ΣΑΤΙΑΖΙΤ ΡΑΪ ΒΙΟΓΡΑΦΙΑ 03

Απρ 21, 2014 Κινηματογράφος 0

SATYAJIT RAY

η πρώτη του ταινία

Ο Ray ξεκινά την κινηματογραφική του καριέρα έχοντας ένα σοβαρό υπόβαθρο στον καλλιτεχνικό τομέα. Οι σπουδές του και η επαγγελματική του ενασχόληση μπολιάστηκαν με τις πρώτες του επαφές με τον κινηματογράφο για να κάνει μια αριστουργηματική ταινία που θα τον καθιερώσει παγκοσμίως. Δεν υπάρχει καλύτερος τρόπος να ξεκινήσει κάποιος την κινηματογραφική του καριέρα. Η σημασία αυτού του σκηνοθέτη είναι τεράστια παγκοσμίως. Το πρώτο αφιέρωμα σε αυτό το σκηνοθέτη στην Ελλάδα από την Κινηματογραφική Λέσχη Solaris είναι κάτι που χρωστάμε σε αυτό το δημιουργό.

ΣΤΗΝ ΑΝΑΖΗΤΗΣΗ ΤΟΥ ΠΑΡΑΓΩΓΟΥ

Με την επιστροφή του, αργά το 1950, χωρίς καμία εμπειρία στην κινηματογραφία, ο Ray συγκέντρωσε μια ομάδα από νέους ανθρώπους, για να δουλέψουν ως τεχνικοί. Ο Subrata Mitra ήταν ο διευθυντής φωτογραφίας, ήδη είχε δουλέψει ως φωτογράφος και είχε εξασκηθεί σε αυτό το αντικείμενο. Ο Anil Choudhury έγινε ο συντονιστής της παραγωγής, ο Bansi Chandra Gupta ήταν ο καλλιτεχνικός διευθυντής. Ενώ έψαχνε για χρηματοδότες, πλησίασε τη χήρα του Bibhuti Bhusan Banerjee, του συγγραφέα του «Pather panchali», για τα δικαιώματα της ταινίας. Του έδωσε την προφορική συγκατάβασή της, είχε εμπιστοσύνη στο Satyajit Ray παρότι ήθελε μια καλύτερη οικονομική προσφορά.

Για να εξηγήσει την ιδέα του για την ταινία στους μεγάλους παραγωγούς, Ray είχε ένα μικρό σημειωματάριο, γεμάτο με σχέδια, διαλόγους και ιδέες. Το σενάριο μόνο του, με το σχέδιο που έδειχνε τα δραματικά σημεία της ταινίας, είχε εξάψει την περιέργεια των παραγωγών. Ενώ πολλοί από αυτούς είχαν εντυπωσιαστεί, κανένας δεν ήρθε για να μπει στην παραγωγή της ταινίας. Αργότερα ο Ray κατέθεσε το σενάριο στη Cinematheque Franchaise, στο Παρίσι. Πολλοί είχαν αντιρρήσεις για τα γυρίσματα σε εξωτερικούς χώρους, αφού, εκείνη την εποχή, πολλές ταινίες γυρίζονταν σε στούντιο. Πολλοί είπαν ότι οι σεκάνς της βροχής δε θα μπορούσαν να κινηματογραφηθούν με πραγματική βροχή, αλλά από ένα καλά εξοπλισμένο στούντιο. Ο Ray έπιασε την ευκαιρία, πήρε μια κάμερα 16 mm για να γυρίσει δοκιμαστικά πλάνα σε βροχή στο φεγγαρόφωτο. Πέρασε δύο χρόνια για να βρει έναν παραγωγό, εντωμεταξύ άρχισε να ψάχνει για ηθοποιούς και για εξωτερικούς χώρους.

Ανίκανος να βρει έναν παραγωγό, αποφασίζει τουλάχιστον, για να μπορέσει να αποδείξει την αξία του σεναρίου του, να παράξει κάποιες σεκάνς της ταινίας, χωρίς να έχει οικονομική υποστήριξη. Δανείστηκε λεφτά από την ασφάλεια και από κάποιους συγγενείς και φίλους. Τα γυρίσματα γίνονταν τις Κυριακές, επειδή δούλευε στην εταιρεία D. J. Keymer. Τον Οκτώβριο του 1952 έκανε τα πρώτα γυρίσματα. Η σκηνή ήταν η περίφημη «ανακάλυψη του τραίνου από τον Άπου και την αδελφή του Ντούργκα στον κήπο με τα λουλούδια». Θα πει ο Ray αργότερα ότι «μια μέρας εργασία με την κάμερα και τους ηθοποιούς που δίδαξε περισσότερα για τον κινηματογράφο παρά μια δωδεκάδα βιβλία». Την επόμενη Κυριακή, όταν επέστρεψε για τα γυρίσματα, με τρόμο ανακάλυψε ότι τα λουλούδια είχαν φαγωθεί από μια αγελάδα. Θα έπρεπε να περιμένει την ερχόμενη σεζόν για να συμπληρώσει τη σκηνή.

