ΖΩΤΙΚΟΣ ΧΩΡΟΣ

Μαρ 05, 2024 Θέατρο 0

ΚΡΙΤΙΚΕΣ ΘΕΑΤΡΟΥ

Η ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ ΣΗΜΑΙΝΕΙ

Ζωτικός χώρος: γράφει ο Γιάννης Φραγκούλης

Είδαμε την παράσταση «Ζωτικός χώρος», σε κείμενο του Θανάση Τριαρίδη και σκηνοθεσία Αντώνη Καραγιάννη. Τα θέματα της καλοσύνης, της επιρροής του ανθρώπου, της αντίδρασης σε κάποιον που θέλει να επιβληθεί, της επικράτησης του κακού είναι που επικρατούν. Αυτό που θέλει να πει το έργο είναι ειπωμένο πολλές φορές. Αυτό που έχει σημασία είναι πως το λέει. Αυτός ο τρόπος ανεβάζει το κύρος της παράστασης τόσο που την κάνει να ξεχωρίζει από όσες έχουν παιχτεί τα τελευταία χρόνια.

ΖΩΤΙΚΟΣ ΧΩΡΟΣ: ΟΙ ΔΗΜΙΟΥΡΓΟΙ

Ο Αντώνης Καραγιάννης συστήθηκε για τα καλά με το «Δεσποινίς χάος». Ακολούθησαν παραστάσεις που ήταν η μία καλύτερη από την άλλη. Το κυριότερο είναι ότι κάθε φορά έχουμε ένα διαφορετικό έργο, ενώ η ποιότητα δεν χάνεται ποτέ. Ο Θανάσης Τριαρίδης γράφει από το 2000 και μετά, τα κείμενά του έχουν να κάνουν με το πάθος των ανθρώπων που έχουν βίαια ενταχθεί στο περιθώριο της κοινωνίας. Και οι δύο έχουν μπει στο ουμανιστικό στοιχείο τόσο πολύ που είναι δύσκολο να φανταστεί κανείς ότι θα δημιουργήσουν κάτι όπου η ανθρώπινη ψυχή δε θα είναι στο επίκεντρο του ενδιαφέροντος.

Μια γυναίκα δέχεται να συμμετάσχει σε ένα πείραμα. Ένας άντρας την ρωτά και προσπαθεί να εκμαιεύσει απαντήσεις. Η διαδικασία έχει σκηνές βίας, λεκτικής και όχι σωματικής. Η γυναίκα έχει μπει σε αυτή τη διαδικασία γιατί θέλει να βγάλει κάποια λεφτά. Ο άντρας είναι υπάλληλος μιας εταιρείας. Το τέλος είναι απρόσμενο. Αυτό όμως που έχει σημασία είναι ότι κάποιος θέλει να επιβληθεί στον άλλο, με τρόπο βίαιο, προσπαθώντας να δοκιμάσει τις αντοχές του στα όρια αυτών των συμπεριφορών.

Είπαμε ότι το πολύ καλό σε αυτό το έργο δεν είναι τι λέει, αλλά πως το λέει. Αυτή η διαδικασία της αφήγησης είναι πολύ ενδιαφέρουσα. Ο σκηνοθέτης έχει πάρει ένα κείμενο που δοκιμάζει τα όρια, το αναπαριστά στη σκηνή με τρόπο εξαιρετικό. Διδάσκει τους ηθοποιούς έτσι ώστε να βγάλει από μέσα τους τη βία και την αντίδραση σε αυτή. Αυτό είναι ένα εκρηκτικό τοπίο που μεταβιβάζεται στους θεατές. Προοδευτικά ο κάθε θεατής μπαίνει μέσα στο έργο, εμπλέκεται στην υπόθεση μπρεχτικά, βρίσκεται σε αυτή την τελετή ως τελεστής, είναι έτοιμος να πάθει, να είναι το υποκείμενο της βίας. Μέχρι το τέλος που τον επαναφέρει στην πραγματικότητα.

ΖΩΤΙΚΟΣ ΧΩΡΟΣ: Η ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ

Τα σκηνικά στηνπαράσταση «Ζωτικός χώρος» είναι απλά και μας θυμίζουν ένα χώρο υποδοχής μιας καλής εταιρείας. Το φως είναι πότε χαμηλό και πότε σαν αυτό ενός γραφείου. Η ηθοποιός κάθεται στο χώρο των θεατών και ανεβαίνει στη σκηνή, αφού το έργο έχει αρχίσει. Με αυτό τον τρόπο «τραβά» το θεατή στο σκηνικό χώρο και, τελικά, στο έργο το ίδιο. Η μουσική αφηγείται με τον τρόπο της. Πότε μας βάζει σε μια παράξενη ατμόσφαιρα, πότε μας χαλαρώνει, ακολουθώντας τη ροή της παράστασης.

