THE IMITATION GAME

Ιαν 04, 2015 Κινηματογράφος 0

ΠΑΙΧΝΙΔΙΑ ΘΑΝΑΤΟΥ ΚΑΙ ΜΥΣΤΗΡΙΟΥ

Στις 12 Νοεμβρίου 1942 ο μαθηματικός Alan Turing έφτασε στη Νέα Υόρκη, για να πάει στην Ουάσινγκτον, στο κέντρο των μυστικών υπηρεσιών των ΗΠΑ, μία οργάνωση όχι τόσο γνωστή όσο η CIA. Περισσότερα από 500 πλοία είχαν βυθιστεί απ’το γερμανικό στόλο απ’τη στιγμή που οι ΗΠΑ άρχισαν να στέλνουν προμήθειες, διασχίζοντας τον Ατλαντικό, στην Ευρώπη το 1941, ενώ οι ναυτικές διοικήσεις είχαν αρχίσει να ανησυχούν με τη βρετανική απροθυμία για συμμετοχή στην αποκρυπτογράφηση των γερμανικών μηνυμάτων που στέλνονταν απ’τα γερμανικά πλοία και την αποκωδικοποίηση απ’την μηχανή Enigma. Αυτό είναι το θέμα της ταινίας «The imitation game» που βγαίνει σύντομα στις αίθουσες.

Επίσημα ο Turing συναντήθηκε για να αποκαλύψει ότι αυτός και η ομάδα του, στο Bleychley Park, ήξεραν για το Enigma. Στην πραγματικότητα ακολουθούσε αυστηρές οδηγίες απ’την Μ16, να είναι ο επίσημος ψεύτης και να κρατήσει τους Αμερικάνους στο σκοτάδι, όσο το δυνατόν περισσότερο. Ήταν ένας σκληρός ρόλος για το μαθηματικό του Κέμπριτζ που αγαπούσε τα παζλ, αλλά ο χρόνος του Turing άρχισε να μετρά από τότε που μπήκε στο παιχνίδι της υψηλής διπλωματίας.

Άγνωστος στους Αμερικάνους, ο Βρετανός αποκρυπτογραφούσε μηνύματα από και προς στα γερμανικά πλοία απ’το καλοκαίρι του 1940. Μετά από κάποιες εβδομάδες, από τότε που έφτασε στο Bletchley Park, ο Turing εφηύρε μία ηλεκτρομηχανική μηχανή, την Bombe, που θα μπορούσε να σπάσει οποιοδήποτε μήνυμα με κώδικα Enigma. Αυτή η μηχανή απαιτούσε δύο πράγματα: τη γνώση του λογισμικού του Enigma και ένα κείμενο «κούνια», με είκοσι χαρακτήρες περίπου, που θα μπει μέσα στο μήνυμα, έχοντας δεδομένα όπως ο καιρός και ημερομηνίες όπως η ημερομηνία γέννησης του Χίτλερ.

Η ΜΠΛΟΦΑ ΤΗΣ ΟΜΑΔΑΣ

Λίγοι είχαν πρόσβαση στην πληροφορία. Οι περισσότεροι αξιωματούχοι της κυβέρνησης και του βρετανικού ναυτικού πίστευαν ότι οι ζωτικής σημασίας πληροφορίες έρχονταν από έναν σημαντικό κατάσκοπο της Μ16, με τον κωδικό «Βονιφάτιος», ο οποίος ήλεγχε ένα δίκτυο πρακτόρων μέσα στη Γερμανία. Ο Βονιφάτιος και η ομάδα του ήταν εντελώς φανταστικοί. Ένας απ’αυτούς που ήξερε την αλήθεια ήταν ο μελλοντικός συγγραφέας των μυθιστορημάτων που αφορούσαν στον Τζέιμς Μποντ, ο Ian Fleming, ο οποίος δούλευε ως υπολοχαγός στην κατασκοπευτική υπηρεσία του βρετανικού ναυτικού. Ο Fleming είχε εμπλακεί στο σχεδιασμό κατασκοπευτικών επιχειρήσεων απ’το Bletchley Park, αλλά, κρίνοντας απ’το ημερολόγιό του, δεν είχε συναντήσει ποτέ τον Turing.

