ΤΟ ΚΙΒΩΤΙΟ

Απρ 15, 2022 Θέατρο 0

ΚΡΙΤΙΚΕΣ ΘΕΑΤΡΟΥ

ΜΙΑ ΣΚΟΤΕΙΝΗ ΧΑΡΑΜΑΔΑ

Στα τέλη του ελληνικού εμφυλίου πολέμου, μια ομάδα ανταρτών αναλαμβάνει μετά από σχετική εντολή του Γενικού Αρχηγείου να μεταφέρει, περνώντας μέσα από εχθρικό έδαφος, ένα κιβώτιο αγνώστου περιεχομένου, με παραλήπτες τη διοίκηση μιας ανταρτοκρατούμενης πόλης.

ΤΟ ΚΙΒΩΤΙΟ: ΤΟ ΕΡΓΟ

Στη διάρκεια της αποστολής η ομάδα αρχίζει να χάνει τα μέλη της σταδιακά. Μέχρι που τελικά σώζεται ένας μόνο αντάρτης, ο οποίος τελικά κατορθώνει να παραδώσει το κιβώτιο. Όταν όμως φτάνει στον προορισμό του, διαπιστώνεται πως είναι άδειο. Ο αντάρτης φυλακίζεται από τους άλλους συντρόφους του ως δολιοφθορέας.

Σε μια συγκλονιστική προσπάθεια να αποδείξει την αθωότητά του, αρχίζει να συντάσσει αναφορές στον ανακριτή. Δεν διστάζει να εξηγεί και να ερμηνεύει το νόημα της παράδοξης αποστολής τους. Αυτές οι αναφορές αποτελούν το μυθιστόρημα του Άρη Αλεξάνδρου. Ο συντάκτης των αναφορών δε γνωρίζει τίποτα για την ταυτότητα του ανακριτή. Ούτε για τους δεσμώτες του, ούτε αν ο ανακριτής διαβάζει τα όσα του γράφει.

ΤΟ ΚΙΒΩΤΙΟ: Η ΑΠΟΨΗ ΜΑΣ

Πρόκειται για ένα μονόλογο που εξελίσσεται μέσα σε’ ένα κλίμα εξομολόγησης. Μέσα από τις παραστατικές περιγραφές του ήρωα, γινόμαστε μέτοχοι των κακουχιών, των στερήσεων καθώς και των ιδιαίτερων στρατιωτικών κανονισμών που παραγκωνίζουν κάθε ανθρωπισμό και ευαισθησία προκειμένου να έρθει σε πέρας η αποστολή. Μάλιστα κάθε φορά που εισέρχεται στην εξιστόρηση των γεγονότων και των πράξεων που συνέβησαν, παρατηρούμε μια δυσκολία έκφρασης του ήρωα. Και αυτό όχι τυχαία διότι με κάθε περιγραφή του αναβιώνει ξανά και ξανά τα όσα έζησε.

“Το κιβώτιο: Το μόνο που φαίνεται να σχηματίζεται

πάνω στις αδρές γραμμές του χαρτιού

με αχνά γράμματα είναι ο τίτλος «Προδότης».”

Με την ψυχή του «φορτωμένη» από ιδανικά και αξίες που τον συντροφεύανε ως άσβεστοι φρουροί απέναντι στις δυσμενείς συνθήκες καταλήγει δέσμιος και δακτυλοδεικτούμενος. Για την αποτυχία της αποστολής διότι το κιβώτιο λέχθηκε από τους ανωτέρους του ότι ήταν άνευ περιεχομένου. Καθόλη την διάρκεια του έργου διαφαίνεται η αγωνιώδης πορεία του να αποδείξει την αθωότητα του. Καταβάλλοντας μεγάλη προσπάθεια να ενθυμηθεί έως και την παραμικρή λεπτομέρεια. Προκειμένου να λειτουργήσει και να εκτιμηθεί ως τεκμήριο για την αθωότητα του.

ΤΟ ΚΙΒΩΤΙΟ: ΨΗΓΜΑΤΑ ΕΙΡΩΝΙΑΣ

Είναι ο μοναδικός επιζών αυτής της αποστολής. Έχει την προσδοκία ότι στο στρατιωτικό μητρώο δίπλα στο όνομα του θα γραφτεί η λέξη «Ήρωας» και να επιβραβευτεί γι’ αυτό. Γεγονός που εν τέλει φαντάζει μακρινό όνειρο. Το μόνο που φαίνεται να σχηματίζεται πάνω στις αδρές γραμμές του χαρτιού με αχνά γράμματα είναι ο τίτλος «Προδότης».

Χρησιμοποιεί ψήγματα ειρωνείας, αστεϊσμούς και ένταση στη φωνή του από το δίκιο του που τον πνίγει. Όσο πλησιάζει το τέλος του έργου, ο ίδιος αναρωτιέται για το τι πραγματικά μπορεί να συνέβη και για ποιο λόγο… Απογοητευμένος πια και γνωρίζοντας ποιο τέλος τον περιμένει θέτει πολλά ρητορικά επιχειρήματα και η φωνή αυτή να σωπαίνει…

ΤΟ ΚΙΒΩΤΙΟ: Η ΣΚΗΝΙΚΗ ΑΤΜΟΣΦΑΙΡΑ

Η λιτότητα που συναντάμε στο σκηνικό σου έδινε την πεποίθηση ότι πρόκειται για ένα κελί φυλακής. Το μέρος που περιορίζει μόνο το σώμα αλλά όχι την ψυχή του ήρωα. Ανά τακτά διαστήματα, παρεμβάλλονταν διάφορες μουσικές (ήχος κλαρίνου, αντάρτικος ύμνος, 4 ανυπόμονα χτυπήματα στο ξύλο). Είτε κατά την διάρκεια του έργου είτε για το πέρασμα της άλλης σκηνής. Δημιουργούσε έναν υποτονικό μα συνάμα ατμοσφαιρικό αέρα με ποικίλα συναισθήματα.

