Ο ΛΟΓΟΣ ΕΝΟΣ ΚΡΙΤΙΚΟΥ

Ιαν 09, 2022 Κινηματογράφος 0

Ο ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΧΑΡΙΤΟΣ «ΕΦΥΓΕ»

Ο λόγος ενός κριτικού: γράφει ο Γιάννης Φραγκούλης

Η οικογένεια των Ελλήνων κριτικών μετρά ένα μέλος λιγότερο. Ο Δημήτρης Χαρίτος έφυγε από τη ζωή. Την Παρασκευή 7 Ιανουαρίου 2022, σε ηλικία 91 ετών. «Πλήρης ημερών», όπως το ανακοίνωσε ο γιος του Λευτέρης Χαρίτος. Για εμάς όμως, τους φίλους του, το σώμα έφυγε. Το πνεύμα του παραμένει εδώ, ως μνήμη. Επειδή ο λόγος ενός κριτικού δύσκολα πεθαίνει.

Ο ΛΟΓΟΣ ΕΝΟΣ ΚΡΙΤΙΚΟΥ: Ο ΒΙΟΣ ΤΟΥ

Ο Δημήτρης Χαρίτος ήταν κριτικός κινηματογράφου και ποιητής. Γεννήθηκε το 1930 στην Αθήνα. Σπούδασε πολιτικές και οικονομικές επιστήμες στο Πανεπιστήμιο Αθηνών. Βιοπορίστηκε εξαντλώντας όλη την υπηρεσιακή ιεραρχία της Εθνικής Τράπεζας της Ελλάδος. Συνταξιοδοτήθηκε ως τρίτος στην ιεραρχία της. Είχε προσληφθεί σε αυτή ως κλητήρας.

Έγραφε κριτική και θεωρητικά κείμενα για τον κινηματογράφο και τις εικαστικές τέχνες από τις αρχές της δεκαετίας του 1960. Στην ποίηση πρωτοεμφανίστηκε το 1955. Για πολλά χρόνια διετέλεσε γενικός γραμματέας και πρόεδρος της Πανελληνίας Ένωσης Κριτικών Κινηματογράφου (ΠΕΚΚ). Τα έτη 1991-1993 υπήρξε αντιπρόεδρος του Ελληνικού Κέντρου Κινηματογράφου.

Επί δεκατέσσερα χρόνια ήταν μέλος του Γνωμοδοτικού Συμβουλίου Εθνικής Κινηματογραφίας του Υπουργείου Πολιτισμού. Στο διάστημα 2000-2002 ήταν ο καλλιτεχνικός διευθυντής του Διεθνούς Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Καλαμάτας. Στον πρώτο κύκλο του. Υπήρξε μέλος κριτικών επιτροπών σε κινηματογραφικά φεστιβάλ στην Ελλάδα και στο εξωτερικό.

Διετέλεσε κριτικός κινηματογράφου στο περιοδικό Αντί. Κρατούσε μέχρι το θάνατό του τη στήλη της κινηματογραφικής κριτικής στο περιοδικό Νέα Εστία. Στη λογοτεχνία εμφανίστηκε το 1955 με την ποιητική συλλογή «Ιστορία του Απρίλη», ιδιωτική έκδοση.

Ακολούθησαν οι ποιητικές συλλογές «Περιπέτειες με τον ήλιο, τη θάλασσα και τον έρωτα», ιδιωτική έκδοση, 1961. Ακολούθως, «Μανδραγόρες», εκδ. Φιλιππότη, 1980. Η συλλογή «Μυθεύματα κι αυτοβιόγραφα», εκδ. Γαβριηλίδης, 2009. Ποιήματά του έχουν κατά καιρούς δημοσιευτεί στα περιοδικά: Νέα Εστία, Νέα Πορεία, Τραμ, Πλανόδιο, Ομπρέλα. Επίσης στα Εντευκτήριο, Το Δέντρο, Η Λέξη, Τομές, Ακτή. Τέλος στα Νέα Σύνορα, The Athens Review of Books κ.ά.