«Ένας απ΄τους τρόπους που μάθαμε για το πόσο ο Turing εμπλεκόταν μα τη Μ16, κατά τη διάρκεια του πολέμου, ήταν τα ημερολόγια του Fleming», αναφέρει ο Graham Moore, σεναριογράφος και παραγωγός της ταινία «The imitation game», «Τις περισσότερες φορές έγραφε πόσο ενοχλημένος ήταν με τον Tuning. Ο Fleming πρότεινε σχέδια σε τακτά χρονικά διαστήματα και ο Tuning ήταν ικανός να τα απορρίψει. Ο Fleming το είχε ξεκαθαρίσει ότι δεν του ήταν αρεστός. Ένα σημαντικό απόσπασμα είναι αυτό: «Ο Tuning ήρθε σαν ένας εργολάβος και έκανε ότι ήθελε», φανταζόμαστε τις διαφορές των δύο αντρών της βρετανικής αντικατασκοπίας».

Η Μ16 είχε μεγάλο πρόβλημα να αφήσει τους Αμερικάνους συμμάχους της μέσα σε αυτό το πεδίο, φοβούμενη όχι μόνο ότι οι πληροφορίες θα διαρρεύσουν, αλλά ότι οι Βρετανοί θα πάρουν μικρό μέρος απ’το αντίτιμο. Με τον αμερικάνικο πεζικό και ναυτικό να δρουν σχεδόν ανεξάρτητα, συχνά υπήρχαν μετωπικές συγκρούσεις του ενός με τον άλλο, η βρετανική κατασκοπεία είχε πεισθεί ότι οι πληροφορίες θα χρησιμοποιούνταν απερίσκεπτα.

ΤΟ  ΠΑΙΧΝΙΔΙ ΣΤΙΣ ΗΠΑ

Ο ρόλος του Tuning στην Ουάσινγκτον ήταν να αποκτήσει επαφές με την ηγεσία της αμερικάνικης αποκρυπτογράφησης και να τους πείσει ότι οι Βρετανοί αγωνίζονται πολύ με τους ειδικούς τους όπως επίσης να τονίσει ότι οι μηχανές αναπτύσσονται, ειδικά το σύστημα αποκρυπτογράφησης, κατόπιν ιδιαιτέρων συζητήσεων του Winston Churchill με το Franklin Roosevelt. Κρίνοντας αυτή τη διαμάχη του, λεπτό προς λεπτό, ήταν ένας ρόλος που τον έπαιξε τέλεια, σε ένα σκληρό περιβάλλον που προβαλλόταν στο κοινό πεδίο και το οποίο δεν τους άφηνε να δουν τα νέφη στις κοινωνικές καταστάσεις.

«Αυτό το μισούσε επειδή θα έπρεπε να παίξει το μουγκό όταν θα πιέζεται απ’αυτούς τους μαθηματικούς», αναφέρει ο Moore. «Θα έπρεπε να υποκριθεί ότι έχει μείνει έκπληκτος απ’την πρόοδο των Αμερικάνων, ενώ αυτοί ήταν έτη φωτός πίσω απ’τους Βρετανούς, σ’αυτό το σημείο. Αλλά έπρεπε να τους πείσει.».

Οι αναφορές του Turing απ’την Ουάσινγκτον ήταν γεμάτες περιφρονήσεις απ’αυτά που είχε δει, την υπερβολική στήριξη περισσότερο στην τεχνολογία παρά στη σκέψη. «Έχω πεισθεί ότι δεν μπορεί κάποιος να εμπιστευθεί πολύ αυτούς τους ανθρώπους, όταν υπάρχει ένα κριτήριο αποκρυπτογράφησης.», αναφέρει, «Με εξέπληξε ότι είδα ότι αυτοί κάνουν λεπτομερείς αναλύσεις πριν να πιάσουν πραγματικά το ουσιαστικό θέμα. Αλλά, πιστεύω, μπορούμε να χειριστούμε με πολλούς διαφορετικούς τρόπους αυτό το μηχανισμό.». Η αμερικάνικη κουλτούρα ήταν ξένη στον Tuning, ο οποίος ήταν ερεθισμένος απ’αυτά που είδε, όπως την όλο αυξανόμενη ανάγκη τους για άσχετες και σύντομες συνομιλίες. «Σε ένα απ’τα γράμματά του στο σπίτι του, παραπονιέται για τον τρόπο ομιλίας τους και από το γεγονός μιλάνε συχνά με γρυλισμούς και με το «αλλά», όλα αυτά τα τραυλίσματα το νευρίαζαν.», αναφέρει ο Moore. «Έγραψε ότι “Λένε την πρόταση και μετά σταματούν!”.».

