ΟΙ ΟΡΝΙΘΕΣ

Αυγ 15, 2020 Θέατρο 0

ή η Νεφελοκοκιγία

γράφει ο Δημήτρης Βασιλείου

Αλήθεια δε γνωρίζω κάποιο δικό μου πρόσωπο που να μη γνωρίζει τη σχέση μου με τα Επιδαύρια που απαρτίζουν σταθερό μας προορισμό για πάνω από δύο δεκαετίες παρακολουθώντας ανελλιπώς το μεγαλύτερο αριθμό των παραστάσεων.

Το ίδιο ακριβώς συμβαίνει με την Θεσσαλονίκη και το θεσμό του Φεστιβάλ, αυτό που πιθανώς να μην είναι τόσο γνωστό είναι η εξαιρετική σχέση μας με το ΚΘΒΕ μιας και πάντα ξεκλέβουμε χρόνο να δούμε τις τρέχουσες παραγωγές. Ειδικά φέτος το Μάρτη αφού δεν έγιναν οι προβολές του Φεστιβάλ, είδαμε το σύνολο των παραστάσεων. Από τις επαφές μας είχαμε την πληροφορία πως φέτος η συμμετοχή του θεάτρου στα Επιδαύρια θα ήταν οι «Όρνιθες».

Μετά από όλα τα δυσοίωνα και στενάχωρα που μας έφεραν ως εδώ μετά βίας καταφέραμε να δούμε μόνο δύο παραστάσεις στο Μεγάλο Θέατρο της Επιδαύρου αγνοώντας πρωτοφανώς πλήρως τα δρώμενα της Μικρής Επιδαύρου! Αξίζει να αναφέρουμε πώς τα μέτρα προστασίας τηρούνται στο ανθρωπίνως δυνατότερο σημείο ειδικά την Κυριακή που ανακοινώθηκε η χρήση μάσκας καθ’ όλη την διάρκεια της παράστασης.

Είμαι σχεδόν σίγουρος πως περίπου 4.000 θεατές παρακολούθησαν την Κυριακή τους «Όρνιθες». Ο χρόνια αδελφικός φίλος, Γιάννης Φραγκούλης, με τίμησε, ζητώντας μου να συμμετάσχω στο διαδικτυακό του περιοδικό έτσι μετά από ένα διάστημα πειραματικό βαδίζουμε σε μία στενότερη συνεργασία.

«Η Νεφελοκοκιγία είναι μία καθαρά Αριστοφανική υπόθεση».

Το Θέατρο Τέχνης για πρώτη φορά ανέβασε τούς Όρνιθες στης 29 Αυγούστου του 1959, στο Ωδείο Ηρώδου Αττικού, σε μετάφραση Βασίλη Ρώτα, σκηνοθεσία Κάρολου Κουν, σκηνικά-κοστούμια Γιάννη Τσαρούχη, μουσική Μάνου Χατζιδάκι, χορογραφία Μάνου Ραλλού. Στη διανομή συμμετείχαν οι: Δ. Χατζημάρκος, Κ. Μπάκας, Ε. Σώκου, Γ. Κωνσταντίνου, Γ. Λαζάνης, Α. Καπελλαρή, Μ. Μαρμαρινός, Μ. Κουγιουμτζής, Σ. Μιχοπούλου κ.ά.

Το έργο γνώρισε μία νεότερη έκδοση το 1975 στην οποία ο σκηνοθέτης της φετινής παράστασης συμμετείχε ως μαύρο πουλί. Ο Γιάννης Ρήγας πήρε το αριστοφανικό κείμενο και χωρίς επιτηδεύματα και διάθεση επιθεωρησιακής επικαιροποίησης έδωσε μία νέα πνοή με έναν λόγο τόσο επίκαιρο που καθηλώνει, αν και ο σκηνοθέτης έχει τις δικές του καταβολές, καταφέρνει να αποδώσει με τη δικιά του γραφή τον απαιτούμενο φόρο τιμής στο παρελθόν κάνοντας μία παράσταση σύγχρονη που μιλά για το σήμερα χωρίς ούτε ένα ψήγμα μελοδραματισμού.

