ΤΟ ΓΕΛΑΣΤΟ ΠΑΙΔΙ

Μαρ 06, 2023 Κινηματογράφος 0

ΚΡΙΤΙΙΚΕΣ ΤΑΙΝΙΩΝ

AN BUACHAILL GEALGHAIREACHING BOY

Το γελαστό παιδί: γράφει ο Γιάννης Φραγκούλης

Αυτό το κείμενο είναι αφιερωμένο στην κόρη μου, Ζωή, πρωτίστως,

και σε όλα τα παιδιά, δευτερευόντως, που τους αξίζει ένα καλύτερο μέλλον.

Το ιρλανδικό τραγούδι με τίτλο «The Laughing Boy» γράφτηκε από τον έφηβο επαναστάτη Μπρένταν Μπίαν. Ήταν φόρος τιμής σε ένα θρυλικό επαναστάτη, τον Μάικλ Κόλινς. Η μνήμη του τιμήθηκε το 2022 με την εκατοστή επέτειο από τον θάνατό του. Όμως το τραγούδι γνώρισε μια σπουδαία δεύτερη ζωή ως «Το γελαστό παιδί»: Τον αριστερό ύμνο της αντίστασης στη Χούντα, στην επταετία Καραμανλή, γενικά στο φασισμό. Μεταφρασμένο από τον ποιητή Βασίλη Ρώτα, οι στίχοι του Μπίαν μελοποιήθηκαν από τον Μίκη Θεοδωράκη.

ΤΟ ΓΕΛΑΣΤΟ ΠΑΙΔΙ: Η ΥΠΟΘΕΣΗ

Η ταινία του Alan Gilsenan προβλήθηκε στο 25^ο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης. Για να είμαστε πιο ακριβείς θα τοποθετούσαμε την ταινία ανάμεσα στο ντοκιμαντέρ, τη μυθοπλασία και το δοκίμιο. Θα δούμε ότι η ποίηση που υπάρχει στην αφήγησή της αφήνει την ταινία να διαρρήξει τα στενά όρια του ιρλανδικού κινηματογράφου και να ανοιχτεί στον παγκόσμιο.

Ο Μάικλ Κόλινς ήταν ο επαναστατικός ηγέτης του ιρλανδικού στρατού που είχε αντιταχθεί διεκδικώντας την ελευθερία της Ιρλανδίας. Ένα από τα χαρακτηριστικά του ήταν η χαρούμενη διάθεσή του. Το γέλιο ήταν ανατρεπτικό και ενοχλούσε την βρετανική εξουσία. Το θεατρικό έργο «Όμηρος», του Μπρένταν Μπίαν είχε ανέβει στο Παρίσι. Από τη μια στιγμή στην άλλη ο έφηβος τότε συγγραφέας έγινε διάσημος, μετά την επιτυχία του έργου του.

Στην Ελλάδα ο Αντώνιος Τριβιζάς αποφάσισε να ανεβάσει αυτό το θεατρικό έργο. Έδωσε στο Βασίλη Ρώτα το κείμενο για να το μεταφράσει σε 15 μέρες. Τη μουσική ανέλαβε ο Μίκης Θεοδωράκης. Διαβάζοντας ο Μίκης το ποίημα έβγαινε από μέσα του η μουσική. Έτσι έχουμε ένα θρυλικό τραγούδι που έχει γνωρίσει εκατοντάδες εκτελέσεις, συγκίνησε και συγκινεί τον κόσμο.

ΤΟ ΓΕΛΑΣΤΟ ΠΑΙΔΙ: Η ΑΠΟΨΗ ΜΑΣ

Αυτό που έχει σημασία είναι οι παράλληλες αφηγήσεις. Ο Μπρένταν Μπίαν και ο Βασίλης Ρώτας, τα δύο κείμενα, το πρωτότυπο και η μετάφραση έχουν κάποιες διαφορές, όπως συμβαίνει πάντα. Ο Μάικλ Κόλινς και ο Γρηγόρης Λαμπράκης, δύο επαναστάτες που σημάδεψαν την εποχή τους. Ο Μίκης Θεοδωράκης και ο άγνωστός μας συνθέτης του έργου του Μπίαν. Ο ιρλανδικός και ο ελληνικός λαός. Όλες αυτές συγκλίνουν στην αντίδραση ενάντια στην καταπίεση, την αδικία, τον ολοκληρωτισμό. Πολύ σωστά ο Μίκης Θεοδωράκης αντικατέστησε τη λέξη «εχθρούς» με τη λέξη «φασίστες». Γιατί οι φασίστες είναι οι εχθροί μας.