Η ΠΙΣΤΗ ΣΤΟ ΡΕΑΛΙΣΜΟ ΔΥΝΑΜΩΝΕΙ

Σε αυτό το διάστημα οι προσπάθειες να βρει ένα χρηματοδότη και να δουλέψει με άλλες απαιτήσεις της παραγωγής και με άλλους ηθοποιούς συνεχίζονται. Οι ηθοποιοί ήταν τόσο επαγγελματίες όσο και με ελάχιστη πείρα στην ηθοποιία. Ο Subir Banerjee, ο οποίος έπαιζε τον Άπου, η KarunaBanerjee, η μητέρα του Άπου, και οι χωρικοί που έπαιζαν μικρότερους ρόλους, ήταν ερασιτέχνες, οι άλλοι είχαν εμπειρία από τον κινηματογράφο ή το θέατρο. Η Chunibala Devi ήταν συνταξιούχος ηθοποιός του θεάτρου, ηλικίας 80 ετών, θα παίξει την IndirThakrun. Το Boral, ένα μικρό χωριό έξω από την Καλκούτα ήταν ο κεντρικός χώρος γυρισμάτων.

Αυτή τη χρονική περίοδο ο Bimal Roy έκανε την ταινία «Do bigha jamin» («Two acres ofl and») στην Ινδία. Στην ταινία ακούγονταν κάποια τραγούδια και γυρίστηκε κατά το μεγαλύτερο μέρος της σε εξωτερικούς χώρους. Αφορούσε στον αγώνα μιας αγροτικής οικογένειας. Βασιζόταν στην παράδοση του νεορεαλισμού με φυσικές ερμηνείες, χρησιμοποιώντας επαγγελματίες ηθοποιούς, όπως ο Balraj Sahni που έπαιζε με φυσικό τρόπο σε ταινίες mainstream στην Ινδία. Η ταινία κέρδισε το Διεθνές Βραβείο στο Φεστιβάλ Καννών, το 1954. Η «Do bigha jamin» και αυτή του Kurosawa «Rashoman» δυνάμωσαν περισσότερο την πίστη του Ray για αυτό το είδος της ταινίας που ήθελε να κάνει.

Η «Pather panchali» έπρεπε να γυριστεί σεκάνς προς σεκάνς, ο Ray διαπίστωσε ότι θα μάθαινε κινηματογράφο κατά τη διάρκεια των γυρισμάτων. Θα ανακάλυπτε πως «να πιάσει το γλυκό σούρουπο των χωριών της Μπεγκάλης όταν ο αέρας χτυπά και σφυροκοπά τα παράθυρα, διακοσμημένα από τα φύλλα του Saluki και του Shale, τον καπνό από τους φούρνους που βρίσκεται σα μια τούφα πάνω από το τοπίο και τους ήχους που φαίνεται να έχουν έρθει από κοχύλια, σαν θλιβερές ριπές του ανέμου που χτυπούν και φεύγουν από τα σπίτια, βρίσκοντας τους ήχους του κρίκετ που μεγαλώνουν όταν πέφτει το φως, τότε δε βλέπουμε παρά τα αστέρια στον ουρανό και αυτά που ρίχνουν το φως τους στους θάμνους».

ΤΑ ΓΥΡΙΣΜΑΤΑ ΤΗΣ ΤΑΙΝΙΑΣ

Το 1953 βρήκε τελικά ένα παραγωγό, τον Ana Dutta, ο οποίος βρήκε κάποια χρήματα και υποσχέθηκε περισσότερα αφού δει τα αποτελέσματα και τελειώσει την τελευταία του ταινία. Ο Ray ξεκίνησε τα γυρίσματα για ένα μήνα, χωρίς να πληρώνει για αυτά, τραβώντας κάποιες σεκάνς. Η ταινία ξεκίνησε στο χωριό. Ο Ray αναφέρει αυτή τη περίοδο ως τη μεγαλύτερη εμπειρία του εκμάθησης. Φαινόταν ότι όλα θα πήγαιναν καλά. Δεν ήταν μακριά ο καιρός που θα έρχονταν τα χρήματα. Η τελευταία ταινία του παραγωγού του ήταν εμπορική καταστροφή, κατά συνέπεια δεν μπορούσε να δώσει άλλα χρήματα. Πάντως, αφού είχε ξεκινήσει η διαδικασία των γυρισμάτων, βρέθηκαν χρήματα υποθηκεύοντας κάποια κοσμήματα της γυναίκας του και τα γυρίσματα συνεχίστηκαν για μερικές μέρες ακόμα.