Αξίζει να σημειωθεί πώς η παράσταση αρχίζει και τελειώνει με ένα κουστούμι που είχε σχεδιάσει ο Γιάννης Τσαρούχης. Ενώ τα στοιχεία που συνθέτουν την καθημερινότητα μας, λόγου χάρη από την πανδημία με το πανέξυπνο παιχνίδισμα των κορονοϊών στην σκηνή και το αντίστοιχο μουσικό θέμα μέχρι το μεγάλο περίπατο και το μετρό Θεσσαλονίκης (όχι δα πώς δε μας θύμισε τους αθηναϊκούς έγχρωμους ποδηλάτοδρομους) ο σκηνοθέτης στοιχίζει με ξεκάθαρο τρόπο τα προβλήματα μιας διεφθαρμένης κοινωνίας δημιουργώντας δίκτυο μεταξύ των εποχών, που αλλοίμονο φαίνεται να μην διαφέρουν ιδιαίτερα.

Έχοντας ως παρακαταθήκη του την εξαιρετική μετάφραση του Κ.Χ. Μύρη (το φιλολογικό ψευδώνυμο του Κώστα Γεωργουσόπουλου), αναδεικνύει όλες εκείνες τις λεπτές αποχρώσεις του ποιητή που αναδεικνύονται στο έργο. Ο λόγος αβίαστος υπογραμμίζει τους δύο βασικούς άξονες που κινείται η αριστοφανική κωμωδία (τόσο στον κωμικό ήρωα μα και στον χορό). Σαν ιαμβικές σκηνές είναι σκέτη απόλαυση, σα μικρά αυτοτελή στιγμιότυπα που έρχονται και απογειώνουν το έργο.

Πιθανώς εδώ ο Γιώργος Χριστιανάκης πλέκει υπέροχα ποτέ με ρυθμικά περίτεχνα τα μουσικά θέματα πλημμυρίζοντας το αρχαίο θέατρο της Επιδαύρου με έντονη χατζιδακική νοσταλγία, αλλά και με αναφορές στον πρόσφατα εκλιπόντα Ένιο Μορικόνε. Ενώ η μουσική δραματουργία ολοκληρώνεται στο υπέροχο χορωδιακό φινάλε.

Δεν είναι δυνατόν να μη γίνει Ιδιαίτερη μνεία στα κουστούμια της Δέσποινας Ντάνη, είναι μία σκέτη ομορφιά, με αισθητική, σε τόνους παστέλ ζωγραφίζοντας τα χειροποίητα φτερά, ένα προς ένα, πιθανώς ήταν πιο εντυπωσιακό στοιχείο. Το ίδιο εξαιρετικές είναι οι εκφραστικές μάσκες της Μάρθας Φωκά που δένουν απόλυτα με το κλήμα της Νεφελονοκιγίας.

Ο Αριστοφάνης το 414 π.Χ. γράφει την αρτιότερη και πιθανώς λυρικότερη μα και πλέον πολυπρόσωπη κωμωδία του. Απογοητευμένος από την έκβαση του Πελοποννησιακού πολέμου και κυρίως από τη φιλοδοξία των αρχόντων, συνθέτει το μανιφέστο του. Οι «Όρνιθες» αποτελούν το πολιτικό συμπέρασμα μιας σύμβασης θέτοντας το ερώτημα κατά πόσο οι αντιστάσεις μας επαρκούν για να μείνουμε ακέραιοι και με καθαρή ψυχή απέναντι στην εξουσία. Παράλληλα, τολμά την αποκαθήλωση των θεών και την πλήρη αποδόμηση των ισχυρών. Ονειρεύεται μία ουτοπία, όπου δημαγωγοί, κρατικοδίαιτοι μνηστήρες και επαγγελματίες επαναστάτες εξορίζονται με συνοπτικές διαδικασίες. Το ερώτημα όμως, παραμένει. Ο μέσος άνθρωπος, ταλαιπωρημένος από μεγαλοϊδεατισμούς και υποσχέσεις μαθαίνει από το παρελθόν του ή είναι καταδικασμένος να παρασύρεται -κάθε φορά- σε ότι νέο ζητάει την υποταγή του.

