η σημασία της αίθουσας χορού;

Νομίζω ότι εκφράζει την ελευθερία του πνεύματος, ένα μέρος όπου οι ιδέες μπορούν να δοκιμαστούν και να εκφραστούν, όπου η ποίηση, η μουσική, τα αθλήματα είναι γιορτή και οι άνθρωποι μπορούν να δείξουν τα ταλέντα τους και φυσικά να χορέψουν.

Ποιος είναι ο ρόλος του χορού στην ταινία;

Είναι η έκφραση της ελευθερίας. Κάτι επικίνδυνο για αυτούς που θέλουν να ασκούν έλεγχο.

Πώς αποδώσατε τον χορό και τη μουσική στην ταινία;

Γίνεται με διάφορους τρόπους. Μπορείς να χορογραφήσεις την κάμερα και τους χορευτές και να το κάνεις πολύ στιλάτο. Αλλά αυτό ήταν το αντίθετο από αυτό που θέλαμε. Οι άνθρωποι ήξεραν τους χορούς μέχρι το σημείο που το απολάμβαναν και εκφράζονταν. Μετά έπρεπε να βρούμε τις θέσεις της κάμερας και τις εικόνες για να το αιχμαλωτίσουμε αυτό. Έχει να κάνει με τη γωνία που βλέπει η κάμερα και με τους φακούς. Έχει να κάνει με τεχνικά ζητήματα. Οι εικόνες που έχω κατά νου είναι οι πίνακες του Degas όπου νομίζεις ότι στέκεσαι πάνω σε μία κούτα παραπλεύρως. Δεν στέκεσαι ακριβώς στη μέση, όπου όλα είναι στην ευθεία σου, αλλά σε μία γωνία, λίγο πιο πάνω από τους χορευτές και βλέπεις και τα παρασκήνια. Παρατηρείς τους χορευτές και αντιλαμβάνεσαι τη χαρά και την επικοινωνία μεταξύ τους.

Αντί να χρησιμοποιήσετε ένα ηχογραφημένο κομμάτι, εσείς κινηματογραφήσατε τους μουσικούς. Γιατί;

Γιατί πρέπει να δεις την προσπάθεια που καταβάλλουν όταν παίζουν. Γίνεται στις ταινίες εδώ και μισό αιώνα. Έχει πλάκα που θεωρείται επαναστατικό. Είναι ο μόνος τρόπος που μπορείς να δεις τους ανθρώπους να παίζουν κανονικά και την αλληλεπίδραση μεταξύ των μουσικών και των χορευτών, αλλιώς κάτι μοιάζει να είναι λάθος, κάτι λείπει. Πρέπει να είναι ζωντανό το γύρισμα. Βέβαια αυτό σημαίνει ότι ο μοντέρ πρέπει να είναι καλός στο να μοντάρει τη μουσική και να ενώνει δύο ή τρία διαφορετικά κομμάτια μουσικής μαζί. Ο Jonathan (Morris) είναι πολύ καλός σε αυτό.

Γιατί φτιάξατε την αίθουσα εκεί που ήταν αρχικά, αντί να πάτε σε ένα στούντιο;

Ήταν πιο εύκολο. Το τοπίο παίζει μεγάλο ρόλο. Είναι κομμάτι της Ιρλανδίας. Οι άνθρωποι έχουν αυτές τις ζωές χάρη στο τοπίο, τους βάλτους, την ομίχλη και τα σχετικά. Ο πειρασμός στο στούντιο είναι ότι δεν φτιάχνεις τα σκηνικά στο πραγματικό μέγεθος. Όμως το πραγματικό μέγεθος επιβάλλεται στο κοινό. Σε ένα στούντιο, οι τοίχοι μετακινούνται και κάνεις λήψεις που δεν θα μπορούσες να έχεις κανονικά. Επίσης, το φυσικό φως στην αίθουσα είναι πανέμορφο. Καμιά φορά, ο Robbie (Ryan)  έπρεπε να το ενισχύσει, αλλά η αλήθεια ήταν εκεί στον χώρο.

Και γιατί επιλέξατε να κάνετε το γύρισμα στο Leitrim, όπου είχε χτιστεί η αίθουσα;

Ψάξαμε όλη τη δυτική Ιρλανδία, αλλά το Leitrim ήταν το καλύτερο. Όχι μόνο γιατί ήταν ό,τι πιο αυθεντικό σε σχέση με την ιστορία, αλλά γιατί είναι άδεια περιοχή όπου η επίδραση της τεχνολογίας δεν είναι τόσο μεγάλη. Είναι αρκετά ερημωμένη. Πολλοί έφυγαν λόγω ανεργίας, οπότε είναι εύκολο να κάνεις γύρισμα εκεί. Τελικά, δεν υπήρχε λόγος να πάμε πουθενά αλλού.

Πώς ανταποκρίθηκαν οι ντόπιοι στην ταινία;

Μας υποδέχτηκαν πολύ θερμά. Είχαμε πολλούς νέους στην ταινία και ήταν πολύ συνεπείς. Δεν ήταν κυνικοί, αλλά ανοιχτόκαρδοι, γενναιόδωροι και αφοσιωμένοι. Δούλεψαν σκληρά και το απόλαυσαν.