Με έναν ειρωνικό τρόπο, αυτό το ταξίδι του Turing στην Ουάσινγκτον επηρέασε την εργασία του στα μεταπολεμικά χρόνια, θυμάται καλά αυτή την περίοδο και ειδικά σε ένα έγγραφο το 1950 που αφορούσε μία μηχανή που έκανε επαγωγικές σκέψεις. Συνάντησε τον Claude Shanon, σήμερα γνωστό ως πατέρα της θεωρίας της πληροφορίας, και είχαν μία μακριά συνομιλία για την ιδέα να κατασκευάσουν έναν ηλεκτρονικό εγκέφαλο, μία κουβέντα που εξιτάρισε τον Tuning τόσο πολύ που αμέσως αγόρασε ένα βιβλίο για τα ηλεκτρονικά στοιχεία που το διάβαζε στις ατέλειωτες μέρες όταν καθόταν απέναντι απ’τον Ατλαντικό.

Η ΤΕΧΝΗΤΗ ΕΥΦΥΙΑ

Ο Tuning θα εμπλεκόταν με κάποια απ’τα πρώιμα πειράματα σχετικά με την τεχνική ευφυΐα, σχεδιάζοντας προγράμματα που σχεδίαζαν και έγραφαν ερωτικά γράμματα. Αλλά, μία Τρίτη πρωί, τον Ιούνιο του 1954, η οικονόμος του το βρήκε νεκρό, έχοντας φάει λίγο απ’το μήλο του που ήταν στο κομοδίνο του. Η νεκροψία βρήκε ότι το υδροκυάνιο ήταν η αιτία του θανάτου του, αν και το μήλο δεν εξετάστηκε.

Πριν από δύο χρόνια, ο Tunung είχε καταδικαστεί για απρέπεια και θα έπρεπε να επιλέξει είτε τη φυλακή είτε τον κατ’οίκον περιορισμό. Διάλεξε το τελευταίο το οποίο τον καθιστούσε ανίκανο και το αποτέλεσμα της καταδίκης του ήταν να χάσει την ασφάλειά του και την εργασία του στο GCHQ, τις επαφές με τους επικεφαλείς της κυβέρνησης.

Αυτό μπορεί να δυναμώσει την υπόθεση της αυτοκτονίας, αλλά το κατά πόσο αυτός είχε εμπλακεί με ευαίσθητες πληροφορίες, ήταν κάτι που πρόσθεσε στοιχεία στο μυστήριο του θανάτου του. Η μητέρα του κατέκρινε την απρόσεκτη νοοτροπία του γιου της να αποθηκεύει επικίνδυνα χημικά. Είχε ένα ηλεκτρικό εργαστήριο σε ένα δωμάτιο στην οικία που είχε νοικιάσει για να κάνει πειράματα και υπέθεσαν ότι το μήλο είχε μολυνθεί εκεί. Πάντως, αυτή η ιστορία είναι απλά πολύ βολική.

ΤΑ ΑΙΤΙΑ ΤΟΥ ΘΑΝΑΤΟΥ

«Πολλοί πιστεύουν ότι είχε δολοφονηθεί επειδή η κυβέρνηση φοβόταν ότι θα άρχιζε να μιλά.», αναφέρει ο Moore, «Οι Βρετανοί έδωσαν το Enigma στο Ισραήλ, λέγοντας ότι ήταν μία ανθεκτική μηχανή και αυτοί το χρησιμοποίησαν για τις επικοινωνίες τους. Δεν είπαν σε κανένα ότι την «έσπασαν» και ότι συνέχιζαν να ακούν. Υπήρχαν, λοιπόν, πολλές μπλόφες και ένας μεγάλος αριθμός από μπλόφες συνεχίζονται.».

Πάντως ο Mortem Tyldum, σκηνοθέτης του «The imitation game» έχει διαφορετική θεωρία. Πιστεύει ότι το κλειδί του μυστηρίου βρίσκεται στο ότι ο Turing ήταν γοητευμένος με την ταινία του Disney, «Snow white».

Υπάρχει μία σκηνή που απεγνωσμένα προσπάθησα να την καταλάβω. Πηγαίνουν στο Bletchley για να μιλήσουν με το διοικητή Dennison για μία αποκωδικοποίηση στις αρχές του πολέμου. Ήταν νωρίς και στο χωριό άρχιζε να πέφτει το χιόνι, το άσπρο χιόνι. Βούτηξε μέσα, ερωτεύτηκε την ταινία και σχεδόν απέκτησε εμμονές με αυτή. Νομίζω ότι αυτό του έδωσε την ιδέα της αυτοκτονίας με το μήλο και τον οδήγησε να θέσει τέρμα στη ζωή του».

Γιάννης Φραγκούλης

• Βιογραφίες