ΑΑ ΠΡΟΒΟΛΗ

Νοέ 16, 2013 Κινηματογράφος 1

ΤΟ ΚΟΡΙΤΣΙ ΚΑΙ ΤΟ ΟΠΛΟ

Ο κινηματογράφος είναι η νεότερη από τις τέχνες, αν δε λάβουμε υπόψη μας τη βιντεοτέχνη, η οποία πρωτοεμφανίστηκε από τη δεκαετία του 1960 και μετά. Το 1895 είναι η χρονιά που ο κινηματογράφος καθιερώνεται ως εφεύρεση και ως τέχνη, αν και τότε έχουμε μόλις τις πρώτες γραφές στον κινηματογραφικό λόγο και η γλώσσα της νέας αυτής τέχνης μόλις τότε διαμορφώνεται. Πως μπορούμε όμως να ορίσουμε τον κινηματογράφο; Ποια είναι τα κυριότερα χαρακτηριστικά αυτής της τέχνης; Σε αυτά τα ερωτήματα θα προσπαθήσουμε να απαντήσουμε σε αυτό το εισαγωγικό σημείωμά μας που θα έχει τη χρησιμότητα ενός πρώτου ορισμού για όλα τα υπόλοιπα κείμενα, ενός ορισμού που συμπληρώνεται και αλλάζει με την εξέλιξη ή με τις ιδιαιτερότητες αυτής της τέχνης, σε όσα κείμενα θα υπάρξουν σε αυτό τον ιστοχώρο.

Ο κινηματογράφος έχει βασιστεί σε διάφορες άλλες τέχνες και σε τεχνικές για να αρθρώσει το λόγο του ή να διαμορφώσει τη γλώσσα του. Πρώτα απ’όλα, η αποτύπωση στο κινηματογραφικό φιλμ ακολουθεί τις τεχνικές επιτεύξεις της φωτογραφίας. Στις 19 Ιουνίου 1873 ο Eadweard Muybridge με επιτυχία φωτογράφισε ένα άλογο, το Sallie Gardner, ενώ αυτό έτρεχε, σε μια σειρά από 24 πόζες με μια στερεοσκοπική κάμερα, χρησιμοποίησε μια ειδική κάμερα, κατάφερε όμως να δείξει ότι μια κίνηση μπορεί να αναλυθεί σε μικρότερες κινήσεις. Το 1882 ο Αμερικάνος επιστήμονας Etienne-Jules Marey εφηύρε το χρονογραφικό τουφέκι, με το οποίο κατάφερε να καταγράψει 12 σκηνές της ίδιας πόζας που έγιναν σε ένα δευτερόλεπτο. Θα μπορούσαμε να πούμε ότι αυτό ήταν μια ταινία-πρωτόλειο .

Το 1888, στις 14 Οκτωβρίου, ο Louis Le Prince τράβηξε τη δεύτερη πειραματική ταινία «Rounhay garden scene», στο Roundhay, στο Leeds, στην Αγγλία, αυτή είναι η παλιότερη κινούμενη μπάντα εικόνων που σώζεται. Δεν έχουμε όμως ακόμα κάτι που να θυμίζει το σημερινό κινηματογράφο. Ο W. K. L. Dickson, δουλεύει κάτω από τις οδηγίες του Thomas Alva Edison, φτιάχνει μια μηχανή που την ονομάζει κινητογράφο, την οποία πατεντάρει το 1891. Αυτή η μηχανή τραβά στιγμιαίες φωτογραφίες, χρησιμοποιώντας την τεχνολογία της Eastman Kodak, στο φιλμ, σε μια επιφάνεια διάφανη, το σελιλόιντ, με 35 εκατοστά πλάτος. Τα αποτελέσματα αυτής της τεχνικής παρουσιάστηκαν σε κοινό το 1893, μέσα από μια μηχανή που ονομάστηκε κινητοσκόπιο. Ουσιαστικά, όμως, μόνο ένα άτομο θα μπορούσε να δει αυτές τις κινούμενες εικόνες.

Το 1894 ο Charles Francis Jenkins φτιάχνει το φαντοσκόπιο, προβάλλει με επιτυχία μια ταινία σε κοινό, δεν κατοχυρώνει την εφεύρεσή του, κάτι που γίνεται από το Louis και το Auguste Lumiere που τελειοποιούν τον κινηματογράφο τους και προβάλλουν στο Μεγάλο Καφενείο, στο Παρίσι, μια ταινία, το τρένο που μπήκε στο σταθμό της Σιοτά, στις 28 Δεκεμβρίου 1895. Είναι η ημερομηνία γέννησης του κινηματογράφου, άρα αυτό που θα σημειώσουμε είναι η μαζικότητα της προβολής και όχι αυτή καθαυτή την προβολή, την προβολή και το κοινό. Δηλαδή η προβολή μιας ταινίας με τέτοιο τρόπο που μπορεί να τη δει μόνο ένα άτομο, δεν είναι κινηματογράφος. Παρόλα αυτά ο κινηματογράφος δεν είναι ακόμα παρά μια τεχνική επίτευξη. Απέχει πολύ από το να γίνει τέχνη, κάτι που θα γίνει περίπου είκοσι χρόνια αργότερα. Όμως, αυτό που έχει σημασία είναι ότι κινηματογράφος ή ηκινηματογραφική ταινία ορίζεται από ένα οπτικοακουστικό έργο που προβάλλεται σε κοινό, σε παραπάνω από ένα άτομο, στον ίδιο χώρο, την ίδια στιγμή.

Αυτός είναι ένας κανόνας που λίγο μπορεί να αλλάξει, σε γενικές γραμμές όμως καθορίζει όλα τα κινηματογραφικά έργα ή, ακόμα τα έργα βίντεο, μέχρι τις μέρες μας. Όπως και να έχει το πράγμα ο κινηματογράφος γράφει την κίνηση, η οποία γίνεται σε τρεις διαστάσεις ή σε τέσσερις αν λάβουμε υπόψη μας το χρόνο ως την τέταρτη διάσταση, σύμφωνα με τη θεωρητική φυσική, στον κινηματογράφο όμως έχουμε δύο διαστάσεις ή τρεις επειδή εδώ ο χρόνος έχει μια ιδιαίτερη σημασία. Ο κινηματογράφος είναι, κατά συνέπεια, η αλήθεια και το ψέμα, ο ρεαλισμός ή η παραμυθία, το «κορίτσι και το όπλο», σύμφωνα με το Ζαν-Λυκ Γκοντάρ, ο έρωτας ή ο θάνατος, δηλαδή. Μια κάποια «μετάφραση» της ζωής. Με αυτή την ιδιότυπη τέχνη θα ασχοληθούμε σε αυτό τον ιστοτόπο.

Γιάννης Φραγκούλης