Παράλληλα, από το 1960 γράφει κείμενα θεωρίας και κριτικής για τον κινηματογράφο και τις εικαστικές τέχνες. Συνεργάστηκε τακτικά με περιοδικά Ζυγός, Το Τέταρτο, Καινούργια εποχή, Αντί. Από το 1968 καλύπτει ανελλιπώς τα θέματα του κινηματογράφου στο περιοδικό Νέα Εστία. Έτσι ξεδιπλώνεται ο λόγος ενός κριτικού, του Δημήτρη Χαρίτου.

Ο ΛΟΓΟΣ ΕΝΟΣ ΚΡΙΤΙΚΟΥ: Η Π.Ε.Κ.Κ.

Αναφέρει η Πανελλήνια Ένωση Κριτικών Κινηματογράφου (Π.Ε.Κ.Κ.):

«Με αληθινή οδύνη αποχαιρετούμε ένα από τα ιστορικά μέλη της Πανελλήνιας Ένωσης Κριτικών Κινηματογράφου: Τον Δημήτρη Χαρίτο. Στη διάρκεια τεσσάρων τουλάχιστον δεκαετιών: Όχι μόνο την υπηρέτησε διαδοχικά ως Πρόεδρος, Γενικός Γραμματέας, Ταμίας ή απλό μέλος του Διοικητικού Συμβουλίου. Αλλά και την εκπροσώπησε, με επάρκεια και αίσθηση ευθύνης. Είτε μετέχοντας σε κριτικές επιτροπές φεστιβάλ είτε σε γνωμοδοτικά όργανα του Υπ.Πο. Είτε ως Αντιπρόεδρος του Ελληνικού Κέντρου Κινηματογράφου.

Κλασική περίπτωση αυτοδημιούργητου. Χρειάστηκε να επιστρατεύσει το πείσμα. Την αντοχή και τη δίψα για μάθηση, ώστε να υπερβεί την εμπειρία της Κατοχής και τις οικονομικές δυσκολίες. Να αναδειχθεί, στην περίοδο της μεταπολίτευσης, σε διευθυντικό στέλεχος της Εθνικής Τράπεζας.

Η σαγήνη του θεάτρου εφήμερη. Το κάλεσμα της ποίησης, το αντίθετο. Με αποτέλεσμα την αραιή, μα σταθερή, έκδοση των συλλογών του. Όμως, η έγκαιρα διαγνωσμένη σινεφιλία τον παρέσυρε. Αρχικά στις σκοτεινές αίθουσες της Αθήνας. Στη συνέχεια, στη συγγραφή κειμένων. Η καριέρα του δεν του επέτρεψε, εξ αντικειμένου, να προστεθεί στην ομάδα των συνομηλίκων του επαγγελματιών κριτικών. Ωστόσο, με τα χρόνια, συνέδεσε την υπογραφή του κυρίως με τις σελίδες του περιοδικού Νέα Εστία. Αργότερα του Αντί. Με τις εκδόσεις της Π.Ε.Κ.Κ. Πάντα με αξιοσημείωτη συνέπεια.

Ίσως αυτή η αξιοσημείωτη συνέπεια να αποτελεί και το σημείο-κλειδί της σύνδεσής μας. Τόσο με τον γραφιά όσο και με τον άνθρωπο. Τα αφιερώματα, οι ψηφοφορίες, οι μονογραφίες. Οι συνελεύσεις, οι μικρές και οι μεγάλες αποφάσεις για την εσωτερική οργάνωση ή τη δημόσια παρουσία της Ένωσής μας τον ενθουσίαζαν. Τον συγκινούσαν, τον ενέπνεαν μέχρι τέλους.

Σε καιρούς σαν τους σημερινούς, όταν οι σειρήνες της ατομικής προβολής, της μόδας, του κενού εντυπωσιασμού, της διάχυτης αποσυσπείρωσης και της πνευματικής και γλωσσικής καθίζησης θριαμβεύουν. Τότε η πραότητα, το εφηβικό σφρίγος και η βαθιά αφοσίωση στην έννοια της συλλογικής δράσης του Δημήτρη Χαρίτου συνθέτουν την πρώτη ύλη του προσωπικού του ίχνους. Ένα παράδειγμα για τους νεότερους.».