“Το κιβώτιο: Οι κάθε είδους ιδεολογίες

κρύβουν μια σκοτεινή χαραμάδα.”

Οι εναλλαγές στο φως του προβολέα από διαφορετικές γωνίες και πλευρές αποκτούν διττή σημασία. Αντικατοπτρίζουν το ανακριτικό και γεμάτο καχυποψία μάτι των ανωτέρων του. Ταυτόχρονα το ίδιο το φως πέφτει πάνω του ως συνήγορος υπεράσπισης προσπαθώντας να φωτίσει κάθε πτυχή της ιστορίας του. Σε συνδυασμό με το δραματικό ύφος του πάλλει τις συναισθηματικές χορδές του κοινού με συγκίνηση και προβληματισμό.

ΤΟ ΚΙΒΩΤΙΟ: ΔΙΑΧΡΟΝΙΚΟΤΗΤΑ

Ο συγγραφέας Άρης Αλεξάνδρου χρησιμοποιεί ως φόντο τον εμφύλιο στην Ελλάδα. Προσθέτει άλλα ιστορικά στοιχεία (ναζιστές- κυάνιο, ισπανικός εμφύλιος- αλεξιπτωτιστές). Πλάθει μια ιστορία που φέρουν μια διαχρονικότητα. Ο συγγραφέας στρέφει το θεατρικό φακό του πάντοθεν, επιτρέποντας στον έκαστο θεατή να διεξάγει πολλαπλά δυνητικά συμπεράσματα κατά το δοκούν: Έλλειψη προσδοκιών, σκοπός, ύπαρξη κ.α. Αφού τίποτα δεν είναι απόλυτο σε μια πολεμική συνθήκη με τις προδοσίες, τους κατάσκοπους και τα εναλλασσόμενα συμφέροντα να ενεδρεύουν σε κάθε γωνιά.

Οι κάθε είδους ιδεολογίες κρύβουν μια σκοτεινή χαραμάδα την οποία και προσπαθούν να καλύψουν ή να ωραιοποιήσουν. Όμως ελλοχεύει ο κίνδυνος ανά πάσα στιγμή να πέσεις μέσα χωρίς να βρεις ποτέ την διέξοδο. Η πίστη σ’ έναν ανώτερο σκοπό δηλώνει την φλεγόμενη ψυχή που αποζητά το ιδεώδες. Απογυμνώνει την φθαρτή της φύση αναδύοντας από τα σωθικά την αθάνατη πλευρά του ανθρώπου.

Θα ήθελα να εκφράσω ένα μεγάλο μπράβο στον ηθοποιό Φώτη Μακρή και τον καθηγητή Ιστορίας του τμήματος Πολιτικών Επιστήμων του Α.Π.Θ, Σπύρο Μαρκέτο. Για την εποικοδομητική συζήτηση μετά το πέρας της παράστασης με το θεατρικό κοινό, με αφορμή το έργο.

ΤΟ ΚΙΒΩΤΙΟ: Ο ΣΥΓΓΡΑΦΕΑΣ

Ο Άρης Αλεξάνδρου (ψευδώνυμο του Αριστοτέλη Βασιλειάδη) γεννήθηκε στην Πετρούπολη της Ρωσίας, το 1922 από Έλληνα πατέρα και Ρωσίδα μητέρα. Λίγα χρόνια μετά τη γέννηση του (το 1928), η οικογένεια μετακόμισε στη Θεσσαλονίκη και μετά στην Αθήνα.

“Το κιβώτιο: Αποτέλεσε θέμα

πολλών πανεπιστημιακών εργασιών.”

Άρχισε να μεταφράζει και να γράφει σε νεαρή ηλικία. Οι πολίτικες του περιπέτειες συνοδεύονταν από αντίστοιχες ιδεολογικές. Εξορίστηκε στην Ελ Ντάμπα της Λιβύης, στον Μούδρο της Λήμνου, στη Μακρόνησο και φυλακίστηκε για τα αριστερά πολιτικά του φρονήματα. Διαφωνούσε με τους συντρόφους του. Αυτά δεν έκαμψαν τη μεταφραστική του παραγωγή, ούτε και την ποιητική του δημιουργικότητα.

Από το 1967 έζησε αυτοεξόριστος, μαζί με τη σύζυγο του Καίτη Δρόσου, στο Παρίσι. Εκεί τέλειωσε τη συγγραφή του μυθιστορήματος «Το κιβώτιο». Πέθανε στο Παρίσι, το 1978.

Τα ποιητικά έργα του είναι: «Ακόμα τούτη η άνοιξη» (1946), «Άγονος γραμμή» (1952), «Ευθύτης οδών» (1959), «Ποιήματα» (1941-1971) (1972). Ασχολήθηκε επίσης με τη μετάφραση από τα αγγλικά, τα ρώσικα, τα γαλλικά, τα ιταλικά και τα γερμανικά. Το μοναδικό του μυθιστόρημα, «Το κιβώτιο», μεταφράστηκε στα γαλλικά και στα αγγλικά. Αποτέλεσε θέμα πολλών πανεπιστημιακών εργασιών.