Δυο αγανακτισμένοι γέροντες ο Πεισθέτερος και ο Ευελπίδης αναζητούν έναν τόπο όπου η ειρήνη και η αξιοκρατία θα κυριαρχούν. Βοηθός στην αναζήτηση τους είναι ο Έποπας ή Τηρέας, πρώην άνθρωπος και νυν βασιλιάς των πουλιών. Όλοι μαζί αποφασίζουν να ιδρύσουν την Νεφελοκοκκυγία. Μία πόλη όπου θα βρίσκεται ανάμεσα σε θεούς και ανθρώπους και θα είναι δίκαιη. Μα η εξουσία έχει τον τρόπο να γλυκαίνει και τους πιο «αθώους».

Το σκηνικό της Κέννυ Μακ Λέλλαν, λιγότερο πρωτότυπο, περιοριζόταν σε μία ξύλινη πλατφόρμα που εξυπηρετούσε επαρκώς τις ανάγκες των ηθοποιών. Πιθανώς η παρουσία ενός δέντρου με δυο παιδιά στις ρίζες του να παρακολουθούν το θέατρο εντός του θεάτρου θα τολμούσα να πω πως θυμίζει κάτι από μπεκετικούς ήρωες. Μετά από ώριμη σκέψη συζητώντας και με φίλους πλέον επαΐοντες εμού στο υποκριτικό σκέλος συνάδοντας σε κοινές απόψεις:

Ο Ταξιάρχης Χάνος ήταν σίγουρα μια αποκάλυψη, κρατώντας το ρόλο του Πεισθέταιρου καθώς και μας για δύο υπέροχες ώρες ατόφιας ερμηνείας. Εύγλωττος και άμεσος, χωρίς καμία «Αριστοφανική» μανιέρα ήταν ο ιδανικός λαοπλάνος που όπως προσδίδει και το όνομα του Πεισθέταιρος, αυτός που αρέσκεται να νουθετεί, αλλά και υπαινικτικός ως τύραννος Πεισίστρατος καταφέρνει να ξεγελάσει τους πάντες.

Ενώ ο Γιάννης Σαμψαλάκης, ως Ευελπίδης, υπήρξε επίσης ως το συμβολικό του όνομα, απόλυτα ετοιμόλογος. Δυνατή φωνή, με σωστή κίνηση μέσα στην ορχήστρα. Αμφότεροι είχαν μία πολύ καλή χημεία με το Χρήστο Στέργιογλου, ο οποίος ερμηνεύει τον Έποπα, που έχει έναν δικό του τρόπο να αφομοιώνει ότι και να του αναθέτουν, επικεντρωμένος, ακόμα και όταν βρισκόταν στο πίσω μέρος της σκηνής. Ενώ όταν έκανε την εμφάνιση της η Ίρις, με το εκπληκτικό κατάλευκο κουστούμι, ακούστηκε ένα μακρόσυρτο επιφώνημα από τις κερκίδες «Ααααα…» , η Κλειώ Οθωναίου ως έξαλλη αγγελιοφόρος έρχεται να προειδοποιήσει τους αποστάτες για την οργή των θεών. Μία μεταμοντέρνα ντίβα με κλονισμένο νευρικό σύστημα θεωρώ πως ήταν απολαυστικότατη

Σίγουρα όμως μεγάλος πρωταγωνιστής της παράστασης είναι ο χορός των πουλιών. Οι 25 περίπου ηθοποιοί ως ένα σώμα απελευθέρωσαν απίστευτη ενέργεια που μας ξεσήκωσαν. Μιας και η κίνηση τους ήταν πολύ καλά δουλεμένη και όλο μαζί το αποτέλεσμα είναι καθολικά εξαιρετικό, δεν μπορώ να μην κάνω μνεία για το δραματικά μελοποιημένο φινάλε που ολοκληρώνει κατά τον καλύτερο τρόπο την παράσταση.

Κρίνουμε σκόπιμο να δώσουμε τα εύσημα στο Κρατικό Θέατρο Βορείου Ελλάδος που σε χρόνο μόνο δύο μηνών και υπ’ αυτές τις συνθήκες ολοκλήρωσε μια τέτοια παραγωγή με τόσους συντελεστές. Κλείνουμε με μιαν ευχή του χρόνου να επανέλθουμε στα φυσιολογικά μας επίπεδα.

• Θεατρικές παραστάσεις