ΤΟ ΦΥΝΤΑΝΑΚΙ

Σεπ 06, 2022 Θέατρο 0

ΘΕΑΤΡΙΚΕΣ ΠΑΡΑΣΤΑΣΕΙΣ

Ο ΑΝΑΤΡΕΠΤΙΚΟΣ ΕΡΩΤΑΣ

Το φυντανάκι: γράφει ο Γιάννης Ιωννίδης

Πόση δύναμη μπορεί να αντιτάξει η αγάπη μπροστά στο οικονομικό αδιέξοδο; Πόσο μπορεί να αντισταθεί ο έρωτας και ο άνθρωπος, όταν οι κοινωνικού μηχανισμοί τον καθιστούν εμπορεύσιμο είδος; Η πλοκή αναπτύσσεται όπως ένα σύγχρονο λαϊκό παραμύθι με στοιχεία συμβολισμού και την δύναμη του ρεαλισμού. Είδαμε την παράσταση «Το φυντανάκι» στα Μερκούρεια.

ΤΟ ΦΥΝΤΑΝΑΚΙ: Ο ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΣ ΠΕΡΙΓΥΡΟΣ

Ο έρωτας και το χρέος εξελίσσονται παράλληλα. Σκιαγραφούν την συμπεριφορά ατόμων υπό το καθεστώς ηθικής και οικονομικής χρεοκοπίας.

Στις αρχές της δεκαετίας του1920, σε μια λαϊκή γειτονιά της Αθήνας, στην Πλάκα, ο Γιάγκος και η Τούλα θα ερωτευτούν. Εκείνη είναι μια φτωχή μοδίστρα, κόρη του ταχυδρόμου της περιοχής. Ο Γιάγκος, κουτσαβάκης και άνεργος, σύντομα θα προδώσει τον έρωτά τους για τα μάτια της προκλητικής Εύας. Αυτή μπορεί να του εξασφαλίσει με τις γνωριμίες της, μία καλύτερη ζωή.

“Το φυντανάκι: η παράσταση έχει

να κάνει με ένα σύγχρονο λαϊκό παραμύθι.”

Η Τούλα όμως είναι έγκυος και, το οικονομικό και κοινωνικό αδιέξοδο που αντιμετωπίζει θα οδηγήσει αυτή και τον πατέρα της, σε αποφάσεις τραγικές για την ζωή και των δύο.

ΤΟ ΦΥΝΤΑΝΑΚΙ: ΡΟΜΑΝΤΙΣΜΟΣ Ή ΡΕΑΛΙΣΜΟΣ;

Η παράσταση έχει να κάνει με ένα σύγχρονο λαϊκό παραμύθι, που ξετυλίγεται έχοντας στοιχεία συμβολισμού. Υπάρχει όμως και η δύναμη του αστικού ρεαλισμού. Εκεί ο έρωτας και το χρέος εξελίσσονται παράλληλα. Σκιαγραφούν την συμπεριφορά ατόμων υπό το καθεστώς ηθικής και οικονομικής χρεοκοπίας.

Όπως αναπτύσσεται η ιστορία, η ελπίδα και η αγάπη για την ζωή σβήνουν. Όπως ένα χαμόγελο που νομοτελειακά και βασανιστικά καταλήγει σε πικρό σφίξιμο των χειλιών.

Βρισκόμαστε στη μεταπολεμική Αθήνα, λίγο πριν από τη μικρασιατική καταστροφή. Σε μια γειτονιά, μέσα και γύρω στα σπίτια τα οποία αποτελούν την αυλή και ιδιοκτησία της σατράπισσας κυρά Κατίνας. Ένα ολόκληρο γαϊτανάκι σχέσεων, γεγονότων και δοκιμασιών ξετυλίγεται. Από τη μια πλευρά είναι το «φυντανάκι», η ρομαντική μοδίστρα, ιδεολόγος Τούλα, κόρη του ταχυδρόμου κυρ Αντώνη και της πλύστρας Φρόσως. Από την άλλη η πέτρα του σκανδάλου, ο Γιάγκος. Αυτός προδίδει την αγνή αγάπη της Τούλας για τα μάτια και τις οικονομικές υποσχέσεις της γειτόνισσας Εύας. Ανιψιάς του Γιαβρούση.