ΤΟ ΓΕΛΑΣΤΟ ΠΑΙΔΙ: ΤΟ ΠΟΙΗΜΑ

Παραθέτουμε το ποίημα στα αγγλικά:

«T’was on an August morning, all in the dawning hours,

I went to take the warming air, all in the Mouth of Flowers,

And there I saw a maiden, and mournful was her cry,

‘Ah what will mend my broken heart, I’ve lost my Laughing Boy.

So strong, so wild and brave he was, I’ll mourn his loss too sore,

When thinking that I’ll hear the laugh or spinging step no more.

Ah, cure the times and sad the loss my heart to crucify,

That an irish son with a rebel gun shot down my Laughing Boy.

Oh had he died by Pearse’s side or in the GPO,

Killed by an English bullet from the rifle of the foe,

Or forcibly fed with Ashe lay dead in the dungeons of Mountjoy,

I’d have cried with pride for the way he died, my own dear Laughing Boy.

My princely love, can ageless love do more than tell to you,

Go raibh maith agat for all you tried to do,

For all you did, and would have done, my enemies to destroy,

I’ll mourn your name and praise your fame, forever, my Laughing Boy.»

Διαβάζουμε τη μετάφρασή του στα ελληνικά, για να δούμε τις διαφορές:

«Ήταν πρωί τ’ Αυγούστου κοντά στη ροδαυγή,

Βγήκα να πάρω αγέρα στην ανθισμένη γή.

Βλέπω μια κόρη σπαραχτικά θρηνεί,

Σπάσε καρδιά μου εχάθει το γελαστό παιδί.

Είχεν αντριά και θάρος κι αιωνια θα θρηνώ,

Το πηδηχτο του βήμα το γέλιο το γλυκό.

Ανάθεμα την ώρα κατάρα τη στηγμή,

Σκοτώσαν οι εχθροί μας το γελαστό παιδί.

Ώ, να ‘ταν σκοτωμένο στου αρχηγού το πλάι ,

Και μόνον από βόλι Εγγλέζου να ‘χέ πάει.

Κι απ’ απεργία πείνας μέσα στή φυλακή,

Θά ‘ταν τιμή μου πού χασα το γελαστό παιδί.

Βασιλικιά μου αγάπη μ’ αγάπη θα στο λέω,

Γιά το οτι έκανες αιώνια θά σέ κλαίω.

Γιατί όλους τους εχθρούς μας θά ξέκάνες εσύ,

Δόξα τιμή στ’ αξέχαστο, το γελαστό παιδί.»

ΤΟ ΓΕΛΑΣΤΟ ΠΑΙΔΙ: Η ΠΟΛΥΣΗΜΙΑ

Ποιο ήταν το γελαστό παιδί; Ήταν ο Μάικλ Κόλινς για τους Ιρλανδούς. Για εμάς ήταν ο Γρηγόρης Λαμπράκης ή ο Νίκος Νικηφορίδης. Γιατί, όμως, πίστευαν ότι ήταν ο ύμνος της ΕΠΟΝ; Που είναι η αλήθεια; Αυτή την αλήθεια προσπαθεί η ταινία να ανακαλύψει. Ο σκηνοθέτης ξέρει πολύ καλά ότι η έννοια της αλήθειας δεν υπάρχει εκεί όπου ο θρύλος κυριαρχεί. Αφήνει την αναζήτηση του πραγματικού και προσπαθεί να ανακαλύψει την πραγματικότητα έτσι όπως διαμορφώνεται στην ψυχή του ανθρώπου.

Για αυτό το λόγο η αφήγησή του είναι αποκλίνουσα και συγκλίνουσα. Οι αφηγήσεις αποκλίνουν ορίζοντας ψυχικά τοπία που, κάθε φορά, περιγράφουν το θείο δράμα, τα πάθη του καταπιεζόμενου λαού. Βρίσκουν το μεγαλείο του πάθους για την αναζήτηση της ελευθερίας, το αίτημα για δικαιοσύνη, ελευθερία, ισότητα. Στην ταινία υπάρχουν οι άνθρωποι που αφηγούνται αυτά που έχουν ζήσει: Ο Ροβήρος Μανθούλης, ο Παντελής Βούλγαρης, η Μαρία Φαραντούρη, ο Theo Dorgan, όπως τα ξέρει… Ο θεατής γεννά την ιστορία έτσι όπως διαμορφώνεται από το πραγματικό γεγονός και τα βιώματά του.