Ποια ήταν η διαδικασία επιλογής των ηθοποιών;

Προσπαθήσαμε να έχουμε κόσμο από την περιοχή, αλλά χρειαστήκαμε και επαγγελματίες ηθοποιούς. Η διαδικασία διαρκεί πολύ. Βλέπουμε όσο περισσότερο κόσμο γίνεται. Προσπαθήσαμε να επιλέξουμε όσο πιο πολλούς ντόπιους μπορούσαμε γιατί η κοινότητα παίζει σημαντικό ρόλο σε αυτή την ταινία.  Θεωρώ ότι φαίνεται όταν στις μεγάλες σκηνές βλέπουμε ανθρώπους που έχουν έρθει από πρακτορεία. Εμφανίζονται  και τοποθετούνται στη θέση τους από τους βοηθούς σκηνοθέτη, ενώ ο σκηνοθέτης σκηνοθετεί από το μόνιτορ. Δεν είναι καλό αυτό. Φαίνεται στη στόφα της ταινίας.

Γιατί διαλέξατε τον Barry Ward να υποδυθεί τον Jimmy;

Ο Jimmy, ήταν πολύ πολιτικοποιημένος, έχει γνήσια σκέψη και ενσυναίσθηση. Είχε ιστορικό στους εργατικούς αγώνες, είχε κάνει διαφορετικές χειρονακτικές δουλειές, είχε ταξιδέψει σε όλο τον κόσμο. Ήταν εγκάρδιος, γενναιόδωρος και πολύ έξυπνος. Δεν θέλαμε να είναι πολύ νέος ούτε πολύ μεγάλος σε ηλικία. Ήταν γύρω στα 40 όταν έγινε αυτό. Οπότε είδα πολλούς ανθρώπους, αλλά ο Barry ήταν αυτός που συνδύασε όλα αυτά τα χαρακτηριστικά.

Ποιος ήταν ο Jimmy Gralton;

Στην πραγματική ζωή ήταν αφοσιωμένος ακτιβιστής. Έχω συναντήσει πολλούς συνδικαλιστές, ανθρώπους πολιτικοποιημένους. Όταν ο Jimmy επέστρεψε στην Ιρλανδία, πήρε μια μεγάλη απόφαση όταν άνοιξε ξανά την αίθουσα. Τον κυνήγησαν για αυτό. Και έπρεπε ή να αφήσει την πολιτική για να μείνει ή να παλέψει για μια ακόμα φορά. Δημιουργήθηκε η εντύπωση ότι η αλλαγή κυβέρνησης θα άλλαζε τα πράγματα, αλλά οποιοσδήποτε με τις πολιτικές πεποιθήσεις του Jimmy ήξερε ότι ο de Valera θα πρόδιδε τα συμφέροντα της εργατικής τάξης. Ο Jimmy κατανοούσε τον αγώνα της εργατικής τάξης και ήξερε ότι η σύγκρουση ήταν αναπόφευκτη. Ήταν πολύ δύσκολο για αυτόν να ασχοληθεί ξανά με την πολιτική, γιατί έχει γυρίσει για να είναι με τη μητέρα του, να ασχοληθεί με τη γη. Ήταν εξουθενωμένος μετά από 20 χρόνια, αλλά τι του απέμενε να κάνει; Αν είσαι πολιτικοποιημένος δεν έχεις επιλογή.

Ποια είναι η σχέση της σημερινής Ιρλανδίας με την Ιρλανδία του Jimmy;

Ο αγώνας είναι ο ίδιος. Οικονομικό κραχ συνέβη το ’29, ακολούθησε μια δεκαετία οικονομικής ανέχειας και μαζικής ανεργίας. Αυτό συμβαίνει και τώρα. Η αριστερά αγωνίζεται σκληρά να ακουστεί. Η πολιτική παρουσιάζεται ως μια στενόμυαλη κουβέντα μεταξύ των κομμάτων της δεξιάς. Όμως οι πιο φτωχοί υποφέρουν κι άλλες περικοπές, πολλοί νέοι δεν έχουν μέλλον.

Μπορεί ο κινηματογράφος να αλλάξει τα πράγματα;

Δεν νομίζω ιδιαίτερα. Οι ταινίες ενισχύουν το κατεστημένο, γιατί αυτές είναι οι ταινίες που γίνονται κυρίως. Οι μεγάλες ταινίες, με τους μεγάλους προϋπολογισμούς και την εκτενή προώθηση. Ή ενισχύουν το κατεστημένο ή είναι βαλβίδα μιας κάποιας εκτόνωσης. Πάντα ίσχυε αυτό. Το μέσο είναι ικανό για πολύ περισσότερα, αλλά το εμπορικό σινεμά  και οι άνθρωποι που το υπηρετούν δεν ασχολούνται με αυτό. Από την άλλη, οι ταινίες θέτουν ερωτήματα, προκαλούν. Τουλάχιστον, οι ταινίες δίνουν αξία στην εμπειρία των απλών ανθρώπων. Είναι μέσα από το καθημερινό δράμα, μέσα από τις συγκρούσεις, τους αγώνες και τις χαρές  που βλέπουμε τις δυνατότητες του μέλλοντος.

• Συνεντεύξεις