Στο μεταξύ ο πλούσιος Γιαβρούσης αποζητά τη «συντροφιά» της Τούλας. Όμως πρώτα της έχει τάξει οικονομική βοήθεια. Όλα αυτά εν αγνοία του κυρ Αντώνη. Αλλά με τις θερμότερες ευχές της μητέρας της και της κυρά Κατίνας που λύνει και δένει. Το τέλος όμως αδικεί κάποιους και άλλους τους δικαιώνει. Έστω και άδικα.

ΤΟ ΦΥΝΤΑΝΑΚΙ: Η ΑΞΙΑ ΣΤΗΝ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΤΡΑΓΩΔΙΑ

Στο «Φυντανάκι», κάτω από το επίχρισμα της «αθηναϊκής ηθογραφίας», βρίσκεται η δυναμική μιας οικογενειακής και κοινωνικής τραγωδίας. Από αυτήν το έργο αντλεί όλη τη διαχρονική αξία και ζωντάνια του. Ωστόσο, θα πρέπει να αναφέρουμε ότι ο όρος ηθογραφία δεν αποτελεί επί της ουσίας θεατρικό είδος. Ενταγμένο στην κατηγοριοποίηση της δραματουργίας. Όπως συμβαίνει με την κωμωδία ή το ιστορικό δράμα. Αποτελεί όμως αναφορά στη δραματουργική θεματική παραγωγή της συγκεκριμένης εποχής.

“Το φυντανάκι: ξεκινώντας από μια κλειστή

ανθρωπογεωγραφία, ξανοίγεται χωρίς προκαταλήψεις

προς τα κοινωνικά προβλήματα.”

Η απλή καθημερινή ιστορία της Τούλας και του κυρ-Αντώνη στη γραφική γειτονιά, μοιάζει να περιγράφει ένα μικρόκοσμο. Συνηθισμένα περιστατικά με τύπους λαϊκούς από τη σκοπιά μιας φωτογραφικής απεικόνισης των ηθών. Μοιάζει επίσης να ρέπει προς το μελόδραμα, στοιχείο κληροδοτημένο από τον 19^ο αιώνα. Με τους καλούς και κακούς σε θεμελιακή αντιπαράθεση, με την ατιμασμένη κόρη και τον πικραμένο πατέρα, τη φτώχεια, την πορνεία, τον προδομένο έρωτα.

Όμως ο Π. Χορν ούτε στη φολκλορική επιφάνεια της αυλής στέκεται, ούτε την ηθικοπλαστική έκβαση του μελοδράματος υπηρετεί. Δεν λειτουργεί με την επιθυμία του κοινού αισθήματος δικαίου. Ούτε με την ψευδαίσθηση ότι η διασαλεμένη τάξη τελικά θα αποκατασταθεί υπέρ των αθώων και τιμίων, του αδικημένου και του θύματος.

ΤΟ ΦΥΝΤΑΝΑΚΙ: ΚΟΙΝΩΝΙΚΑ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ

Το έργο είναι βαθύτερα ρεαλιστικό. Στον βαθμό που, ξεκινώντας από μια κλειστή ανθρωπογεωγραφία, ξανοίγεται χωρίς προκαταλήψεις προς τα κοινωνικά προβλήματα. Στις συγκρούσεις συμφερόντων και τις διαπροσωπικές αντιθέσεις, οι οποίες όχι απλώς δεν είναι εποχιακές ή πρόσκαιρες, αλλά βρίσκονται σταθερά στη βάση της αστικής κοινωνίας και ιδεολογίας.

Κεντρικό σημείο του συγκεκριμένου δράματος αποτελεί η ηθική καταρράκωση των πρωταγωνιστών. Αποτελούν θύματα του κοινωνικού και οικονομικού μαρασμού. «Δεν βαριέσαι, ο μισθός τιποτένιος. Τα τυχερά πότε είναι και πότε δεν είναι. Τι τα θες δεν είμαστε τυχεροί», είναι τα λόγια του κυρ- Αντώνη. Αφορούν στην κακοτυχία που κατατρέχει τους μεροκαματιάρηδες της αυλής. Λόγια που ο Χορν χρησιμοποιεί για να τονίσει την οικονομική ανέχεια που τους διακρίνει.

“Το φυντανάκι: Δεν ωραιοποιεί ο Παντελής Χορν

τα γεγονότα, αντίθετα, τα παρουσιάζει με ιδιαίτερο ρεαλισμό.”