Είναι προφανές ότι υπάρχουν πολλές αφηγήσεις. Το κυριότερο, υπάρχει αυτό το απροσδιόριστο που πλανάται συνέχεια στην ατμόσφαιρα που η ταινία δημιουργεί. Είναι το ποιητικό αίτιο που μας οδηγεί σε μία διαπίστωση: Το γελαστό παιδί είναι ένα σημαίνον, απροσδιόριστο και προσδιορισμένο, συγχρόνως, για να καταλήξει σε διαφορετικά σημαίνοντα και έτσι να εννοιοδοτήσει. Με αυτή την έννοια η αφήγηση ξεχύνεται, φτάνει στο παγκόσμιο.

ΤΟ ΓΕΛΑΣΤΟ ΠΑΙΔΙ: Η ΣΥΓΚΛΙΝΟΥΣΑ ΣΗΜΑΣΙΑ

Ο σκηνοθέτης, με εξαιρετικό τρόπο, μας δίνει να το καταλάβουμε στην τελευταία σκηνή. Όταν ένα μουσικό γκρουπ τραγουδά αυτό το τραγούδι στα ιρλανδικά, στα αγγλικά και στα ελληνικά. Κλείνεις τα μάτια και μπορείς να το φανταστείς να τραγουδιέται στα αραβικά, στα πορτογαλικά, στα γαλλικά, στα ισπανικά… Από ανθρώπους που έχουν γνωρίσει την καταπίεση, την αδικία, τη σκλαβιά, αυτά που έχουν βιώσει για τα καλά.

Τότε αυτός ο εξαιρετικός επίλογος είναι ένα κουκούλι που σπάει. Εκεί που αισθάνεσαι ασφαλής σε αυτό και γεύεσαι την απόλαυση, εκρήγνυται και γίνεται σπαράγματα άλλων αφηγήσεων που σου σπάνε την καρδιά. Ο Κόλινς μπορεί να είναι ο Μανδηλαράς, ο Τσε, ο Πέντρο, ο Γκράμσι, ο καθένας που αντιδρά και απαιτεί μια κοινωνία που να υπηρετεί τον άνθρωπο. Πίσω στην πραγματικότητα: Την ώρα που προβαλλόταν η ταινία στο Παύλος Ζάννας, στη Θεσσαλονίκη γινόταν διαδήλωση, διαμαρτυρία για την τραγωδία της σύγκρουσης των τρένων στα Τέμπη. Η αναφορά της ταινίας στον Παύλο Φύσα βρίσκει το αίτημα της διαδήλωσης, αφουγκραζόμαστε το πάθος και το αίτημα των νέων.

Το φιλμικό κείμενο μιλά για το παρελθόν, αφηγείται το παρόν, μας κάνει να σκεφτούμε το μέλλον. Είναι ένα opera aperta που θα πρέπει να το δουν όλοι οι Έλληνες, όσοι αισθάνονται Έλληνες. Εγείρει, τέλος, και μια συζήτηση για την ελληνικότητα: Ο Alan Gilsenan έχει κάνει μια ελληνική ταινία, πιο ελληνική από κάποιες άλλες, ενώ είναι μια από τις λίγες ιρλανδικές ταινίες όπου μιλούν ιρλανδικά!

ΤΟ ΓΕΛΑΣΤΟ ΠΑΙΔΙ

(AN BUACHAILL GEALGHAIREACHING BOY)

Σκηνοθεσία: Alan Gilsenan

Σενάριο: Theo Dorgan

Φωτογραφία: Colm Hogan

Μοντάζ: Bjorn Mac Giolla

Μουσική: Ελένη Καραΐνδρου

Ήχος: Bob Brennan, Kieran Horgan

Παραγωγή: Kathryn Baird, Sheila Friel

Παίζουν: Παντελής Μπουκάλας, Theo Dorgan (αφηγητής), Μαρία Φαραντούρη, Ροβήρος Μανθούλης, Andy Irvine, Donal Lunny, MayKay, Liam Ó Maonlaí, David Power, Χρυσούλα Κεχαγιόγλου

Χώρα παραγωγής: Αγγλία, Ιρλανδία

Γλώσσα: ιρλανδικά, αγγλικά, ελληνικά

Χρώμα: έγχρωμη, ασπρόμαυρη

Έτος παραγωγής: 2023

Είδος: ντοκιμαντέρ, δοκίμιο

Διάρκεια: 91΄

Περισσότερες πληροφορίες για το κάστινγκ και τα τεχνικά χαρακτηριστικά δείτε εδώ.

Διαβάστε τις κριτικές που έχουμε δημοσιεύσει

Δείτε τα βίντεο που έχουμε δημιουργήσει