Οι ρόλοι δομούνται έτσι ώστε να χτίζουν ένα βίαιο χώρο. Σε αυτόν καλούν, με έμμεσο τρόπο, το θεατή να συμμετάσχει. Στοιχεία από την παράσταση θα ακουμπήσουν τον ψυχισμό του καθενός, θα το βάλουν σε ένα ιδεολογικό χώρο όπου υπάρχουν κάποιες ερωτήσεις. Δεν λέγονται, εννοούνται. Μπορεί και εγώ να είμαι το υποκείμενο αυτής της βίας; Πως; Θα πάθω τα ίδια ή χειρότερα; Πως μπορώ να ανταπεξέλθω; Θα είμαι, τελικά, το θύμα; Τι θα πρέπει να κάνω; Ποιες είναι οι άμυνές μου; Ενδεχομένως και άλλα. Σε όλα αυτά καλείται να δώσει απάντηση ο θεατής. Έτσι θα φτιάξει το δικό του κείμενο, αυτό που παράγεται αφού η παράσταση έχει τελειώσει, το μετακείμενό της. Μόνο έτσι θα δοθεί η λύση της τραγωδίας.

Το πιο ενδιαφέρον είναι, επί πλέον, ότι ο συγγραφέας και ο σκηνοθέτης καλούν το θεατή να συνδημιουργήσει, να εκφραστεί. Ακόμα, στους εξειδικευμένους θεατές, όπως είναι οι κριτικοί, δίδει την ευκαιρία να συνομιλήσουν ουσιαστικά με το έργο. Όπως κάνω εγώ αυτή τη στιγμή. Να έχουν τη χαρά να γίνουν και αυτοί δημιουργοί στο μεγάλο πεδίο της αφήγησης.

ΖΩΤΙΚΟΣ ΧΩΡΟΣ: ΤΑ ΣΗΜΕΙΑ

Οι χαρακτήρες δεν είναι παρά περιπτώσεις. Η αφήγηση τους ορίζει ως σημαίνοντα, άρα χωρίς κάποιον αυστηρό προσδιορισμό. Αυτά που λέγονται και γίνονται τους δίδουν αυτά τα στοιχεία για να εννοιοδοτήσουν ως σημαινόμενα. Είναι τελεστές μιας τελετουργίας της οποίας ο συντονιστής δεν εμφανίζεται. Εδώ δεν είναι δύσκολο να δούμε κάποια στοιχεία από το καφκικό έργο, ειδικά από τον «Πύργο». Ακόμη η προβληματική του Κιούμπρικ, ειδικά στο «Κουρδιστό πορτοκάλι», και του γερμανικού εξπρεσιονισμού, όπως στο «Μ» ή στο «Εργαστήρι του Δρ. Καλλιγκάρι», δίνει κάποια σημαντικά στοιχεία. Κυρίως όμως το κείμενο και η σκηνοθεσία στην παράσταση «Ζωτικός χώρος» ακολουθούν τη μεγάλη σχολή του ουμανισμού, όπως έχει αναπτυχθεί στη Γερμανία και στις σκανδιναβικές χώρες, ιδίως στη Δανία, τη Σουηδία και τη Φινλανδία.

Αφήσαμε για το τέλος τη μονομαχία μεταξύ των δύο πρωταγωνιστών. Ο άντρας συστήνεται και επιτίθεται, ακολούθως. Αυτός ο αγώνας εξελίσσεται. Η γυναίκα μπαίνει συνεσταλμένα. Στη συνέχεια μπαίνει στην αντεπίθεση. Θέλει, στην ουσία, να διαλύσει αυτό το παιχνίδι. Λέει ότι της αρέσουν τα πειράματα, αλλά με κάποιο αντιδρά, χωρίς να φτάνει ποτέ στο τέλος. Προς το τέλος αυτή η μονομαχία φαίνεται να είναι κερδισμένη από τη γυναίκα. Ο άντρας, που είναι συντονιστής, φαίνεται να έχει αποτύχει. Ανεβάζει το υστερικό της γυναίκας χωρίς να ορίζει ένα δρόμο. Κάνει ένα παιχνίδι που δε φαίνεται να έχει κάποιο νόημα. Το μόνο που θέλει να πετύχει είναι η επιβολή. Αλλά επιβολή χωρίς στόχο είναι ανούσια και ασεβής, τυπικά. Θα πρέπει λοιπόν να τιμωρηθεί. Και έτσι γίνεται τελικά. Η τιμωρία θα έρθει και για τους δύο.