Επιστρέφει στην εργασία του στη Kaymer. Το φιλμ που είχε παραχθεί ήταν περίπου 4.000 πόδια. Προσέγγισε πολλούς παραγωγούς με το μονταρισμένο υλικό, αλλά δέχτηκε απορρίψεις. Ο παραγωγός του Ray, Anil Choudhyry, πρότεινε να προσεγγίσουν τον Dr. B. C. Roy, το διοικητή της Δυτικής Μπεγκάλης, για βοήθεια. Η κυβέρνηση συμφώνησε γα χρηματοδότηση. Στις 8 Σεπτεμβρίου 1953 γεννήθηκε ο γιος του και το μοναδικό παιδί του, ο Sandip.

Μετά από διακοπή σχεδόν ενός χρόνου, τα γυρίσματα τέλειωσαν νωρίς το 1954. Η χρηματοδότηση από την κυβέρνηση είχε ως όρο ότι τα χρήματα θα έρχονταν τμηματικά. Αυτές οι πληρωμές θα γίνονταν κάθε μήνα. Αργότερα, ο Ray θα πει πως το ότι έγινε η ταινία είναι ένα θαύμα. «Πρώτον, η φωνή του Apu δεν έσπασε. Δεύτερον, η Durga δε μεγάλωσε. Τρίτον, η Indir Thakrun δεν πέθανε». Το φθινόπωρο του 1954 ο Monroe Wheeler, διευθυντής του Μουσείου Μοντέρνας Τέχνης (ΜΟΜΑ), της Νέας Υόρκης, ήταν στην Καλκούτα για να συλλέξει κάποια κομμάτια από την Ινδία για μια έκθεση. Σε μια τυχαία συνάντηση, ο Ray του έδειξε κάποια αποσπάσματα του «Pather panchali». O Wheeler τουπροσέφερεπαγκόσμιαπρώτηστοΜΟΜΑ. Περίπου έξι μήνες αργότερα ο John Huston πήγε στην Ινδία για να ψάξει χώρους για την ταινία του «The man who would be king». Του ζήτησε ο Monroe Wheeler να ελέγξει την πρόοδο της ταινίας. Αφού είχε δει 15-20 λεπτά αποσπάσματος χωρίς ήχο, ο John Huston κατέθεσε την άποψή του στο Wheeler. Η ταινία επιλέχτηκε για να προβληθεί σε πρεμιέρα στο ΜΟΜΑ.

Ο Ray ήθελε τον Pandit Raci Shankar, ονομαστό μαέστρο του σιτάρ, να συνθέσει μουσική για την ταινία. Ο Ravi Shankar, εξαιτίας ενός σκληρού προγράμματος περιοδείας, μπόρεσε να δει μόνο τη μισή ταινία και έγραψε τη μουσική εργαζόμενος έντεκα ώρες χωρίς διακοπή. «Ήταν ένας μαραθώνιος, είμαστε εξουθενωμένοι, αλλά ευτυχισμένοι, επειδή το μεγαλύτερο μέρος της μουσικής ακουγόταν υπέροχο», ο Ray θα γράψει στο «My years with Apu», πολλά χρόνια αργότερα. Πάντως, η μουσική που συνέθεσε ο Ravi Shankar δεν διήρκεσε για κάποιες σεκάνς της ταινίας. Ο Subrata Mitra, ο διευθυντής φωτογραφίας του Ray, συνέθεσε κάποιες γλυκές μελωδίες, έπαιζε και αυτός σιτάρ και η μουσική του ακούστηκε για κάποιες σεκάνς.

Για να πετύχει την προθεσμία του ΜΟΜΑ, ο Ray και ο μοντέρ του δούλευαν δέκα μέρες και δέκα νύχτες συνεχώς για να ολοκληρώσουν την ταινία. Η πρώτη κόπια του «Pather panchali» ήρθε μια νύχτα πριν από την προθεσμία του ΜΟΜΑ. Δεν υπήρχαν χρήματα και χρόνος για υπότιτλους. Κάποιες εβδομάδες μετά την προγραμματισμένη προβολή στο ΜΟΜΑ, ένα γράμμα ήρθε από το ΜΟΜΑ περιγράφοντας σε έκταση πόσο καλά το κοινό δέχτηκε την ταινία.

Εδώ η συνέχεια

Γιάννης Φραγκούλης