Ο ΛΟΓΟΣ ΕΝΟΣ ΚΡΙΤΙΚΟΥ: ΠΟΙΗΤΙΚΗ ΓΡΑΦΗ

Φιλία ετών με συνέδεε με το Δημήτρη Χαρίτο. Ο λόγος ενός κριτικού, στην περίπτωσή του, ταυτίζεται με το λόγο ενός ποιητή. Ισχύει, φυσικά, και το αντίστροφο. Ίσως είναι από τους ελάχιστους που έκανε τη διαπίστωση του πράξη: «Γραφιάδες είμαστε και γραφιάδες θα πεθάνουμε», μου είχε πει μία φορά. Ήταν σε μία βόλτα, για να πάμε στην αίθουσα προβολών του Φεστιβάλ Δράμας.

Θεωρώ ότι αυτό είναι ένα ευτυχές γεγονός για το σινάφι μας. Ο λόγος είναι η παράλληλη κατάσταση της ύπαρξης ενός ανθρώπου. Ο λόγος ενός κριτικού να τελειώνει με τη βιολογική του ύπαρξη. Να κάνει αυτό που θέλει όσο ζει. Αυτό που αγαπά. Αυτό που του δίδει απόλαυση. Επειδή αυτή η χαρά ξυπνά και άλλα «κύτταρα», τότε γίνεται κάτι απίθανο. Θέλεις να κάνεις κάτι νέο, κάτι πιο όμορφο. Συνέχεια. Έτσι αναπτύσσεται το πνεύμα. Δοκιμάζει το λόγο του και σε άλλα πεδία. Ο λόγος ενός κριτικού να ελίσσεται μέσα στο Λόγο. Αυτό είναι μία ευχή. Στην περίπτωση του Δημήτρη Χαρίτου είναι η όλη η ζωή του. Δεν είναι παράξενο, λοιπόν, που η συνέπεια διέπει το βίο του.

Ο ΛΟΓΟΣ ΕΝΟΣ ΚΡΙΤΙΚΟΥ: ΜΙΑ ΣΤΑΣΗ

Με αυτή την έννοια δεν μπορούμε να μιλάμε για μία αναχώρηση. Μιλάμε για μία στάση. Ο Δημήτρης Χαρίτος έκανε μία παύση του λόγου του: μία στάση. Συνεχίζει την πορεία του. Δε μιλώ για τη μεταφυσική έννοια που θέλει ο άνθρωπος να συνεχίζει μία παράλληλη ζωή. Αναφέρομαι στη συνέχεια του βίου του ως μνήμη. Ως λόγου που συνδιαλέγεται με άλλους λόγους: με αυτούς των συναδέλφων του. Ο λόγος ενός κριτικού δε σταματά να συνομιλεί με το λόγο που συνεχίζει να παράγεται. Όμως για να γίνει αυτό απαραίτητη προϋπόθεση είναι η ποιότητα του λόγου του γράφοντος. Στην περίπτωση του Δημήτρη Χαρίτου αυτό μπορούμε να το πούμε στην κυριολεξία.

Με άλλα λόγια, τα γραπτά μας δε θα πάψουν να αναφέρονται στα κείμενα του. Ακούσια ή εκούσια. Αλλά και το αντίστροφο. Αυτός ο διάλογος υπάρχει μεταξύ των κειμένων που μπορούν να αντέξουν τη φθορά του χρόνου. Με το Δημήτρη ας ευχηθούμε να συνεχίσουμε να συνομιλούμε. Δηλαδή να πάρουμε τη σκυτάλη και να την κρατήσουμε γερά. Να διατηρήσουμε την ποιότητα που ήταν κυρίαρχο χαρακτηριστικό των κειμένων του. Όπως αυτός είχε δώσει τη δική του σκυτάλη: ο γιος του, ο Λευτέρης, είναι πετυχημένος σκηνοθέτης, η κόρη του, η Κλεοπάτρα, πετυχημένη φωτογράφος. Ας πάρουμε παράδειγμα τη ζωή και το ήθος του, εμείς οι κάπως νεότεροί του.

Διαβάστε τα κείμενα για τον κινηματογράφο

Δείτε τα βίντεο που έχουμε ετοιμάσει

• Αναφορές, Κινηματογραφικά νέα