Όλα αυτά είναι σε ένα σύνολο τόσο αρχιτεκτονικά δομημένα που, αν κάποιος βγάλει κάτι, είναι εύκολο να καταστραφεί και να καταρρεύσει το όλο οικοδόμημα. Οι δύο ηθοποιοί αποδίδουν και αναπτύσσουν με εξαιρετικό τρόπο τους χαρακτήρες. Μας δίνουν να καταλάβουμε ότι όλοι εμείς είμαστε θύματα μιας βίας, κυρίως κρατικής, που είναι δύσκολο να την αποφύγουμε. Δεν είναι όμως αδύνατο. Η συναίνεση και η παθητική στάση, το πάγωμα στον κίνδυνο και η αναμονή στη δράση των βίαιων χαρακτήρων είναι καταστροφική. Θα πρέπει να ξέρουμε το σημείο από όπου θα βγούμε, θα αντισταθούμε, θα ενωθούμε με άλλους για να μην είμαστε τα θύματα αυτής της βίας. Είναι δύσκολο αλλά όχι αδύνατο.

ΖΩΤΙΚΟΣ ΧΩΡΟΣ: Ο ΘΕΑΤΗΣ

Αυτό που κάνει ξεχωριστή αυτή την παράσταση «Ζωτικός χώρος» είναι ότι ο κύκλος των θυμάτων μπορεί να περιλαμβάνει ακόμα και αυτούς που εμπλέκονται ως δρώντα πρόσωπα που ορίζουν την ίδια τη δράση. Αυτός που δε παθαίνει είναι ο εγκέφαλος που σχεδιάζει όλη τη διαδικασία, για να επανέλθουμε στον Κάφκα και στον Τσβάιχ. Εκεί μπαίνει επιτακτικά το ερώτημα: Τι θα πρέπει να κάνουμε για να μείνουμε ζωντανοί; Μόνο που σε αυτό το ερώτημα θα απαντήσει ο θεατής, αφού η παράσταση τελειώσει. Αυτός είναι ο λόγος που είναι δύσκολο να συζητήσεις για αυτήν αμέσως μετά από το τέλος της. Σκέφτεσαι, ανιχνεύεις, δημιουργείς, δομείς. Και το έργο λειτουργεί δημιουργώντας τη λύση της τραγωδίας σε μελλοντικό χρόνο, άρα το έργο σαν κείμενο υπάρχει στον αφηγηματικό χώρο ασυνείδητα και συνειδητά.

Τι να περιμένουμε πλέον από τον Αντώνη Καραγιάννη; Ποιο θα είναι το επόμενο βήμα του; Ελπίζουμε και ευχόμαστε να συνεχίζει να μας εκπλήσσει ευχάριστα. Να μας δίνει την αφορμή να δημιουργήσουμε μέσα στο αχανές πεδίο της αφήγησης να φτιάξουμε το δικό μας οικοδόμημα. Να γίνουμε τελεστές στις διαδικασίες που μας προσφέρει. Να αναλύουμε και να ευχαριστιόμαστε που γράφουμε τις κριτικές μας. Στο επόμενο, λοιπόν.

ΖΩΤΙΚΟΣ ΧΩΡΟΣ

Συγγραφέας: Θανάσης Τριαρίδης

Σκηνοθεσία: Αντώνης Καραγιάννης

Πρωταγωνιστούν: Βερόνικα Αργέντζη και Βασίλης Κανελλόπουλος

Μουσική επένδυση: Θανάσης Τριαρίδης

Σκηνικά-σοστούμια-σχεδιασμός φωτισμών -κινησιολογία: Αντώνης Καραγιάννης

Φωτογραφίες: Χριστίνα Φυλακτοπούλου

Χειρισμός κονσόλας φώτων-ήχου: Βαγγέλης Ματίκας

Οργάνωση παραγωγής: Βάνα Βουρτσάκη

Επικοινωνία -προώθηση παράστασης: Νταίζη Λεμπέση

Γραφιστικά-βίντεο: CreatADV

Διεύθυνση παραγωγής: Μανώλης Ρίζος

Θέατρο: Θέατρο Αθήναιον (Λεωφόρος Βασιλίσσης Όλγας 35, Θεσσαλονίκη)

Τηλέφωνο: 6906467283

Διάρκεια παράστασης: 90΄

Παραστάσεις: Παρασκευή 1 και 8, Σάββατο 2 και 9 Μαρτίου 2024 στις 21:00, Κυριακή 3 και 10 Μαρτίου 2024 στις 20:00.

Τιμές Εισιτηρίων: Κανονικό: 15€, Μειωμένο-Φοιτητικό-Ανέργων-ΑμεΑ: 12€.
Εκπαιδευτικοί όλων των ειδικοτήτων Α/θμιας, Β/θμιας και μεταδευτεροβάθμιας (ΙΕΚ) εκπαίδευσης. Επίδειξη κάρτας εκπαιδευτικού ή βεβαίωση από το σχολείο ή εκπαιδευτικό φορέα: 10€
Ομαδικά άνω των 5 Ατόμων: 10€/άτομο

Διαβάστε τις κριτικές θεάτρου που έχουμε δημοσιεύσει

Δείτε τα βίντεο που έχουμε δημιουργήσει