«Τόσες χιλιάδες περνάνε από τα χέρια σου. Ποιος έχει το μέλι στα δάκτυλά του και δεν το γλύφει;». Αυτά είναι τα λόγια της Φρόσως, από την άλλη πλευρά. Λόγια που αποτελούν χαρακτηριστική εικόνα, της χαμένης ηθικής. Της παρακμής των αξιών, από πεινασμένους -υλικά και πνευματικά- ταλαίπωρους ανθρώπους. Ανθρώπους που έχουν παραμερίσει τις ατομικές -κάθε είδους- αναστολές. Όλα αυτά προκειμένου να ζήσουν το ελάχιστα ευτυχέστερο, πέρα από την καθημερινή αθλιότητα που τους σκοτώνει.

ΤΟ ΦΥΝΤΑΝΑΚΙ: ΡΕΑΛΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΑΝΤΙΠΑΡΑΘΕΣΗ

Δεν ωραιοποιεί ο Παντελής Χορν τα γεγονότα. Αντίθετα, τα παρουσιάζει με ιδιαίτερο ρεαλισμό. Δείχνει τις συναισθηματικές εξάρσεις που προβάλλουν την οδύνη με έντονο τρόπο. Καθώς οι πρωταγωνιστές του αργά ή γρήγορα, θα ακολουθήσουν την άτυχη, κατά τα λόγια του κυρ-Αντώνη, μοίρα τους.

Χρησιμοποιεί στα έργα του τη δημοτική με χαρακτηριστικό τρόπο. Αναφέρεται με λαϊκές εκφράσεις. Όπως η φράση του Γιάγκου: «Σιλάνς, μωρή» και η απάντηση της Φρόσως: «Σιλάνσης είσαι και φένεσαι!». Με αυτόν τον τρόπο καταφέρνει την δια του λόγου καταγραφή της πνευματικής καλλιέργειας. Όπως και την προβολή της κοινωνικής και αισθητικής συμπεριφοράς της εποχής.

Η γραφή του βρέθηκε, αρκετές φορές, σε αντιπαράθεση με το πνεύμα άλλων θεατρικών συγγραφέων της εποχής. Η τάση που επικρατούσε ήταν να γράφονται έργα με πιο απλά λόγια όσο και πιο ανάλαφρη θεματολογία. Να εστιάζουν στην παράδοση και την αναφορά στα ελληνικά ήθη και έθιμα. Αν και λογοτέχνης με ιδιαίτερη καλλιέργεια, ο Χορν είχε επιλέξει -όπως ανέφερε και ο ίδιος- μια κατάσταση γλωσσικής ελευθερίας ή αναρχίας. Χωρίς να νοιάζεται ιδιαίτερα για την κοινωνική κριτική.

Διαφαίνεται ότι με τον λόγο του, τις φράσεις που χρησιμοποιούσε, επιθυμούσε την προβολή των χαρακτήρων των έργων του με αυθεντικό τρόπο. Χωρίς ηθικούς φραγμούς και καλλιτεχνικές αναστολές. Η πραγματικότητα και η γνήσια καταγραφή της είναι το ζητούμενο. Εκεί είχε στραμμένο προφανώς το ενδιαφέρον του ο Χορν.

ΤΟ ΦΥΝΤΑΝΑΚΙ

Συγγραφέας: Παντελής Χορν

Σκηνοθεσία: Σταμάτης Στάμογλου

Μουσική: Άννα-Χριστίνα Στάμογλου

Σκηνογραφία: Ο θίασος της Κεντρικής Σκηνής

Ενδυματολογία: Ο θίασος της Κεντρικής Σκηνής

Δημιουργικό αφίσας και πρόγραμμα: Αργυρή Τσιώμου

Παίζουν: Δημήτρης Μπατάκης (κυρ-Αντώνης), Γιωτα Καραβασίλη (Κατίνα), Γεωργία Αγγελίδου (Τούλα), Βενετία Στέμκα (Τούλα), Αργυρή Τσιώμου (Φρόσω), Μαριάννα Διαμαντοπούλου (Εύα), Στέφανος Παπακυριακίδης (Γιάγκος), Μιλτιάδης Παπαδόπουλος (Γιάγκος), Σταμάτης Στάμογλου (Γιαβρούσης), Παύλος Παυλίδης (θείος)

Παραγωγή: Δήμος Νεάπολης Συκεών-Θεατρικά Εργραστήρια «Μελίνα Μερκούρη»-Κεντρική Σκηνή

Θέατρο: Ανοιχτό Θέατρο Συκεών Μάνος Κατράκης

Ημερομηνία παράστασης: 1/9/2022.

Διαβάστε για τις θεατρικές παραστάσεις

Επιστροφή στο ευρετήριο άρθρων